Η σημασία του να είσαι αόρατος

«2033: Ο κόσμος έχει μετατραπεί σε ερείπια. Λίγες χιλιάδες ανθρώπων έχουν επιζήσει, δεν γνωρίζουν όμως αν είναι και οι τελευταίοι στη Γη. Ζουν στο μετρό της Μόσχας – το μεγαλύτερο αντιπυρηνικό καταφύγιο που κατασκευάστηκε ποτέ, το τελευταίο καταφύγιο του ανθρωπίνου είδους…».

Είναι το εύρημα πάνω στο οποίο βασίζεται η πλοκή του «ΜΕΤΡΟ 2033», του βιβλίου επιστημονικής φαντασίας που άρχισε να γράφει ο Ντμίτρι Γκλουχόφσκι μέσα στο μυαλό του στα 15 του χρόνια, και στο χαρτί τρία χρόνια αργότερα. Εμελλε να γίνει διεθνής επιτυχία, μεταφράστηκε σε είκοσι γλώσσες (στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Καστανιώτης, σε μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου), ακολούθησαν δύο ακόμα συνέχειες, το «ΜΕΤΡΟ 34» και «ΜΕΤΡΟ 35», ο Γκλουχόφσκι είναι ένας διάσημος ρώσος συγγραφέας, και κοσμογυρισμένος, έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος για το Euronews, την Deutsche Welle, το Sky News, όπως επίσης και για το Russia Today τα πρώτα χρόνια της ζωής του, είναι ένας καταζητούμενος άνθρωπος.

«Οχι στον πόλεμο στην Ουκρανία. Παραδεχθείτε ότι πρόκειται για έναν πραγματικό πόλεμο εναντίον του συνόλου του ουκρανικού λαού και σταματήστε τον!».

Οταν εισέβαλε η Ρωσία στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου, ο Γκλουχόφσκι ένιωσε σαν να πέφτει ένα μαύρο πέπλο μπροστά στα μάτια του. Για 30 δευτερόλεπτα δίστασε. Και μετά κατάλαβε πως ήταν αδύνατο να μείνει σιωπηλός, κι ας κινδύνευε να μην μπορέσει να επιστρέψει στη Ρωσία και να χάσει όλα του τα υπάρχοντα εκεί. Ανέβασε λοιπόν αυτό το ποστ στο Instagram, όπου τον ακολουθούν κάπου 200.000 άνθρωποι. Αρχές Ιουνίου, συμπεριλήφθηκε από τις ρωσικές αρχές στον κατάλογο των καταζητούμενων, κατηγορείται για απαξίωση των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, κινδυνεύει με φυλάκιση 10-15 χρόνων. Μόλις πρόσφατα, συμπεριλήφθηκε από το ρωσικό υπουργείο Δικαιοσύνης και στον κατάλογο των «ξένων πρακτόρων».

«Στη Ρωσία, η συνύπαρξη ανάμεσα στο κράτος και το άτομο, παραπέμπει στη συνύπαρξη ανάμεσα σε ένα αήττητο αρπακτικό και κάποια ζωάκια που προσπαθούν να κρυφτούν από πίσω του. Δεν πρέπει να τραβήξεις την προσοχή του, να μη διασταυρωθούν οι δρόμοι σας. Να μην τον εκνευρίσεις, επ’ ουδενί. Είναι η προϋπόθεση για μία ήρεμη ζωή. Μέχρι που, για κακή σου τύχη, το αρπακτικό θα σε συνθλίψει και θα σε καταβροχθίσει».

Ο Ντμίτρι Γκλουχόφσκι ζει, ήδη από τον περασμένο Ιανουάριο, κάπου στην Ευρώπη. Για ευνόητους λόγους, δεν αποκαλύπτει το πού. Εδωσε όμως προ ημερών μια μεγάλη συνέντευξη στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde» κι εκεί αποκάλυψε πως εκείνο το μαύρο πέπλο, το ένιωσε ακόμα δύο φορές να πέφτει μπροστά στα μάτια του. Την 1η Απριλίου, όταν επέστρεψαν οι ουκρανικές δυνάμεις στην Μπούτσα, μετά την ανακατάληψή της, και αποκαλύφθηκαν τα εγκλήματα πολέμου που είχαν διαπράξει εκεί οι ρώσοι στρατιώτες. Και στις 21 Σεπτεμβρίου, τη μέρα που διέταξε ο Βλαντίμιρ Πούτιν «μερική επιστράτευση» και οργάνωσε τα ψευδο-δημοψηφίσματα στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. Τότε κατάλαβε πως κανείς στη Ρωσία δεν θα τον σταματούσε, ενώ έσερνε τη χώρα σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.

«Γιατί αυτός ο πόλεμος δεν στρέφεται μόνο εναντίον της Ουκρανίας. Στρέφεται επίσης εναντίον της Ρωσίας, εναντίον του ρωσικού λαού. Είναι ένας πόλεμος κατά του μέλλοντος της Ρωσίας, ώστε να παραμείνει σε καθεστώς σκλαβιάς ο λαός της, ώστε να μπορέσει να διατηρήσει ο Πούτιν το πολιτικό καθεστώς του μέσα στο αίμα, ακόμα και μετά τον θάνατό του».

Λέει πολλά ο Γκλουχόφσκι στη συνέντευξή του, κάνει και προβλέψεις, πιστεύει ότι οι πιθανότητες ενός πραξικοπήματος αυξάνονται. Μεγαλύτερη σημασία, όμως, έχει η εξήγηση που δίνει για την ασθενική αντίδραση των ρώσων πολιτών. Παίζουν ρόλο δύο παράγοντες, λέει. Και ο πρώτος είναι ο φόβος. Η μνήμη της σταλινικής εποχής και της καταστολής διαποτίζει κάθε οικογένεια, μέσα από τις διηγήσεις των παππούδων και την εκπαίδευση που μεταλαμπαδεύουν οι γονείς. Ολοι όσοι ζουν στη Ρωσία σήμερα έχουν λάβει αυτή την «καλή» εκπαίδευση σύμφωνα με την οποία το να πας κόντρα στις Αρχές δεν οδηγεί σε τίποτα καλό και η τιμωρία είναι αναπόφευκτη. Η συνήθης στρατηγική των ανθρώπων είναι να καμώνονται τους αόρατους. Αυτός είναι και ο λόγος που το μοναδικό μαζικό κίνημα στο σύνολο της χώρας είναι μεταναστευτικό. Ο κόσμος φεύγει γιατί είναι το μόνο για το οποίο νιώθει ικανός. Κανείς δεν πιστεύει πως μία διαμαρτυρία θα φέρει κάποιο αποτέλεσμα. Στη διάρκεια των 20 τελευταίων χρόνων, ο Πούτιν κατέστειλε, συστηματικά. Οχι τόσο βάρβαρα και μαζικά όσο στην εποχή του Στάλιν. Φρόντισε όμως να διαμελίσει την αντιπολίτευση – εν μέρει δαμάστηκε, εν μέρει ευνουχίστηκε, εν μέρει εξοντώθηκε ή εξαναγκάστηκε σε εξορία. Το ίδιο έκανε και με όλα τα κοινωνικά κινήματα, τα κινήματα της νεολαίας, μέχρι και με τους οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων και τις οργανώσεις βετεράνων. Ολοι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, εξουδετερώθηκαν ή τέθηκαν υπό τον έλεγχο του Κρεμλίνου και της FSB. Δεν απομένει κανείς για να οργανώσει την αντίσταση.

Εχει σημασία να καταλάβουμε τον μέσο, τον απλό Ρώσο. Μια μέρα, θα πρέπει να συνυπάρξουμε ξανά. Εκτός αν γίνει πραγματικότητα το ΜΕΤΡΟ 2033.