Γιατί ένα ιστορικό βιβλιοπωλείο κατεβάζει οριστικά ρολά

Σε λίγες ημέρες ένα ιστορικό και φημισμένο βιβλιοπωλείο του Παρισιού κατεβάζει τα ρολά. Το κεντρικό κατάστημα της αλυσίδας Gibert Jeune στο Σεν Μισέλ στην περιοχή του Καρτιέ Λατέν δεν θα λειτουργεί μετά το τέλος Μαρτίου. Η γαλλική πρωτεύουσα και οι φίλοι των βιβλίων θρηνούν για το τέλος του φοιτητικού βιβλιοπωλείου που ιδρύθηκε το 1886 και αποτέλεσε το σημείο συνάντησης λογοτεχνών και επιστημόνων συγγραφέων στο πολυσύχναστο Καρτιέ Λατέν. Η παύση λειτουργίας του Gibert Jeune δεν οφείλεται μόνο στις επιπτώσεις της επιδημίας του Covid-19. Σχετίζεται και με το κλείσιμο μιας σειράς άλλων μικρότερων βιβλιοπωλείων που δεν κατάφεραν λόγω οικονομικών δυσκολιών να αντιμετωπίσουν τους μετασχηματισμούς της πόλης του Παρισιού σε σύγχρονη καταναλωτική μητρόπολη.

Οι προσόψεις του γωνιακού πολυώροφου Gibert Jeune έδιναν τον τόνο της νεανικής ενεργητικότητας που χαρακτήριζε το Σεν Μισέλ, αφού στα πεζοδρόμια έξω από το κατάστημα οι φοιτητές της Σορβόννης σχημάτιζαν μεγάλες ουρές αναζητώντας φθηνά μεταχειρισμένα συγγράμματα πριν από κάθε έναρξη του ακαδημαϊκού έτους. Γιατί το Gibert Jeune με το κίτρινο λογότυπό του είχε σηματοδοτήσει τα νεανικά χρόνια των περισσότερων φοιτητών που σπούδασαν στο Παρίσι. Ολοι τους κάποια στιγμή είχαν επισκεφθεί το εξαώροφο κατάστημα για να βρουν ένα βιβλίο για τα μαθήματά τους ή προς αναγνωστική τέρψη. Η οικογενειακή επιχείρηση ιδρύθηκε το 1886 ξεκινώντας στις όχθες του Σηκουάνα, κατά μήκος του πεζοδρομίου, όπου βρίσκονταν συγκεντρωμένα τα βιβλιοπωλεία εκείνα στα οποία ο Μπαλζάκ τέσσερις δεκαετίες νωρίτερα είχε περιγράψει στις «Χαμένες ψευδαισθήσεις» του «τις λιγότερο ή περισσότερο στοργικές, ανοιχτόκαρδες, συνοφρυωμένες, χαρωπές η τεθλιμμένες μορφές που έμπαιναν μέσα σε αυτά».

Οι κίτρινες τέντες

Γρήγορα το Gibert Jeune επεκτάθηκε και άνοιξε διάφορα υποκαταστήματα στο Πέμπτο Διαμέρισμα, πουλώντας νέα αλλά και μεταχειρισμένα βιβλία. Οι φωτεινές κίτρινες τέντες του κατά μήκος του βουλεβάρτου του Σεν Μισέλ έγιναν ένα γνωστό ορόσημο της παριζιάνικης συνοικίας, υπογραμμίζοντας τον ιστορικό χαρακτήρα της, άρρηκτα δεμένο με τη λογοτεχνική και πνευματική κοινότητα στην ευρύτερη ζώνη γύρω από τα πανεπιστημιακά κτίσματα της Σορβόννης.

Ομως σήμερα, με τις πωλήσεις να έχουν μειωθεί κατά 60% λόγω της πανδημίας, το πιο εμβληματικό κατάστημα της αλυσίδας, εκείνο της Πλατείας Σεν Μισέλ, θα κλείσει στο πλαίσιο ενός σχεδίου αναδιάρθρωσης, αφού ο ιδιοκτήτης του κτιρίου αποφάσισε να πουλήσει το ακίνητο. Η πώληση του ακινήτου ακολουθεί την τακτική του Boulinier, ενός άλλου πολυαγαπημένου βιβλιοπωλείου, το οποίο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ιστορική του θέση λόγω της αύξησης των ενοικίων, μετακομίζοντας σε άλλο σημείο του ίδιου δρόμου. Οσο για τους αυθεντικούς bouquinistes, τους βιβλιοπώλες ακριβώς απέναντι από τον δρόμο στις αποβάθρες του Σηκουάνα, τα προφίλ που αφιέρωσαν για εκείνους στις σελίδες τους οι γάλλοι κλασικοί δεν τους βοηθούν στη σημερινή τους προσπάθεια να επιβιώσουν.

Η πανδημία

Οταν η Γαλλία μπήκε σε περιοριστικά μέτρα τον Οκτώβριο, οι βιβλιοπώλες κινητοποιήθηκαν και ζήτησαν τα βιβλιοπωλεία να αντιμετωπίζονται ως «βασική ανάγκη» και να παραμείνουν ανοικτά. Αλλά, σύμφωνα με τον διευθυντή μάρκετινγκ του Gibert Jeune, η πανδημία προκάλεσε την ερήμωση της περιοχής που κάποτε γέμιζε από τουρίστες και φοιτητές. Σύμφωνα με τον ίδιο, το DNA του βιβλιοπωλείου αποτελείται κατά 80% από βοηθητικά εγχειρίδια, πολλά από τα οποία μεταχειρισμένα. Γι’ αυτό και το κεντρικό κατάστημα επηρεάστηκε πολύ περισσότερο από τα υπόλοιπα της αλυσίδας σε άλλες περιοχές.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο ο ιός που έχει αποδυναμώσει το Gibert Jeune. Πριν από την πανδημία, η αναστάτωση που προκλήθηκε από τις διαδηλώσεις και τις απεργίες των Κίτρινων Γιλέκων επιβάρυνε και την περιοχή της Πλατείας Σεν Μισέλ. Εξάλλου το Gibert Jeune και η αδελφή εταιρεία του Gibert Joseph καθυστέρησαν στην εισβολή του Amazon στη γαλλική αγορά του βιβλίου. Παρόλο που η γαλλική αγορά μεταχειρισμένων βιβλίων ανθεί (οι τιμές των βιβλίων είναι πολύ υψηλότερες από ό,τι στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθιστώντας τα μεταχειρισμένα βιβλία 63% φθηνότερα από τα νέα κατά μέσο όρο), το εμπόριό τους έχει περάσει κυρίως στις διαδικτυακές πλατφόρμες.

Εκτός κέντρου

Ο γενικός διευθυντής ισχυρίζεται ότι το Gibert Jeune «δεν πέθανε» και ανακοίνωσε ότι μέχρι τον Απρίλιο θα λειτουργήσουν τέσσερα νέα, μικρότερης κλίμακας, ανακαινισμένα βιβλιοπωλεία. Με το πρώτο Gibert Jeune, αυτό που βρίσκεται απέναντι από την Παναγία των Παρισίων, να παραμένει στην ιστορική του θέση. Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον δεν βρίσκεται στο τουριστικό κέντρο, αλλά σε κατοικημένες γειτονιές, δηλώνει ο υπεύθυνος της παριζιάνικης αλυσίδας. «Αυτό που μάθαμε από το απαγορευτικό είναι ότι οι άνθρωποι δεν εγκαταλείπουν τις περιοχές τους πια. Συνειδητοποιήσαμε ότι το κατάστημα, το οποίο ήταν ένας προορισμός, δεν εξυπηρετεί πλέον αυτόν τον σκοπό. Είναι η σειρά μας να μετακομίσουμε εκεί όπου βρίσκεται ο πελάτης».

Ωστόσο, το επικείμενο κλείσιμο του βιβλιοπωλείου στο 5 της Πλατείας Σεν Μισέλ, το οποίο άνοιξε πριν από 50 χρόνια, το 1971, έχει αναστατώσει τους θαμώνες του, οι οποίοι δυσκολεύονται να φανταστούν πώς θα είναι η πλατεία και η γειτονιά τους όταν αυτό δεν θα υπάρχει.

Το Καρτιέ Λατέν έγινε γνωστό χάρη στα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία της περιοχής και για το γεγονός ότι είναι η συνοικία πολλών εκδοτικών οίκων. Ομως, τα τελευταία χρόνια, η περιοχή έχει δεχτεί την εισβολή από τους λιανοπωλητές τροφίμων και τα εμπορικά σήματα μόδας μαζικής κατανάλωσης, τα οποία μερικοί κάτοικοι θεωρούν ως διάβρωση της πολιτιστικής ταυτότητας του ιστορικού κέντρου. Σύμφωνα με μελέτη του γαλλικού Κέντρου Παρατήρησης Εμπορίου, Βιομηχανίας και Υπηρεσιών, το Πέμπτο και το Εκτο Διαμέρισμα αριθμούν περίπου 200 βιβλιοπωλεία έκαστο. Αλλά η γαλλική πρωτεύουσα έχει χάσει το 27% των βιβλιοπωλείων της τα τελευταία 18 χρόνια.