Σύγχρονα Αμφιαράεια: Μια πρόταση από την αρχαιότητα για τον αιώνα της κατάθλιψης

Η σύγχρονη εποχή επιφορτίζει τον άνθρωπο καθημερινά με πολλαπλά προβλήματα που απαιτούν το μέγιστο των δυνατοτήτων μας σε σωματική και ψυχική υγεία. Οι εξοντωτικοί ρυθμοί ζωής, η απομάκρυνση από τις παραδοσιακές αξίες, τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, το αφιλόξενο φυσικό περιβάλλον των σύγχρονων πόλεων και πολλά άλλα οδήγησαν, δίκαια τον ψυχολόγο Rolo May να αποκαλέσει τον 20ο αιώνα «Αιώνα του άγχους».

Ήδη ο συγγραφέας και φιλόσοφος Albert Camus είχε αποκαλέσει τον 20ο αιώνα εποχή του φόβου. Σύμφωνα με την «ανάγνωση» του περιβάλλοντος, από την αυγή του ο 21ος αιώνας προμηνύεται να είναι ο αιώνας της κατάθλιψης, αφού σήμερα ένας στους δυο ανθρώπους, ή πάσχει από κατάθλιψη, ή γνωρίζει κάποιο πρόσωπο στο στενό του περιβάλλον που υποφέρει από τη νοσηρή αυτή κατάσταση.

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι κύριο χαρακτηριστικό της κατάθλιψης είναι η έλλειψη ελπίδας, φθάνουμε στο συμπέρασμα ότι στον προηγούμενο αιώνα ο άνθρωπος ναι μεν αισθανόταν να απειλείται από διάφορες αιτίες και αγχωνόταν, αλλά εξακολουθούσε να ελπίζει ότι ίσως θα μπορούσε να ξεπεράσει τις δυσκολίες του.

Φαίνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αρχίσει να απελπίζεται. Η αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας, η διάβρωση των διαπροσωπικών σχέσεων και η μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου είναι ελάχιστες από τις πολλές εκδηλώσεις που απεικονίζουν την υποβαθμισμένη ψυχική υγεία της εποχής μας. Παράλληλα και η σωματική υγεία του σύγχρονου ανθρώπου βάλλεται από παντού.

Κι αυτό γιατί, το άγχος και η κατάθλιψη προκαλούν πλήθος ψυχοσωματικές διαταραχές, από την γαστρίτιδα και το πεπτικό έλκος μέχρι τις νόσους του ανοσοποιητικού συστήματος (αλλεργίες κ.λπ.) και τις διάφορες μορφές νεοπλασιών (καρκίνος του προστάτη κ.λπ.). Η κακή διατροφή συμβάλλει στην εμφάνιση πολλών ασθενειών (αρτηριοσκληρωτική νόσος των αγγείων με έμφραγμα μυοκαρδίου κλπ.). Η έλλειψη σωματικής άσκησης έχει βασικό ρόλο σε διάφορες σωματικές διαταραχές, από την δυσκοιλιότητα και την οστεοπόρωση έως την δισκοπάθεια και τις παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος (φλεβικοί κιρσοί, αρτηριοσκληρωτική νόσος των αγγείων με έμφραγμα μυοκαρδίου κ.λπ.) και τέλος, χωρίς να σημαίνει ότι είναι το λιγότερο σημαντικό, η υποβαθμισμένη πνευματική ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, όπως αυτή εκδηλώνεται από την κρίση των ηθικών αξιών και ιδεολογιών, την έλλειψη ανώτερων και αλτρουιστικών στόχων και οραμάτων, την σύγχυση όσον αφορά τα «πιστεύω» και τις επιθυμίες, την απουσία ισχυρών φιλοσοφικών θέσεων, κοσμοθεωρίας και θρησκευτικών αντιλήψεων που να στηρίζουν συναισθηματικά τον άνθρωπο, φυσικά οδηγούν όχι μόνο σε χαμηλού επιπέδου ποιότητα ζωής αλλά και έχουν κεντρικό ρόλο τόσο στην αιτιολογία όσο και στην εξέλιξη των περισσοτέρων ψυχικών και σωματικών διαταραχών.

Σε αντίθεση με την αντιμετώπιση των ψυχικών και σωματικών διαταραχών στην σύγχρονη εποχή, οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν ανακαλύψει την ορθή σύνθεση θεραπευτικών προσεγγίσεων. Τόσο στα Ασκληπιεία και όσο και στα Αμφιαράεια (τα οποία είχαν εξειδίκευση στα ψυχολογικά προβλήματα) το άτομο που προσερχόταν για θεραπεία είχε μια σύνθετη και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση στην οποία συνδυαζόταν η ψυχοθεραπεία (ερμηνεία ονείρων, συμβουλές για πνευματικές ασκήσεις και αλλαγή νοοτροπίας, κ.λπ.) με την φαρμακοθεραπεία, οδηγίες για κατάλληλη διατροφή ανάλογα με την πάθηση, κινησιοθεραπεία και μουσικοθεραπεία. Επιπλέον, τα θεραπευτήρια ήταν κτισμένα σε περιοχές απαράμιλλου φυσικού κάλλους και σε θέσεις που είχαν θεραπευτικά «ενεργειακά» χαρακτηριστικά. Επιπλέον, ακόμα και η αρχιτεκτονική των κτιρίων αυτών λειτουργούσε θεραπευτικά.

Η ολιστική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των ψυχικών και σωματικών διαταραχών τεκμηριώνεται όχι μόνο από τις θεραπείες που εφαρμόζονταν στα Ασκληπιεία και τα Αμφιαράεια, αλλά και από πλήθος άλλων εκδηλώσεων του ελληνικού πνεύματος όπως η παιδεία, η φιλοσοφία, οι θρησκευτικές και πολιτισμικές εκδηλώσεις όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια, το Αρχαίο Θέατρο, οι Ολυμπιακοί Αγώνες κ.α.

Την ολιστική αυτή προσέγγιση συνοψίζουν μεταξύ πολλών άλλων και τα ρητά «Εν το παν» και «Νους υγιής εν σώματι υγιεί». Ίσως κάποια στιγμή καταφέρουμε στη χώρα μας, που προσφέρει ιστορία, τοποθεσίες και γιατί όχι -και τεχνογνωσία- να αναβιώσουμε τον θεσμό των Αμφιαραείων για να υπηρετήσουμε την προσπάθεια για «Νου υγιή», προσελκύοντας επενδύσεις και επισκέπτες. Οι δυνατότητες υπάρχουν.

* Ο Ιωάννης Νέστορος, είναι ψυχίατρος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και επιστημονικός διευθυντής του Τεχνοβλαστού «Σύγχρονα Αμφιαράεια».

health.in.gr