To in.gr σας πάει… «Ψηλά στον Ουρανό»

Μετά το κινηματογραφικό του ντεμπούτο με την ταινία ‘Μπαμπούλας Α.Ε., για την οποία εμπνεύστηκε από την περιέργεια και τους φόβους των παιδικών του χρόνων, ο Πιτ Ντόκτερ ανέτρεξε και πάλι στις προσωπικές του εμπειρίες για να βρει τη θεματολογία του νέου του έργου.
«Πολλές φορές, στο τέλος μιας δύσκολης μέρας, εύχομαι να ήμουν ναυαγός σε ένα έρημο νησί του Ειρηνικού» λέει ο σκηνοθέτης.
«Και όταν καταλήξαμε στην εικόνα του ιπτάμενου σπιτιού με τα μπαλόνια, αισθανθήκαμε ότι αυτό ακριβώς αποτύπωνε την απόλυτη απόδραση από τον κόσμο».
Σύμφωνα με τον Μπομπ Πίτερσον, που συμμετείχε εξίσου στο σενάριο και τη σκηνοθεσία, ο Ντόκτερ πρώτος σχεδίασε ένα γκρινιάρη ηλικιωμένο άντρα, με μια αγκαλιά πολύχρωμα, χαρούμενα μπαλόνια.
«Και στους δυο μας άρεσε η ιδέα ενός ηλικιωμένου χαρακτήρα, γιατί είναι κάτι που δεν το συναντάμε συχνά, αν και οι μεγάλοι άνθρωποι έχουν πολλά να διηγηθούν» λέει ο Πίτερσον και ο Ντόκτερ συμπληρώνει: «ο κεντρικός χαρακτήρας θυμίζει τον Σπένσερ Τρέισι, τον Γουόλτερ Ματάου, όλους αυτούς τους κατσούφηδες τύπους που τελικά καταλήγεις να συμπαθείς».

Σχεδιάζοντας την απίστευτη περιπέτεια
Για να οργανωθεί σωστά το ταξίδι του Καρλ και του Ράσελ, ο Ντόκτερ και η ομάδα του σχεδίασαν πρώτα τη δική τους περιπέτεια: μετά από παρότρυνση του Ραλφ Ίγκλστον, βετεράνου παραγωγού της Pixar, κατευθύνθηκαν στις ζούγκλες της Νότιας Αμερικής, στα σύνορα Βενεζουέλας, Βραζιλίας και Γουιάνας, ώστε να ανακαλύψουν τον δικό τους «Χαμένο Κόσμο».
«Όταν ο Ραλφ μας έδωσε να δούμε ένα ντοκιμαντέρ για τα οροπέδια (tepuis) της Νότιας Αμερικής, ήξερα ότι εκεί έπρεπε να τοποθετήσουμε τη δράση της ταινίας» λέει ο σκηνοθέτης.
«Και έπρεπε να τα δούμε από κοντά, γιατί υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στο να βιώνεις ένα μέρος και να το βλέπεις απλά από φωτογραφίες».
Έτσι ο Ντόκτερ, ο Πίτερσον και τα βασικά στελέχη της παραγωγής επισκέφθηκαν αρχικά το πιο διάσημο από τα 115 οροπέδια στη Γουιάνα, πάνω στο βουνό Ροράιμα, και στη συνέχεια το Κούκεναν (γνωστό και ως Matawi Tepui) που θεωρείται ο «τόπος των νεκρών» από τους Ινδιάνους Πεμόν της περιοχής.
Ο καταρράκτης Angel Falls στη Βενεζουέλα (ο μεγαλύτερος καταρράκτης του κόσμου, με ύψος 979 μέτρα) αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης για τον Πάρανταϊζ Φολς που βλέπουμε στην ταινία, ο οποίος θεωρητικά πέφτει από ύψος σχεδόν τριών χιλιομέτρων.
Η αισθητική και το στιλ του φιλμ: Οι κλασικές ταινίες της Disney δίνουν την έμπνευση
Μετά από εννέα επιτυχημένες ταινίες, η Pixar είχε πειραματιστεί με πολλά είδη γραφής και στιλ, αλλά για την περίπτωση του νέου της φιλμ ‘Ψηλά στον Ουρανό’ επέλεξε μια απλοποιημένη, μινιμαλιστική προσέγγιση, ως οργανική απόρροια της ίδιας της ιστορίας.
«Κάναμε μια κοινή προσπάθεια να παρουσιάσουμε τους χαρακτήρες και το περιβάλλον τους σε μορφή καρικατούρας» εξηγεί ο Ντόκτερ.
«Για παράδειγμα, ο Καρλ έχει το μισό ύψος από έναν τυπικό ήρωα animation. Κι ενώ ξέραμε ότι με τη βοήθεια των υπολογιστών μπορούσαμε να αποτυπώσουμε και την πιο ακραία λεπτομέρεια, επιλέξαμε να κάνουμε απλοποιήσεις που δεν ισχύουν στην πραγματική ζωή. Ταυτόχρονα θέλαμε να συνδεθούμε με κλασικές ταινίες της Disney όπως οι ‘Πίτερ Παν’ και ‘Σταχτοπούτα’».
Ο παραγωγός Τζόνας Ριβέρα λέει χαρακτηριστικά:
«Επιδιώξαμε μια πολύ ιδιαίτερη αισθητική για τη συγκεκριμένη ταινία, ώστε να διαφοροποιηθεί από τις άλλες ταινίες της Pixar. Γι’αυτό δεν χρησιμοποιήσαμε σαν σημείο αναφοράς πραγματικούς ανθρώπους αλλά μελετήσαμε τα σχέδια του Χανκ Κέτσαμ για τον ‘Ντένι τον Τρομερό’.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής Ρίκι Νιέρβα εφηύρε έναν νέο όρο για αυτήν την προσέγγιση της ταινίας: simplexity». «Θέλαμε να αποφύγουμε αρκετές από τις λεπτομέρειες, χωρίς όμως το αποτέλεσμα να φαίνεται φτηνό» εξηγεί ο Νιέρβα.
«Στόχος μας δεν ήταν ο ρεαλισμός αλλά ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα. Θέλαμε να έχουμε γελοιογραφίες ανθρώπων, αλλά στο βαθμό που οι θεατές θα μπορούσαν να σχετιστούν μαζί τους».
Για το σχεδιασμό των κεντρικών χαρακτήρων, του Καρλ και του Ράσελ, επιλέχθηκαν δύο βασικά μοτίβα: το τετράγωνο και ο κύκλος. «Είναι κι αυτό μια έκφανση του simplexity, να απομονώσουμε τα καθαρά στοιχεία: το τετράγωνο συμβολίζει το παρελθόν και ο κύκλος το μέλλον» εξηγεί ο Νιέρβα.
«Τα τετράγωνα είναι στατικά, ακίνητα σαν τα τούβλα ενός τοίχου, σαν τον Καρλ που έχει «κολλήσει» στις συνήθειές του μετά το θάνατο της Έλι. Όταν τον βλέπουμε όμως στο παρελθόν είναι πιο σφαιρικός, όπως και η Έλι, με περισσότερες καμπύλες. Ο Ράσελ έχει ωοειδή μορφή και οι καμπύλες του συμβολίζουν τη δυναμική του».
Το χρώμα ήταν ένα άλλος σημαντικός σχεδιαστικός παράγοντας για τους δημιουργούς: όσο ζει η Έλι, χρησιμοποιείται μια έντονη χρωματική παλέτα (η Έλι μάλιστα συμβολίζεται με ματζέντα αποχρώσεις σε όλο το έργο), αλλά μετά το θάνατό της τα χρώματα ατονούν, η εικόνα γίνεται σχεδόν ασπρόμαυρη.
Το χρώμα ξαναμπαίνει στη ζωή του Καρλ και κατ’ επέκταση στην ταινία με την εμφάνιση του Ράσελ, ενώ κάθε φορά που ένας νέος χαρακτήρας προστίθεται στο περιβάλλον του Καρλ, όπως για παράδειγμα ο Νταγκ, εισάγεται ακόμα περισσότερο χρώμα.

Η μαγεία και οι δυσκολίες του animation
Επειδή οι ήρωες της ταινίας είναι καρικατούρες ανθρώπων, υπήρχαν πρακτικές δυσκολίες στις εκφράσεις των συναισθημάτων αλλά και των κινήσεων, γεγονός που απαίτησε σημαντικό έργο από την πλευρά του υπεύθυνου animation Σκοτ Κλαρκ, των τριών διευθυντών animation (Ντέιβ Μιούλινς, Σον Κράους, Μάικ Βεντουρίνι) και της 70-μελούς ομάδας τους.
«Ο Καρλ είναι ό,τι πιο πολύπλοκο έχει σχεδιαστεί στην Pixar με ανθρώπινη μορφή» λέει ο Τόμας Τζόρνταν, υπεύθυνος σχεδιασμού χαρακτήρων.
«Η φιγούρα του ήταν γεμάτη τεχνικές προκλήσεις. Γιατί, όπως συμβαίνει πάντα, όταν οι σχεδιαστές καταλήγουν σε ένα χαρακτήρα, δεν έχουν επίγνωση των περιορισμών που μπορεί να επιβάλλει σε επίπεδο animation».
Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Καρλ ο σκηνοθέτης ήθελε έναν ηλικιωμένο άνθρωπο που να μοιάζει συρρικνωμένος μέσα στο κουστούμι του, σχεδόν να ‘κολυμπάει’ μέσα σε αυτό. Έτσι φαίνεται σα να μην έχει αγκώνες ή γόνατα, γεγονός που δυσκόλεψε το έργο των animators.
«Ο Πιτ ήθελε να εξασφαλίσει την απλότητα και στο animation» εξηγεί ο Τζόρνταν.
«Η πρόκληση ήταν να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στο απλό και το ρεαλιστικό και χρειάστηκαν πολλοί πειραματισμοί μέχρι να καταλήξουμε σε μια πιστευτή εικόνα».
Αντίστοιχα και ο χαρακτήρας του Ράσελ εμφάνισε τις δικές του δυσκολίες: δεν έχει καθόλου λαιμό και είναι διαρκώς φορτωμένος με διάφορα αντικείμενα (τις δεκάδες κονκάρδες πάνω στη στολή του, το σακίδιο πλάτης, τα κυάλια του κ.λπ.).
Η εκφραστικότητά του εξαρτήθηκε πολύ από τις σχετικές θέσεις των χαρακτηριστικών του προσώπου του και τελικά από το σχήμα και την κίνηση του πιγουνιού του. Ο Κέβιν προήλθε από ένα συνδυασμό πραγματικών πουλιών και ιδιαίτερα για την κίνηση των φτερών του χρειάστηκε να αναπτυχθεί ένα ειδικό πρόγραμμα στον υπολογιστή.
Μια από τις πιο μεγάλες προκλήσεις του έργου ήταν η προσομοίωση της κίνησης των μπαλονιών που μεταφέρουν το σπίτι του Καρλ στη Νότιο Αμερική.
«Ο ρεαλισμός της κίνησης των μπαλονιών είναι απαραίτητος για το έργο. Βέβαια, για να πετάξει ένα σπίτι στην πραγματικότητα θα χρειαζόντουσαν 20 με 30 εκατομμύρια μπαλόνια, ενώ στο έργο χρησιμοποιήσαμε 10,297 για τις σκηνές της αιώρησης και 20.622 για την απογείωση» λέει ο Στιβ Μέι, τεχνικός διευθυντής του έργου.
«Τα χιλιάδες αυτά μπαλόνια αντιδρούν στις φυσικές δυνάμεις, όπως ο αέρας, αλλά ταυτόχρονα αλληλεπιδρούν και μεταξύ τους: η κίνηση ενός μπαλονιού επιδρά σε 10.000 άλλα. Αυτό είναι ίσως το πιο πολύπλοκο πρόβλημα προσομοίωσης που έχουμε ποτέ αντιμετωπίσει στην Pixar».
Η ομάδα του Μέι έπρεπε επίσης να βρει ρεαλιστικές λύσεις για τις σκηνές όπου πρωταγωνιστεί η ομάδα των σκύλων, τις προσομοιώσεις της κίνησης των ρούχων και τον καταρράκτη Πάρανταϊζ Φολς.
Για το τελικό αποτέλεσμα του έργου, σημαντική ήταν επίσης η συμβολή του διευθυντή φωτογραφίας Πάτρικ Λιν και του διευθυντή φωτισμού Ζαν-Κλοντ Καλάς (για πρώτη φορά στην ιστορία του animation γίνεται τέτοιος καταμερισμός αρμοδιοτήτων).
«Ο Πιτ ήθελε μια πολύ θεατρική και απόλυτα ελεγχόμενη προσέγγιση στο φωτισμό» λέει ο Καλάς.
«Με άλλα λόγια ήθελε ο φωτισμός να εστιάζει στη δράση και στους χαρακτήρες, αφήνοντας πιο σκοτεινές τις περιοχές που δεν έπρεπε να προσέξουν οι θεατές, οπότε έπρεπε κάθε σκηνή ανάλογα με τη γωνία λήψης να φωτίζεται διαφορετικά».
Ο διευθυντής φωτογραφίας Πάτρικ Λιν εμπνεύστηκε από θρυλικούς σκηνοθέτες όπως ο Ακίρα Κουροσάβα και ο Γιασουτζίρο Όζου, που είχαν μια μινιμαλιστική άποψη και χρησιμοποιούσαν φακούς 50mm.
«Στόχος μας ήταν να διασφαλίσουμε ότι ο φακός θα παρακολουθούσε τα συναισθήματα των χαρακτήρων» λέει ο Λιν.
«Προσπαθήσαμε να εντείνουμε τη συναισθηματική δράση με τη χρήση της κάμερας».

Η πρώτη ταινία της Pixar σε 3D
«Ψηλά στον Ουρανό» και ακόμα πιο ψηλά για τις προοπτικές της Pixar: μια νέα εποχή με τεράστιες δυνατότητες ξεκινά για το στούντιο που έφερε στους κινηματογραφόφιλους την πρώτη computer animated ταινία πριν από 14 χρόνια.
Μετά από παρότρυνση του Τζον Λάσιτερ, η δέκατη ταινία της Pixar δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας την τρισδιάστατη τεχνολογία.
Έτσι συγκροτήθηκε ειδικό τμήμα που επεξεργάστηκε τα αφηγηματικά στοιχεία και εκμεταλλεύτηκε την τρίτη διάσταση σαν ένα επιπλέον μέσον για την εξέλιξη της ιστορίας.
«Στην αρχή του έργου» εξηγεί ο Πιτ Ντόκτερ «ο Καρλ είναι εγκλωβισμένος στη ζωή του. Θέλαμε να αποδώσουμε μια κλειστοφοβική αίσθηση και γι’αυτό περιορίσαμε το βάθος. Όταν όμως φτάνει στη Νότια Αμερική θέλαμε να εκφράσουμε την απεραντοσύνη, οι θεατές σχεδόν να νιώθουν τον αέρα στο πρόσωπό τους, κι έτσι διευρύναμε τα όρια του βάθους. Χρησιμοποιήσαμε το 3D σαν ένα διαφορετικό μολύβι στην κασετίνα μας».

H μουσική της ταινίας
Όταν η περιπέτεια συναντά την κωμωδία και το συναίσθημα, οι απαιτήσεις για τη μουσική επένδυση αυξάνουν και γι’αυτό οι παραγωγοί απευθύνθηκαν σε έναν από τους πιο ταλαντούχους σύγχρονους συνθέτες, τον Μάικλ Τζιακίνο.
Ο Τζιακίνο είχε συνεργαστεί στο παρελθόν με την Pixar για τις ταινίες ‘Οι Απίθανοι’ και ‘Ο Ρατατούης’, ενώ αναμένονται άμεσα οι νέες του συνθέσεις για τα έργα ‘Star Trek’ και ‘Land of the Lost’.
Μία από τις μεγάλες μουσικές προκλήσεις της ταινίας ήταν να διατηρηθεί ζωντανό το πνεύμα της Έλι, και ο Τζιακίνο ανέπτυξε ένα μουσικό θέμα ειδικά για τη συγκεκριμένη ανάγκη.
«Η Έλι αποτελεί κατά βάθος το κίνητρο για τον Καρλ σε ολόκληρη την ταινία» εξηγεί ο Ντόκτερ.
«Σε οπτικό επίπεδο υπενθυμίζουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την ύπαρξή της και ο Μάικλ κατάφερε να συνθέσει το κατάλληλο μουσικό θέμα που τη θυμίζει και προσαρμόζεται ανάλογα στο συναίσθημα, στις κωμικές σκηνές αλλά και στις σκηνές δράσης».
«Στην αρχή το θέμα της Έλι εμφανίζεται σαν λυρικό βαλς και καθώς το έργο εξελίσσεται, καταλήγει σε μουσικό θέμα περιπέτειας» λέει ο Τζιακίνο.
Το μοναδικό ταλέντο του συνθέτη γίνεται ιδιαίτερα αισθητό σε μια σεκάνς όπου χάρη στο καταπληκτικό μοντάζ και τη μουσική, χωρίς ούτε μια λέξη, παρασυρόμαστε από έναν καταιγισμό συναισθημάτων.
Για το σύνολο του έργου, ο Τζιακίνο είχε ως σημείο αναφοράς τις αγαπημένες του περιπέτειες όπως ‘Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Μέρες’ αλλά και την κλασική ταινία της Disney ‘Πίτερ Παν’.
«Αυτές οι ταινίες με έμαθαν ότι δεν πρέπει να φοβάμαι το συναίσθημα στη μουσική», εξηγεί ο συνθέτης.

Ακούγονται οι φωνές των: Εντ Ασμερ, Τζόρνταν Ναγκάι, Κρίστοφερ Πλάμερ, Τζον Ρατζανμπέργκερ, Μπομπ Πίτερσον, Ντελρόι Λίντο, Ζέρομ Ρανφτ, ενώ στην ελληνική μεταγλώττιση ακούγονται οι: Κώστας Βουτσάς, Γιώργος Κωνσταντίνου, Γιώργος Καπουτζίδης και Θανάσης Τσαλταμπάσης