Νάνος Βαλαωρίτης: Οι συναντήσεις του με τον Ιονέσκο

Ο Έλληνας ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης ζη από χρόνια στην Αμερική. Τώρα γράφει και στα εγγλέζικα απ’ ευθείας. Δείγμα γραφής του —πεζό— ανακαλύψαμε στο περιοδικό των Αμερικανών ποιητών Bastard Angel, απ’ όπου το αναδημοσιεύουμε:

Στις 5 προσεχούς Ιουλίου θάχω συναντήσει τον Ιονέσκο ακριβώς 52 φορές. Την πρώτη φορά που τον συνάντησα ήταν μέσα σ’ ένα τραίνο που διέσχιζε τη Μάγχη με κατεύθυνση προς την Αγγλία. Ήταν στο ίδιο διαμέρισμα με τη σύζυγο και την κόρη του. Και οι τρεις τους διάβαζαν ένα βιβλίο, απ’ το οποίο κάθε τόσο συνελάμβανα μια φράση ιπτάμενη στον αέρα. Ένα μεγάλο ψάρι εμφανίστηκε στο παράθυρο και μας κοίταγε με στίλβοντα μάτια. Ένας αετός μπήκε απ’ τον διάδρομο και κάθησε στον ώμο μου. Ένας βόας συσφιγκτήρ κατηφόρισε γλιστρώντας από το Σήμα Κινδύνου. Κι’ ένα σωρό αναρριχώμενα φυτά της ζούγκλας άρχισαν να φυτρώνουν γύρω μας ώσπου χωριστήκαμε τελείως από την μεσολαβούσα χλωρίδα.

Την επόμενη φορά που συναντηθήκαμε ήταν σ’ ένα άλλο τραίνο που πήγαινε στη Στουτγάρδη (Γερμανία), όπου παιζόταν ένα έργο του. Πάλι η σύζυγός του και η κόρη του ήταν μαζί του και μοιραστήκαμε το ίδιο διαμέρισμα. Αυτή τη φορά ήταν βαγκόν-λι. Ο Ιονέσκο έβγαλε ένα βιολί κι’ έπαιξε δυο ολόκληρες ώρες. Έπεσα να κοιμηθώ και ονειρεύτηκα πως ο Αϊνστάιν μού δίδασκε βιολί.

«ΤΑ ΝΕΑ», 14.2.1975, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ύστερα ξανασυνάντησα τον Ιονέσκο σ’ ένα τραίνο που επέστρεφε στο Παρίσι απ’ το Μιλάνο. Έμοιαζε πολύ ταραγμένος. Ανησυχούσε για τους τελωνοφύλακες. Τον ρώτησα αν οπλοφορούσε όπως συνήθως. Έγινε κατάχλωμος και τραύλισε μιαν απάντηση που δεν «έπιασα».

Την επομένη φορά συναντηθήκαμε στο τραίνο που πήγαινε στο Άμστερνταμ. Και πάλι τον είχαν προσκαλέσει να παραβρεθή στην πρεμιέρα ενός έργου του. Μου είπε πως σύντομα θα γινόταν μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και πως, αμέσως μετά, θα μπορούσε νάχει το ιδιωτικό του τραίνο και τον ιδιωτικό του σταθμό, γιατί, όπως είναι πασίγνωστο, η Ακαδημία παρείχε στα μέλη της δωρεάν μεταφορά σ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ιονέσκο, η Ακαδημία είχε την έδρα της σ’ ένα μεγάλο σιδηροδρομικό σταθμό που δεν χρησιμοποιούσε το κοινό, ακριβώς μέσα στην καρδιά του Παρισιού.

Την επόμενη φορά ο Ιονέσκο κι’ εγώ συναντηθήκαμε σ’ ένα εξπρές που διέσχιζε την Καταλονία. Έγινε μια σύγκρουση κι’ ο Ιονέσκο κι’ εγώ πεθάναμε. Αλλ’ αναστηθήκαμε στο επόμενο κεφάλαιο για να συνεχιστεί η πλοκή. Ο συγγραφέας του βιβλίου δεν είχε τελειώσει ακόμα το μυθιστόρημά του.

Την τελευταία φορά που ο Ιονέσκο κι’ εγώ συναντηθήκαμε ήταν μέσα στο Εξπρές Οριάν που αναχωρούσε απ’ την Κωνσταντινούπολη. Α, αυτή ήταν η μεγαλύτερη συνάντηση απ’ όλες μας. Δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε τα γέλια, γελούσαμε ολόκληρη τη μέρα. Κάθε φορά που κοιτάζαμε ο ένας τον άλλο γελούσαμε τόσο, ώσπου, ώρες αργότερα, εξαντλημένοι κι’ οι δυο μας από τα γέλια, πηγαίναμε για φαγητό στο Βαγόνι-Εστιατόριο. Το αστείο μας ήταν που τούλεγα πως είχα συναντήσει 52 κιόλας φορές τον Ιονέσκο και πάντα στο ίδιο τραίνο ή σε κάποιο άλλο. Και κάθε φορά ανάφερα ένα τραίνο. Για παράδειγμα την «πόστα» Κρακοβίας – Μόσχας της Πέμπτης ή τον Υπερσιβηρικό ή το Εξπρές της Σαγκάης ή το τραίνο Ολυμπίας – Σαλονίκης, και ξεσπούσαμε σε τρανταχτά γέλια, γιατί νόμιζε πως δεν ήξερα πως ήταν ο Ιονέσκο και πως όλα τα έφτιαχνα με τη φαντασία μου…

*Κείμενο του Νάνου Βαλαωρίτη, που έφερε τον τίτλο «Πώς συνάντησα τον Ιονέσκο» και είχε δημοσιευτεί στο φύλλο των «Νέων» της 14ης Φεβρουαρίου 1975.

Ο λογοτέχνης Νάνος Βαλαωρίτης, εμβληματική φυσιογνωμία των ελληνικών γραμμάτων, γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου 1921 στη Λωζάννη (ο πατέρας του υπηρετούσε ως διπλωμάτης στην Ελβετία).

Σπούδασε φιλολογία και νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Σορβόννης.

Από το 1944 έως το 1953 ο Βαλαωρίτης έζησε στην Αγγλία, όπου δημοσίευσε άρθρα και ήταν ο πρώτος που μετέφρασε εκτενώς έλληνες ποιητές της γενιάς του ’30 (Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο).

Το 1947 εξέδωσε την πρώτη ποιητική συλλογή του, κι έκτοτε ακολούθησε πληθώρα ποιητικών συλλογών, πεζογραφημάτων, δοκιμίων και κριτικών παρεμβάσεων.

Ο Βαλαωρίτης ανέπτυξε έντονη και διαρκή δράση ως δημιουργός και επιμελητής περιοδικών εκδόσεων, ανθολόγος και μεταφραστής.

Μετά το 1953 έζησε στο Παρίσι, όπου συναναστράφηκε καλλιτέχνες του σουρεαλισμού.

Το 1960 ο Βαλαωρίτης επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου διηύθυνε το περιοδικό Πάλι (1964-1966), το οποίο είχε εμφανώς μοντερνιστικό και υπερρεαλιστικό χαρακτήρα.

Από το 1968 έως το 1993 δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο.

Από το 1989 έως το 1995 ο Βαλαωρίτης διηύθυνε, μαζί με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο, το περιοδικό Συντέλεια.

Το 1959 αποποιήθηκε το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης.

Το 1983 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1998 με το Κρατικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας.

Το 2004 έλαβε το Βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό έργο του και το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

Βιβλία του Βαλαωρίτη εκδόθηκαν στο εξωτερικό, σε αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης απεβίωσε στις 12 Σεπτεμβρίου 2019.