Τα εμβόλια δεν είναι μόνο για τα παιδιά

Τα εμβόλια μας προφυλάσσουν από ασθένειες που παλαιότερα ήταν θανατηφόρες ή προκαλούσαν σοβαρές επιπλοκές, γι’ αυτό και αντιπροσωπεύουν ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ιατρικής.

Όλοι πρέπει όχι μόνο να ενημερωνόμαστε για τα εμβόλια που πρέπει να κάνουμε στα παιδιά μας, αλλά και να γνωρίζουμε τη δική μας κατάσταση εμβολιασμού. Ωστόσο, πόσοι από εμάς ξέρουν ποια εμβόλια υπάρχουν, ποιες ασθένειες αντιμετωπίζουν και κάθε πότε πρέπει να γίνουν;

Οι περισσότεροι γονείς, στην ερώτηση ποια εμβόλια έχει κάνει το παιδί τους ή οι ίδιοι, απαντούν ασαφώς ‘όλα’ και λίγοι έχουν το θάρρος να παραδεχτούν ότι έχουν αμελήσει ή δεν γνωρίζουν καν ποια από αυτά πρέπει να γίνουν και πότε.

Ως αποτέλεσμα, πολλά παιδιά, και ακόμη περισσότεροι ενήλικοι, είναι είτε πλημμελώς εμβολιασμένοι είτε τελείως ανεμβολίαστοι. Μη φανταστείτε ότι πρόκειται για παιδιά υποβαθμισμένων περιοχών, μεταναστών ή αμόρφωτων γονιών. Αντίθετα, ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών των γιατρών.

Τι ακριβώς είναι τα εμβόλια;

Τα εμβόλια περιέχουν εξασθενημένους/αδρανοποιημένους ιούς, εξασθενημένα μικρόβια ή τμήματα αυτών ή ανασυνδυασμένο DNA μικροοργανισμών. Με την κατάλληλη επεξεργασία οι μικροοργανισμοί χάνουν τη λοιμογόνο δράση τους, διατηρώντας όμως την ικανότητά τους να διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Χορηγούνται συνήθως με ένεση (υποδορίως ή ενδομυϊκά) σε συγκεκριμένη δόση και με ειδικό χρονοδιάγραμμα. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η παραγωγή αντισωμάτων κατά της νόσου για την οποία εμβολιάζεστε, χωρίς όμως να νοσείτε από αυτήν.

Έτσι, όταν το εμβολιασμένο άτομο έλθει σε επαφή με τον εν λόγω μικροοργανισμό, είναι προετοιμασμένο να τον εξουδετερώσει, πριν προλάβει να ασκήσει τη λοιμογόνο δράση του.

Οι δόσεις των εμβολίων θα πρέπει να γίνονται σύμφωνα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, το οποίο είναι διαφορετικό για το καθένα και απαραίτητο για να εξασφαλιστεί η σταδιακή και αποτελεσματική διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος. Γι’ αυτό, τηρείτε πιστά το πρόγραμμα των εμβολιασμών, καθώς μπορεί να πιστεύετε ότι είστε προστατευμένοι από κάποιο νόσημα, αλλά στην πραγματικότητα αυτό να μην ισχύει.
Σε περίπτωση αμφιβολιών για τον επαρκή εμβολιασμό, απαιτείται ο έλεγχος των αντισωμάτων του οργανισμού σας μέσω εργαστηριακής μεθόδου (τίτλος αντισωμάτων ορού). Έτσι, ο γιατρός σας θα αποφασίσει αν θα χρειαστεί να επαναλάβετε το σχήμα εμβολιασμού ή κάποια δόση.

Συνήθως απαιτούνται αναμνηστικές δόσεις των εμβολίων έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα, προκειμένου να μην ‘ατονεί’ η ανοσολογική απάντηση και ο οργανισμός να βρίσκεται πάντα σε ετοιμότητα για την αντιμετώπιση των εν λόγω ασθενειών.

Ποιά εμβόλια υπάρχουν

Τα εμβόλια που περιλαμβάνονται στο υποχρεωτικό πρόγραμμα εμβολιασμού για τη χώρα μας είναι τα παρακάτω:

Εμβόλιο κατά:

• του τετάνου, της διφθερίτιδας, του κοκκύτη (DTP)
• της πολιομυελίτιδας (Sabin ή IPV)
• της ιλαράς, της ερυθράς και της παρωτίτιδας (MMR)
• της φυματίωσης (BCG)
• της ηπατίτιδας Β
• του αιμοφίλου ινφλουέντζας τύπου Β

Υπάρχουν και άλλα εμβόλια η χρήση των οποίων:

α. είναι προαιρετική, όπως τα εμβόλια κατά της ηπατίτιδας Α, της μηνιγγίτιδας τύπου A και C και της γρίπης

β. επιβάλλεται μόνο σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες, όπως το πολυδύναμο εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου ή το εμβόλιο κατά της ανεμευλογιάς που χορηγούνται κυρίως σε ανοσοκατασταλμένα άτομα.

γ. είναι απαραίτητη μόνο σε περίπτωση που πρόκειται κανείς να ταξιδέψει σε χώρες όπου ενδημούν οι συγκεκριμένες ασθένειες από τις οποίες προφυλάσσουν (π.χ., χολέρα).

Οι επιστήμονες διεξάγουν συνεχείς έρευνες για την ανακάλυψη και άλλων εμβολίων που θα απαλλάξουν την ανθρωπότητα από σοβαρά νοσήματα, όπως το AIDS, ο ιός HPV, η ελονοσία κ.ά.

Kυκλοφορήσει και στη χώρα μας το συζευγμένο εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου, ο οποίος αντιπροσωπεύει ένα από τα πιο συνηθισμένα αίτια νοσημάτων της παιδικής ηλικίας, όπως ωτίτιδες, πνευμονίες κ.ά.

Χορηγείται συνήθως στις ευπαθείς ομάδες (ηλικιωμένους, άτομα με χρόνια αναπνευστικά και καρδιολογικά νοσήματα, άτομα που έχουν υποβληθεί σε σπληνεκτομή και άλλες ειδικές ομάδες). Για τις δόσεις και το σωστό χρόνο των εμβολιασμών θα ενημερωθείτε από το γιατρό σας.

Σε κάθε εμβολιασμό του παιδιού τους οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν:

1. Ποιο ή ποια εμβόλια έγιναν.

2. Να ρωτούν τον/την παιδίατρο τι αντιπροσωπεύουν τα αρχικά που βλέπουν στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού.

3. Να πληροφορούνται από ποια ασθένεια προφυλάσσει το κάθε εμβόλιο.

4. Να προσέρχονται για εμβολιασμό κατά τις προγραμματισμένες ημερομηνίες. Αυτές γράφονται συνήθως από τον/την παιδίατρο στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού. Καλή τακτική είναι να ελέγχεται το βιβλιάριο υγείας στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς.

5. Ας μην επαναπαύονται οι γονείς ότι το παιδί έχει συμπληρώσει ‘όλες’ τις δόσεις, διότι το χρονοδιάγραμμα και ο αριθμός των δόσεων μπορεί να αλλάξουν από τη μια χρονιά στην άλλη, όπως συνέβη με τις νέες οδηγίες για το τριπλό εμβόλιο κατά της ιλαράς, της ερυθράς και της παρωτίτιδας.

6. Ποιες πιθανές παρενέργειες έχει το εμβόλιο που έκαναν στο παιδί τους.

Μη φοβάστε τις παρενέργειες

Κάθε εμβόλιο έχει κάποιες παρενέργειες. Ας μη ρωτούν οι γονείς το γιατρό αν το εμβόλιο είναι απόλυτα ασφαλές. Απόλυτη ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρχει. Οι κίνδυνοι από τις παρενέργειες συνυπολογίζονται με τους κινδύνους νόσησης.

Συνήθως, οι κίνδυνοι από την ίδια την αρρώστια είναι πολλαπλάσιοι και μόνο τότε το εμβόλιο περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών μιας χώρας. Οι κίνδυνοι από τον εμβολιασμό μελετώνται συνεχώς για κάθε εμβόλιο, ακόμη και γι’ αυτά που χρησιμοποιούνται περισσότερα από 50 χρόνια, και είναι αναμενόμενο κάθε τόσο να επισημαίνονται κάποιες νέες παρενέργειες ή να διατυπώνονται υποψίες.

Μην τρομοκρατείστε και μην αναβάλλετε τις δόσεις των εμβολίων, επειδή ακούσατε για κάποια πολύ σοβαρή παρενέργεια του εμβολίου από την τηλεόραση ή τις εφημερίδες. Αν έχετε ανησυχήσει, είναι προτιμότερο να το συζητήσετε με το γιατρό σας, ο οποίος θα σας καθοδηγήσει ανάλογα.

Μην αφήνετε τα παιδιά σας εκτεθειμένα σε πολύ σοβαρά νοσήματα, από τη στιγμή που υπάρχει ένας απλός τρόπος να τα προστατέψετε: τα εμβόλια.

Ελέγξτε τη δική σας κατάσταση εμβολιασμού

Επιβάλλεται να γνωρίζετε τη δική σας κατάσταση εμβολιασμού. Για παράδειγμα, έχει ιδιαίτερη σημασία να έχετε εμβολιαστεί κατά της φυματίωσης, αν έχετε παιδιά στο σπίτι .

Αν έχουν περάσει περισσότερα από δέκα χρόνια από την προηγούμενη δόση αντιτετανικού εμβολίου, πρέπει να φροντίσετε να την επαναλάβετε.

Αν προγραμματίζετε να μείνετε έγκυοι και δεν είστε σίγουρες για την ανοσία σας στην ερυθρά (δεν υπάρχει εργαστηριακή απόδειξη ή δεν έχετε κάνει εμβόλιο μετά την εφηβεία), πρέπει να εμβολιαστείτε προηγουμένως.

Μην ξεχνάτε να θυμίζετε στους παππούδες και στις γιαγιάδες, και γενικότερα σε όσους έχουν περάσει τα 65 χρόνια, να κάνουν αντιγριπικό εμβόλιο κάθε χρόνο, στις αρχές του φθινοπώρου.

Μη διαπραγματεύεστε τα εμβόλια

Τα περισσότερα εμβόλια γίνονται με ένεση. Μάλιστα, το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας -που χορηγείται σε σταγόνες- έχει πολύ άσχημη γεύση. Συνήθως οι γονείς, επειδή οι ίδιοι φοβούνται τις ενέσεις, μεταδίδουν το φόβο τους και στα παιδιά. Τα περισσότερα παιδιά είναι πολύ πιο ψύχραιμα, αρκεί να χειριστούν οι γονείς το θέμα σωστά και με ειλικρίνεια.

Μη χρησιμοποιείτε τα εμβόλια ως απειλή: ‘Αν δεν πιεις το γάλα σου, θα σε πάω στο γιατρό να σου κάνει ένεση!’

Επιπλέον, δεν χρειάζεται να παρηγορείτε το παιδί, σαν ο γιατρός να κάνει κάτι κακό, ούτε να το διαβεβαιώνετε ότι ‘δεν πονά καθόλου’. Όλες οι ενέσεις πονούν λίγο. Επίσης μην το φοβερίζετε. Είναι άχρηστη ψυχολογική βία. Φυσικό είναι να κλάψει το παιδάκι, εδώ οι μεγάλοι λιποθυμούν μπροστά στη θέα μιας σύριγγας.

Η καλύτερη τακτική είναι να μιλήσετε στο παιδί με ειλικρίνεια. Πείτε του ότι πρόκειται για ένα τσίμπημα που θα πονέσει λίγο, αλλά θα το προφυλάξει από τις αρρώστιες, και ότι όλοι μικροί και μεγάλοι πρέπει να τα κάνουν. Αφού γίνει το εμβόλιο, επιβραβεύστε το παιδί για το θάρρος που έδειξε. Στα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας καλό θα ήταν να δώσετε περισσότερες πληροφορίες για τη χρησιμότητα των εμβολίων.

Ο ατομικός εμβολιασμός έχει μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία

Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι τα εμβόλια δεν προφυλάσσουν μόνο το άτομο που τα κάνει αλλά και το γενικότερο πληθυσμό. Με αυτό εννοούμε ότι οι πιθανότητες να προσβληθεί κανείς από ένα νόσημα είναι πολύ λιγότερες, αν η κατάσταση εμβολιασμού των ατόμων του περιβάλλοντός του είναι καλή.

health.in.gr