Κάθε μήνα θα παρατηρείτε και κάποιες διαφορές στη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις
του μωρού σας. Η ανάπτυξη γίνεται σταδιακά αλλά σε πολλούς παράλληλους τομείς.
Στους εννέα μήνες το αγγελούδι σας αρχίζει να συνδυάζει τα αντικείμενα όταν
παίζει: παίρνει δύο παιχνίδια του και να τα χτυπά μεταξύ τους. Στους δέκα με
έντεκα μήνες μαθαίνει να βάζει τα μικρότερα αντικείμενα μέσα στα μεγαλύτερα
και να τα ξαναβγάζει ένα ένα.

Στους δώδεκα μήνες η μιμητική ικανότητα του μωρού σας έχει προχωρήσει πολύ,
ώστε να μπορεί να αναπαράγει σχεδόν όλες τις κινήσεις που βλέπει να κάνουν οι
άλλοι γύρω του. Δεν μιλάμε, βέβαια, για περίπλοκες κινήσεις αλλά για πράγματα
απλά, όπως, π.χ., διάφορες χειρονομίες: «Αντίο», «Παλαμάκια», «Φιλάκια», «Μια
ωραία πεταλούδα». Για να το πετύχει όμως, πρέπει πρώτα να δει εσάς. Μετά το
δέκατο τρίτο μήνα θα αρχίσει να κάνει μόνο του ό,τι έχει δει και του αρέσει.
Με αυτό τον τρόπο θα ανακαλύψει τις τόσο πολύτιμες αισθήσεις. Για να το βοηθήσετε
να γνωρίσει τον κόσμο, δεν έχετε παρά να του τον προσφέρετε. Μέχρι να αρχίσει
να μπουσουλάει, δώστε του μεγάλη ποικιλία αντικειμένων ώστε να τα αγγίξει και
να καταλάβει τη διαφορετική υφή των υλικών, τα σχήματα και τα μεγέθη των πραγμάτων
που το περιβάλλουν. Κάθε φορά που του παρουσιάζετε κάτι, πρέπει να του δίνετε
και μερικές εξηγήσεις: τι είναι το κάθε αντικείμενο, σε τι μοιάζει με ένα άλλο
και σε τι διαφέρει. Δεν χρειάζεται η γνωριμία αυτή με τον κόσμο να περιοριστεί
στο παιδικό δωμάτιο και στα παιχνίδια. Απεναντίας, το μωρό σας περισσότερο και
από το ωραιότερο και ακριβότερο παιχνίδι του κόσμου προτιμά τα «παιχνίδια» της
μανούλας του: το τηλέφωνο, τα κλειδιά του αυτοκινήτου ή τα σκεύη της κουζίνας.
Αυτό που θέλει είναι να αισθανθεί ότι συμμετέχει στη ζωή σας, ότι σας βοηθά,
ότι σας είναι χρήσιμο και όχι απομονωμένο και αποκλεισμένο σε ένα δικό του κόσμο
με τα δικά του παιχνίδια. Μέσα στο πρόγραμμα της ένταξής του στον καινούριο
του κόσμο είναι και κάποιες μορφές διδασκαλίας καθημερινής εφαρμογής. Ενθαρρύνετε
το παιδί σας να τρώει μόνο του με το κουτάλι, να γυρνά τις σελίδες του βιβλίου
που του διαβάζετε, να βάζει τις πατάτες μέσα στο καλάθι. Αυτές οι δραστηριότητες
προσφέρουν ατελείωτη χαρά στα μωράκια, γιατί αποτελούν νέες εμπειρίες και τα
γοητεύουν. Στο τέλος του πρώτου χρόνου δοκιμάστε να κόβετε το φαγάκι του σε
μικρές μικρές μπουκίτσες, ώστε να του είναι εύκολο να τις πιάσει μόνο του με
το κουτάλι και να τις βάλει στο στόμα του. Ακόμη, αφήστε το να σας παρακολουθεί,
όταν κάνετε διάφορες δουλειές, όπως, για παράδειγμα, όταν βάζετε τα φρούτα στο
καλάθι, μαγειρεύετε ή τρώτε. Με την παρατήρηση, μαθαίνει πώς χρησιμοποιούν οι
ενήλικοι τα χέρια τους και στη συνέχεια τους μιμείται προσπαθώντας να κάνει
το ίδιο.

Αφήστε το μικρούλι πλασματάκι σας να ακουμπά, να πιάνει, να χαϊδεύει, να περιεργάζεται
με τα χεράκια του όλες τις επιφάνειες που το ενδιαφέρουν, εκτός από τις επικίνδυνες.
Έτσι, θα νιώσει μέσα από την αίσθηση της αφής τη διαφορά ανάμεσα στο σκληρό
και το μαλακό, θα ξεχωρίσει το γκαζόν από την άμμο, το χαλί από το πάτωμα, θα
συλλέξει μέσα στο μυαλουδάκι του όλες τις χρήσιμες πληροφορίες που θα το κάνουν
να καταλάβει πώς είναι φτιαγμένος αυτός ο κόσμος.

Η όραση του μωρού

Το μωράκι σας μέχρι τώρα μπορούσε να προσηλώσει το βλέμμα του μόνο σε ένα πρόσωπο
ή σε πολύ μεγάλα αντικείμενα και για μικρό χρονικό διάστημα. Στους έξι με επτά
μήνες, αρχίζει να κοιτάζει σταθερά αντικείμενα μικρού μεγέθους και για μεγαλύτερο
χρονικό διάστημα. Στην ίδια ηλικία, μπορεί να παρακολουθήσει ένα αντικείμενο
που κινείται, μόνο όσο αυτό βρίσκεται μέσα στο οπτικό του πεδίο και σε απόσταση
40-50 εκατοστών. Αν αφήσετε ένα μεγάλο φωτεινό παιχνίδι να πέσει δίπλα του,
το μωράκι σας θα το αγνοήσει. Ο κόσμος γύρω του είναι ακόμη μικρός, διότι το
βλέμμα του έχει περιορισμένη ακτίνα δράσης.

Σιγά σιγά, όμως, τα πράγματα αλλάζουν και ο κόσμος απλώνεται μεγάλος, πλούσιος
και συναρπαστικός γύρω του. Στους οκτώ μήνες, εάν τοποθετήσετε μπροστά στο μωρό
ένα μικρό κουμπάκι ή μια καραμελίτσα, αντικείμενα ενός μόλις εκατοστού, μπορεί
να τα δει, γιατί είναι πλέον σε θέση να προσηλώνει το βλέμμα του σε τόσο μικρά
αντικείμενα. Επιπλέον, αρχίζει να παρακολουθεί και τα αντικείμενα όταν πέφτουν,
ενώ λίγο καιρό αργότερα θα μπορεί να ψάχνει και το παιχνιδάκι που έχει πέσει
πίσω του ή να το αναζητεί σε κάποιο άλλο σημείο του σπιτιού, ακόμη και όταν
το αντικείμενο δεν φαίνεται από το σημείο που βρίσκεται.

Ακοή και ομιλία

Το πανέξυπνο μωράκι σας κατανοεί τη γλώσσα πολύ πριν καταφέρει να την εκφράσει.
Το ενδιαφέρον του για τις ανθρώπινες φωνές -βαθιά χαραγμένο στα γονίδια- ξεκινά
ήδη από τη γέννηση. Πολύ γρήγορα ξεχωρίζει τη φωνή σας και τη συνδέει με ευχάριστα
συναισθήματα: τρυφερότητα, φροντίδα και εκπλήρωση των αναγκών του. Μέσα από
τους ήχους της φωνής σας μαθαίνει σιγά σιγά να ξεχωρίζει συγκεκριμένες λέξεις,
μέχρι που κάποια στιγμή, στο δεύτερο εξάμηνο της ζωής του, θα πείτε το όνομά
του και αυτό θα γυρίσει προς το μέρος σας. Έχει μάθει την πρώτη του λεξούλα.
Γρήγορα θα αναγνωρίζει τα ονόματα όλων των ανθρώπων που το περιβάλλουν και το
αγαπούν, καθώς και τα ονόματα των αντικειμένων που χρησιμοποιεί. Ωστόσο, θα
πει αυτό που εννοεί και θα εννοεί πραγματικά αυτό που θα πει κάποια στιγμή ανάμεσα
στους δέκα και δεκατέσσερις μήνες.

Στους έξι μήνες

Το μωράκι σας δείχνει ότι μπορεί να εντοπίσει τους ήχους που έρχονται από δεξιά
και αριστερά, γυρίζοντας το κεφαλάκι του. Λίγο καιρό αργότερα αρχίζει να επαναλαμβάνει
τις συλλαβές. Έτσι, το αρχικό «μα» γίνεται «μαμά» και το μικρούλι, ενθουσιασμένο
με το καινούριο του «κατόρθωμα», αρχίζει να μιμείται τον εαυτό του: «μα-μα-μα-μα».

Συζητεί μόνο του, σταματά για να απαντήσει, ξαναμιλά χαρούμενο -ήχος, παύση,
απάντηση, ξανά ήχος. Όσο περισσότερο το ενθαρρύνετε και είναι ευτυχισμένο που
έχει κοντά του το αγαπημένο του ακροατήριο, τόσο συνεχίζει αυτήν τη χαρούμενη
συζήτηση με τον εαυτό του, πλαισιωμένη από γοητευτικά γελάκια. Πράγματι, το
«κλειδί» όλης αυτής της κουβεντούλας είναι τα χαρούμενα συναισθήματα. Ένα μωράκι
που μιλά είναι ένα χαρούμενο μωρό. Όταν είναι δυστυχισμένο, εκφράζει τη δυσαρέσκειά
του με το κλάμα.

Αυτό το στάδιο της επανάληψης των συλλαβών λέγεται «μπαμπάλισμα» και είναι
ένας πολύ σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη του παιδιού. Το μωράκι σας αρχίζει
να εντοπίζει τους ήχους, Αν πάτε από πίσω του και του μιλήσετε, θα γυρίσει για
να σας δει. Αν το φωνάζετε και δεν σας βλέπει, θα σας αναζητήσει με το βλέμμα,
ψάχνοντας όλο το δωμάτιο ώσπου να σας εντοπίσει. Σιγά σιγά, αρχίζει να εκφράζεται
πιο κατανοητά και χρησιμοποιεί τη φωνή του για να καταλάβετε πώς αισθάνεται
και τι θέλει. Όταν θέλει να το σηκώσετε, όταν πεινά ή όταν απλώς έχει όρεξη
για λίγη κουβεντούλα, γίνεται λαλίστατο. Για να γίνει μάλιστα πιο κατανοητό
και να για μην παρερμηνεύσετε τα λεγόμενά του, χρησιμοποιεί τα χεράκια και τις
εκφράσεις του προσώπου του.

Στους οκτώ μήνες

Σηκώνει το κεφαλάκι προς τα πάνω, για να εντοπίσει τους ήχους που έρχονται
από ψηλά. Δείχνει, μάλιστα, μεγάλο ενδιαφέρον για τη συζήτηση ανάμεσα στη μαμά
και τον μπαμπά. Αν το έχετε ανάμεσά σας όσο μιλάτε, θα γυρνά το κεφαλάκι του
μια σε σας και μια στο σύντροφό σας σαν να παρακολουθεί με ενδιαφέρον την κουβέντα
σας. Όταν πια αρχίσει να βαριέται αυτό τον άχαρο ρόλο του σιωπηρού ακροατή,
διεκδικεί τη συμμετοχή του στη συζήτηση, φωνάζοντας ώστε να προσελκύσει το ενδιαφέρον
σας.

Στους εννέα μήνες

Το μικρούλι σας έχει κάνει μεγάλες προόδους. Χρησιμοποιεί πολλές συλλαβές,
οι ήχοι είναι ρεαλιστικοί και μιλά τόσο εκφραστικά, σχεδόν σαν να έχει ανοίξει
συζήτηση σε μια ξένη γλώσσα. Δεν μπορεί όμως ακόμη να πει κάποια λεξούλα.

Στους δέκα μήνες

Ακούει και μαθαίνει. Μιμείται κινήσεις και λόγια, τιτιβίζοντας σαν πουλάκι.
Οι κουβεντούλες είναι εντελώς δικές του, έχουν μια μουσικότητα και μοιάζουν
με λέξεις. Στην ουσία είναι η αναπαραγωγή των σκόρπιων ήχων της μητρικής του
γλώσσας. Μιμείται δηλαδή τη μουσικότητα ορισμένων λέξεων, διότι ακόμη δεν έχει
την απαραίτητη ωριμότητα για την πιστή αναπαραγωγή τους. Σε λίγο, όμως, το λεξιλογικό
τοπίο θα ξεκαθαρίσει, Έτσι κι αλλιώς, καταλαβαίνει πολλές λέξεις. Αν το ρωτήσετε
«Πού είναι η μπάλα;», θα σας τη δείξει με το βλέμμα του, αρκεί φυσικά να είναι
κοντά του και να τη βλέπει. Αν του πείτε «Να η μπάλα», θα κάνει «μπάα», σαν
να προσπαθεί να τη φωνάξει κοντά του. Αν του πείτε «Βάλε γκολ», θα φωνάξει «γκα»,
συνδυάζοντας ήχους από τις δύο λέξεις: «γκολ» και «μπάλα».

Στους έντεκα μήνες

Η ομιλία του μωρού σας με λέξεις και ήχους χωρίς νόημα, που μοιάζει όμως με
αληθινή συζήτηση, συνεχίζεται. Πρέπει να γνωρίζουμε πάντως ότι όσον αφορά στην
ομιλία η ανάπτυξη του παιδιού ποικίλλει. Μερικά παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν
τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν αρκετές λέξεις. Σε γενικές γραμμές, το παιδί
στους έντεκα μήνες αρχίζει να καταλαβαίνει την έννοια του «όχι» κάθε φορά που
του κάνετε μια αυστηρή παρατήρηση. Δεν υπακούει, όμως, γιατί αυτή η εσωτερική
ανάγκη να ανακαλύψει τον κόσμο και να αγγίξει τα πάντα είναι ισχυρότερη από
οποιαδήποτε έννοια απαγόρευσης. Το επόμενο στάδιο μετά το μπαμπάλισμα είναι
να συνειδητοποιήσει ότι δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνει τις ίδιες συλλαβές πολλές
φορές, αλλά ότι αρκούν δύο συλλαβές για να απευθυνθεί στα αγαπημένα του πρόσωπα,
στη μαμά και στον μπαμπά.

Έτσι, αυτό το συνεχές «μα-μα-μα» δίνει τη θέση του σε ένα δισύλλαβο, σταθερό
ήχο: «μαμά». Το μωράκι ξέρει ότι τώρα απευθύνεται στη μαμά του. Οι πρώτες λέξεις
που λένε, συνήθως, τα παιδάκια σε όλο τον κόσμο είναι οι λέξεις «μαμά» ή «μπαμπάς».
Μπορεί μάλιστα να λέει μία, δύο ακόμη λεξούλες εκτός από «μαμά» και «μπαμπά»,
αν και όχι καθαρά. Πρόκειται για ήχους που χρησιμοποιεί συνειδητά και σταθερά
και σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή μια κατάσταση: η βόλτα είναι
«άτα», ο ύπνος «νάνι», η μπάλα «μπάα» και το νερό «νέο».

health.in.gr