Μύθοι και αλήθειες για τον Ιμπραήμ

Αγαπημένος αστικός μύθος όσων προσεγγίζουν το 1821 ιδεολογικά και όχι μέσα από τα γεγονότα, είναι ότι η Επανάσταση ηττήθηκε στρατιωτικά από τον Ιμπραήμ και διασώθηκε χάρις στην παρέμβαση των τριών στόλων στο Ναυαρίνο. Τα γεγονότα όμως διαψεύδουν κατηγορηματικά αυτό το μηχανικά επαναλαμβανόμενο αλλά παραπλανητικό αφήγημα.

Η άφιξη του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο τον Φεβρουάριο του 1825 επικεφαλής σύγχρονου στρατού με γάλλους αξιωματικούς (βετεράνους του Ναπολέοντος) βρίσκει τους Ελληνες εξαντλημένους από μακροχρόνιο εμφύλιο και λυσσαλέο πόλεμο. Η αρχική πορεία του Ιμπραήμ υπήρξε νικηφόρα: παρά τη λυσσαλέα αντίσταση στο Μανιάκι κατέλαβε την Τρίπολη. Αλλά η προσπάθειά του να καταλάβει στη συνέχεια το Ναύπλιο, δηλαδή το ισχυρότερο φρούριο της Πελοποννήσου, απέτυχε. Στις 13 Ιουνίου ο στρατός του συνετρίβη στους Μύλους από τις ελάχιστες αλλά αποφασισμένες δυνάμεις του Υψηλάντη. Ετσι το Ναύπλιο, βασικός λιμένας και στρατηγικό σημείο της Πελοποννήσου, δεν έπεσε ποτέ στα χέρια του Ιμπραήμ.

Δεύτερη αποτυχία του Ιμπραήμ ήταν η ήττα του στη Μάνη. Τον Ιούνιο του 1826 ο αιγύπτιος αρχιστράτηγος προσπάθησε να εισελάσει από τη Μεσσηνία στη Μάνη, αλλά ηττήθηκε στη μάχη της Βέργας (22-26 Ιουνίου 1826) από δυνάμεις πολύ λιγότερες από τις δικιές του. Ο Ιμπραήμ συνέχισε την προσπάθεια αλλά δύο μέρες μετά ταπεινώθηκε ξανά στον Διρό, όπου πρωταγωνίστησαν οι γυναίκες της Μάνης. Στις 28 Αυγούστου ηττήθηκε για άλλη μιά φορά στον Πολυάραβο και έκτοτε εγκατέλειψε τις προσπάθειές του. Η Μάνη παρέμεινε απρόσβλητη. Την ίδια χρονιά, σε κυκλωτική του κίνηση από τον ανατολικό Πάρνωνα, ο Ιμπραήμ αντιμετώπισε σφοδρή αντίσταση των Τσακώνων όταν επιχείρησε να καταλάβει την Καστάνιτσα και αναγκάστηκε να την προσπελάσει αφήνοντάς την άθικτη.

Οι δύο μεγαλύτερες, όμως, στρατηγικού χαρακτήρα αποτυχίες του Ιμπραήμ ήταν (α) η αποτυχία του να εξοντώσει τον Κολοκοτρώνη. Η επιβίωση του αρχιστράτηγου και η αδιάλλακτη στάση του διατήρησαν ενεργό τον πυρήνα και τον στρατηγικό εγκέφαλο της Επανάστασης και στέρησαν τον Ιμπραήμ από μία νικηφόρα έκβαση και τη δυνατότητα να διακηρύξει τη νίκη του. Και (β) η αποτυχία της επιχείρησης «προσκύνημα», η οποία θα επανέφερε την Πελοπόννησο στην οθωμανική κυριαρχία με τη μέθοδο των ατομικών δηλώσεων υποταγής των Ελλήνων. Και αυτό το εγχείρημα του Ιμπραήμ απέτυχε λόγω του εξαιρετικά βίαιου αλλά σωτήριου συνθήματος του Κολοκοτρώνη «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».

Συμπέρασμα: όταν έφτασαν οι τρεις στόλοι στο Ναυαρίνο, ο Ιμπραήμ είχε απειλήσει σοβαρά αλλά είχε αποτύχει να καταστείλει την Επανάσταση.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και ΚοινωνικώνΕπιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης