Διδάγματα από την αποτυχία της πολιτικής του Μανουήλ Παλαιολόγου

Οέλληνας πρεσβευτής στην Αγκυρα εκλήθη στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, όπου του διατυπώθηκε η απαίτηση να διακοπούν οι εργασίες ανέγερσης γυμνασίου σε χωριό της Χαλκιδικής, διότι στον χώρο εντοπίστηκε οθωμανικό νεκροταφείο. Επίσης το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απαίτησε «να εμφανίζεται ο τόπος ταφής ως μουσουλμανικό νεκροταφείο». Πέραν αυτού, η τουρκική εφημερίδα «Σαμπάχ» θέτει ζήτημα ίδρυσης τζαμιού και στη Θεσσαλονίκη, ύστερα από αυτό της Αθήνας.

Ο σεβασμός προς τα θρησκευτικά μνημεία είναι ασφαλώς στοιχείο κάθε ευνομούμενης πολιτείας, αλλά και ο σεβασμός της εθνικής κυριαρχίας από εχθρούς και φίλους είναι στοιχείο κάθε κυρίαρχου κράτους. Ο μόνος αρμόδιος να συζητήσει, να συσκεφθεί, να αποφασίσει για την ελληνική επικράτεια είναι η ελληνική κυβέρνηση, η ελληνική Βουλή και ο ελληνικός λαός. Η Τουρκία συστηματικά και επίμονα επιχειρεί να αποκτήσει λόγο για εσωτερικά ενδοελληνικά ζητήματα, όπως για τη μουσουλμανική μειονότητα, την ανάδειξη των μουφτήδων της Δυτικής Θράκης, ακόμα και τις επισκέψεις ελλήνων αξιωματούχων σε ελληνικά νησιά που βρίσκονται εγγύς των μικρασιατικών ακτών.

Αυτή η τακτική είναι, για όσους γνωρίζουν στοιχειωδώς ιστορία, πανομοιότυπη με αυτήν που ακολούθησαν οι (άρτι αφιχθέντες τότε στη Μικρά Ασία) νομάδες Τούρκοι τον 14ο-15ο αιώνα έναντι του ύστερου βυζαντινού κράτους. Τότε οι τούρκοι σουλτάνοι προέβαλλαν συνεχή και επίμονη γεωστρατηγική απειλή, εναλλασσόμενη με προτάσεις «φιλίας και συνεργασίας» του τύπου καζάν καζάν. Υπό το κράτος του φόβου οι Παλαιολόγοι ακολούθησαν πολιτική συνεννόησης και διαλόγου, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να αποκτήσουν σταδιακά δικαίωμα βέτο και στη συνέχεια λόγο στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων του βυζαντινού κράτους.

Η εφεκτική πολιτική των Παλαιολόγων οφειλόταν στο αίσθημα φόβου και στην προσπάθεια κατευνασμού των επιθετικών Τούρκων. Οι Παλαιολόγοι προσπαθούσαν να κερδίσουν χρόνο εγκλωβίζοντας τους Τούρκους σε διαδικασίες ατέρμονων συζητήσεων, δήθεν φιλικών σχέσεων, συνεχών παραχωρήσεων και τελικώς σταδιακής εκχώρησης  τμημάτων της κυριαρχίας τους. Η διαδικασία αυτή κατέληξε στον ακόλουθο εξευτελισμό: ο νεαρός διάδοχος του βυζαντινού θρόνου Μανουήλ Παλαιολόγος υποχρεώθηκε το 1390 να πολεμήσει στο πλευρό του σουλτάνου Βαγιαζήτ στην πολιορκία της βυζαντινής Φιλαδέλφειας εναντίον των συμπατριωτών του!

Παρά την εξευτελιστική πολιτική υποτέλειας, οι Παλαιολόγοι δεν απέφυγαν την καταστροφή του κράτους τους. Ο Βαγιαζήτ πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη το 1394 και η άλωσή της απεφεύχθη μόνο λόγω της εισβολής του Ταμερλάνου, λόγω της οποίας η πολιορκία λύθηκε εσπευσμένα. Οι Τούρκοι φυσικά επανήλθαν παρά την «πολιτικώς ορθή» στάση των Παλαιολόγων. Το 1453 επήλθε η Αλωση, που βύθισε το ελληνικό έθνος σε μισή χιλιετία τραγικής σκλαβιάς σε ένα δουλοκτητικό ασιατικό κράτος.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Καπόν κυκλοφορεί το βιβλίο του «Παναγιώτης Κανελλόπουλος: ο πολιτικός, ο διανοούμενος και η εποχή του»