Η μπάντα κι ο επιστήμονας

Έχουν περάσει μέρες, αλλά τουλάχιστον ετούτη εδώ η στήλη (έπειτα και από μια πρόσφατη απώλεια από τον ευρύτερο χώρο των τεχνών και των επιστημών), την σκέφτεται ακόμα.

Ο λόγος για τη συναυλία των πρωτοπόρων της ηλεκτρονικής μουσικής Kraftwerk, στο Κλειστό Παλαιού Φαλήρου στις αρχές Μαρτίου, για την οποία, ποιοτικά μιλώντας, αρκεί να πει κανείς ότι οι γερμανοί μάγεψαν το κοινό με το ηλεκτρονικό κι απόμακρο ραβδί τους, ότι το 3-D σόου ήταν γοητευτικό αλλά όχι οπωσδήποτε «συναισθητικό», τα σουξέ σταθερά απολαυστικά και τέλος πάντων, σε όλη τη βραδιά, το παλιομοδίτικο συνυπήρχε με το καινοτόμο: πιο κερδισμένοι μάλλον έφυγαν οι καλλιτεχνικά «κεντρώοι» ακροατές, παρά οι κάθε λογής μουσικοί αντικομφορμιστές.

Είναι όμως και κάτι άλλο. Αυτό που και οι ίδιοι οι Kraftwerk, ήδη από τα πρώτα τους βήματα στις αρχές της δεκαετίας του ’70 θέλησαν να ψηλαφίσουν, επηρεασμένοι από δημιουργούς ετερόκλητους όσο οι Gilbert & George, ο Φριτς Λανγκ, οι Beach Boys ή οι αρχιτέκτονες του Bauhaus: η σχέση που μπορεί να αποκτήσει η τέχνη και η καθημερινότητα, όταν το προξενιό τους, το αναλάβει η τεχνολογία.

Για να αποφευχθούν οι απεραντολογίες, ας επισημανθεί καταρχήν ότι η μπάντα από το Ντίσελντορφ δεν έδωσε ποτέ μονομερή απάντηση στο χοντροκομμένο δίλημμα περί θετικών ή αρνητικών συνεπειών της σταθερά αυξανόμενης διείσδυσης των μηχανών στη ζωή των ανθρώπων. Παρά τα ρομποτικής υφής τραγούδια τους, το να πει κανείς ότι οι Kraftwerk απλώς εξύμνησαν την τεχνολογία επειδή χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικά όργανα, είναι, τηρουμένων των αναλογιών, σαν να υποστηρίζει ότι ένα installation με σωσίβια προσφύγων, δοξάζει τα θαλάσσια βάσανά τους.

Σε μια εποχή που τα ψηφιακά μέσα καλλιτεχνικής δημιουργίας και επικοινωνίας, καλωσορίζονται ενίοτε σαν το τέλος της αναλογικής ιστορίας της παραγωγής και της πρόσληψης της τέχνης, οι Kraftwerk εξακολουθούν να τραγουδούν τόσο την παλιά, μεταπολεμική αισιοδοξία για τις χαρές της τεχνολογίας, όσο και την πιθανότητα μιας πρωτοφανούς γραφειοκρατικοποίησης της καθημερινότητας.

Το τραγούδι «Radioaktivity» λ.χ., από εκεί που μιλούσε έτσι κι αλλιώς αμφίσημα για τη ραδιενέργεια και για την ραδιοφωνία, πλέον, στις συναυλίες των γερμανών, αναφέρεται ανοιχτά στις πυρηνικές καταστροφές. Το «Computer World» ακούγεται επίκαιρο με διαφορετικό τρόπο, όταν απαριθμεί οργανισμούς όπως η Deutsche Bank και το FBI. Στις συναυλιακές εκτελέσεις του «The Robots», τέσσερα ανδροειδή αντικαθιστούν τους μουσικούς, περίπου όπως το avatar του facebook και του twitter, συχνά αντικαθιστά μια προσωπικότητα.

Συμπέρασμα; Ένας ακροατής με αποκλειστικά πρωτοποριακά ή παλιομοδίτικα γούστα, μπορεί να πει ότι το ερώτημα έχει να κάνει με το κατά πόσο μια μορφή τεχνολογίας ξεκλειδώνει το μέλλον ή ξαναζωντανεύει το παρελθόν. Ένας άλλος, πιο συμβιβαστικός, ίσως και να επιχειρούσε να κρατήσει το καλύτερο και από τους δυο κόσμους, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο ήταν ανέφικτο. Επειδή πάντως μιλάμε για τους Kraftwerk και για τα μουσικά τους όργανα, ένας τρίτος θα μπορούσε να θυμίσει ότι το «synthesizer» είναι μια λέξη που δεν παύει να θυμίζει την έννοια της «σύνθεσης».

Ας μπει όμως στο κάδρο κι η απώλεια από τον χώρο των επιστημών που λέγαμε: ο Στίβεν Χόκινγκ. Τα καλλιτεχνικά γούστα του διαπρεπούς αστροφυσικού που άφησε το μάταιο τούτο κόσμο στις 14 Μαρτίου, δεν είναι της παρούσης. Υπάρχει ωστόσο κάτι που ο βρετανός είχε επισημάνει προ ετών σε συνομιλία του με τους χρήστες της πλατφόρμας Reddit, το οποίο, όσο άσχετο ακούγεται με τη μουσική, τόσο σχετικό είναι με τις περίφημες συνέπειες της τεχνολογίας και κυρίως με τη διανομή των αγαθών της, πολιτιστικών ή μη.

«Αν οι μηχανές παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, το αποτέλεσμα θα εξαρτάται από το πως αυτά θα διανέμονται», έλεγε ο μακαρίτης. «Ο καθένας μπορεί να απολαύσει μια πολυτελή ζωή αν η ευμάρεια που παράγεται από τις μηχανές μοιράζεται. Ειδάλλως, περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να καταλήξουν εντελώς φτωχοί, αν οι ιδιοκτήτες των μηχανών ασκήσουν επιτυχώς πιέσεις κατά της αναδιανομής του πλούτου. Μέχρι τώρα, η γενική τάση ευνοεί τη δεύτερη εκδοχή, με την τεχνολογία να οδηγεί σε ολοένα και αυξανόμενη ανισότητα».

in.gr