Εσείς, ως μέλλουσα μητέρα δεν έχετε καμία αμφιβολία ότι το μωρό σας έχει και αυτό δικαιώματα. Από τη στιγμή της σύλληψης ξέρετε ότι στο σώμα σας υπάρχει μια ζωή παράλληλη με τη δική σας και κάνετε το παν για να την προστατεύετε.
Εσείς, ως μέλλουσα μητέρα δεν έχετε καμία αμφιβολία ότι το μωρό σας έχει και αυτό δικαιώματα. Από τη στιγμή της σύλληψης ξέρετε ότι στο σώμα σας υπάρχει μια ζωή παράλληλη με τη δική σας και κάνετε το παν για να την προστατεύετε.
Οι σχετικές, όμως, απόψεις από ηθικής, θρησκευτικής ή και επιστημονικής πλευράς είναι λιγότερο ξεκάθαρες από τις δικές σας και, παρά το μελάνι που έχει χυθεί για την ανάπτυξή τους, οι απαντήσεις δεν είναι οριστικές.
Πότε το πλασματάκι που μεγαλώνει στη μήτρα της μητέρας του αποκτά «ψυχή» και πότε θεωρείται ολοκληρωμένο ανθρωπάκι, έτσι ώστε η διακοπή της κύησης να μη δημιουργεί πρόβλημα συνείδησης;
Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που έχουν προκαλέσει έντονες επιστημονικές και φιλοσοφικές συζητήσεις και έχουν δημιουργήσει σε πολλές χώρες κοινωνικές ακόμα και πολιτικές συγκρούσεις. Τα επιχειρήματα από όλες τις πλευρές είναι πολλά και τα συμπεράσματα ποικίλα, αν και όχι πάντα διαφωτιστικά. Ευτυχώς, πέρα από οποιεσδήποτε συζητήσεις ηθικού ή επιστημονικού περιεχομένου, τη νόμιμη και κυρίαρχη απάντηση στο θέμα δίνει ο νόμος. Είναι, δηλαδή, πιο ξεκάθαρος και δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις. Προσφέρει ένα πλαίσιο διατάξεων για να ρυθμίζονται ζητήματα που έχουν σχέση με το αστικό, αλλά και με το ποινικό δίκαιο, αφού φαίνεται να υπάρχει κάποια απόκλιση μεταξύ τους. Για τη χώρα μας ισχύουν τα εξής:
Τα δικαιώματα του εμβρύου στο Αστικό ΔίκαιοΤο άρθρο 35 του Αστικού Κώδικα (ΑΚ) δεν αφήνει περιθώρια για ασάφειες. Το πρόσωπο αρχίζει να υπάρχει μόλις γεννηθεί ζωντανό και παύει να υπάρχει με το θάνατό του. Με άλλα λόγια, αν δεν αποχωριστεί το παιδί από το μητρικό σώμα με τον τοκετό, θεωρείται ανύπαρκτο από το νόμο. Σύμφωνα, δηλαδή, με το νόμο, στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει πρόσωπο.
Έτσι, για να αποκτήσει το έμβρυο προσωπικότητα, πρέπει να βγει ολόκληρο από το σώμα της μητέρας του, άσχετα αν έχει κοπεί ο ομφάλιος λώρος ή αν είναι βιώσιμο ή όχι. Επιπλέον, πρέπει να έχει ανθρώπινη μορφή, δηλαδή να είναι σχηματισμένο, ανεξάρτητα από τυχόν σωματικά ελαττώματα. Αυτό ισχύει ως γενική αρχή, γιατί το άρθρο 36 του ΑΚ ορίζει ότι «ως προς τα δικαιώματα που επάγονται, το κυοφορούμενο θεωρείται γεννημένο, αν γεννηθεί ζωντανό». Αυτό σημαίνει ότι ο νόμος αναγνωρίζει δικαιώματα στο έμβρυο «υπό αίρεσιν». δηλαδή με την προϋπόθεση ότι θα γεννηθεί ζωντανό. Ποια είναι, όμως, αυτά τα δικαιώματα;
ΚληρονομικόΌπως ορίζει το άρθρο 1711, κληρονόμος μπορεί να γίνει μόνο όποιος βρίσκεται στη ζωή ή έχει τουλάχιστον συλληφθεί, όταν πεθάνει εκείνος τον οποίο δικαιούται να κληρονομήσει. Με άλλα λόγια, το μωρό που θα γεννηθεί ζωντανό έχει κληρονομικό δικαίωμα.
Προστασία της περιουσίας και διατροφήΑναγνωρίζεται στο έμβρυο το δικαίωμα προστασίας της περιουσίας του (την οποία φυσικά θα αποκτήσει αν γεννηθεί ζωντανό), όπως και αυτό της διατροφής, σε περίπτωση που θανατωθεί με υπαιτιότητά του αυτός που είχε απέναντί του υποχρέωση διατροφής.
ΑποζημίωσηΓίνεται, επίσης, δεκτό ότι έχει το δικαίωμα να αποζημιωθεί από εκείνον που του προκάλεσε με υπαιτιότητά του βλάβες κατά την κύηση.
ΣυνταξιοδότησηΤα ασφαλιστικά ταμεία αναγνωρίζουν το δικαίωμα συνταξιοδότησης και στο έμβρυο που θα γεννηθεί ζωντανό.
Τα δικαιώματα του εμβρύου στο Ποινικό ΔίκαιοΟι διατάξεις που ισχύουν σήμερα έχουν θεσπιστεί από το νόμο 1609/1986, ο οποίος έφερε μια καινούρια αντίληψη στο θέμα της τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης. Έτσι, και αν ακόμα υποτεθεί ότι ο νόμος έγινε πιο ανεκτικός στην άμβλωση, ο νομοθέτης βρήκε την ευκαιρία να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στο έμβρυο, το οποίο αντιμετωπίζεται ως άνθρωπος. Όποιος προκαλέσει ζημιά στο πλασματάκι, το οποίο είναι ακόμα στην κοιλιά της μητέρας του, τιμωρείται ανάλογα με το βαθμό της ευθύνης του. Επιπλέον, η διακοπή της κύησης θεωρείται ποινικό αδίκημα, εκτός και αν υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που την επιβάλλουν και εφόσον δεν έχουν συμπληρωθεί ανάλογα με την περίπτωση δώδεκα ή είκοσι τέσσερις εβδομάδες κύησης.
Η προστασία της σωματικής και διανοητικής ακεραιότητας του εμβρύουΗ κύρια αναφορά γίνεται στο άρθρο 304Α του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ), το οποίο ορίζει ότι «όποιος επενεργεί παράνομα στην έγκυο, με αποτέλεσμα να προκληθεί βαριά βλάβη στο έμβρυο ή να εμφανίσει το νεογνό βαριά πάθηση του σώματος ή της διανοίας, τιμωρείται, σύμφωνα με το άρθρο 310 του ΠΚ».Με άλλα λόγια, αν ο δράστης έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του εμβρύου ή προξένησε βαριά και μακροχρόνια ασθένεια ή σοβαρό ακρωτηριασμό, τιμωρείται με τουλάχιστον δύο ετών φυλάκιση. Αν ο υπαίτιος επιδίωξε τη βλάβη, την οποία προκάλεσε, η ποινή του μπορεί να είναι κάθειρξη μέχρι δέκα ετών.
Προστασία της ζωής του εμβρύουΗ επικρατούσα αντίληψη για την προστασία του εμβρύου φαίνεται και από τη διάταξη του άρθρου 304 του ΠΚ για την τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης (άμβλωση κατά την παλαιότερη διατύπωση του νόμου), η οποία περιλαμβάνει τις ακόλουθες περιπτώσεις:
Όποιος διακόπτει την εγκυμοσύνη χωρίς τη συναίνεση της εγκύου, τιμωρείται με κάθειρξη πέντε έως είκοσι ετών. Πρόκειται, δηλαδή, για κακούργημα.
Ο νόμος δεν ανέχεται την απώλεια του εμβρύου χωρίς δικαιολογία. Έτσι, όποιος διακόπτει ανεπίτρεπτα την εγκυμοσύνη της εγκύου ή προμηθεύει σε αυτή μέσα για τη διακοπή της, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών έως πέντε ετών. Αν αυτός, όμως, ενεργεί κατά συνήθεια τις πράξεις αυτές (για παράδειγμα, ένας μαιευτήρας ή μία μαία, οι οποίοι «βοηθούν» στις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες), τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, που μπορεί να φτάσει και πάλι τα πέντε χρόνια. Αν, όμως, από την πράξη αυτή (δηλαδή την ηθελημένη από την έγκυο διακοπή της κύησης) προκληθεί βαριά πάθηση του σώματος ή της διάνοιας της εγκύου, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών.
Η έγκυος, πάλι, η οποία διακόπτει ανεπίτρεπτα την εγκυμοσύνη της ή επιτρέπει σε άλλον να τη διακόψει, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους.
Ωστόσο, ο νόμος κρίνει ότι δεν αποτελεί αδίκημα η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης, η οποία ενεργείται με τη συναίνεση της εγκύου από γιατρό μαιευτήρα γυναικολόγο με τη συμμετοχή αναισθησιολόγου, σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα, αν συντρέχει μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
Δεν έχουν συμπληρωθεί δώδεκα εβδομάδες εγκυμοσύνης.
Έχουν διαπιστωθεί, με τα σύγχρονα μέσα προγεννητικής διάγνωσης, ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου, που επάγονται τη γέννηση παθολογικού νεογνού, και εφόσον η εγκυμοσύνη δεν έχει διάρκεια περισσότερο από είκοσι τέσσερις εβδομάδες.
Υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται σχετική βεβαίωση και του κατά περίπτωση αρμόδιου γιατρού.
Η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί και εφόσον δεν έχουν συμπληρωθεί δεκαεννέα εβδομάδες εγκυμοσύνης.
Αν η έγκυος είναι ανήλικη, για τη διακοπή της κύησης απαιτείται και η συναίνεση ενός από τους γονείς ή αυτού που έχει την επιμέλεια του προσώπου της ανήλικης. Στις διατάξεις που αναφέραμε γίνεται φανερό ότι:
Το αντικείμενο της ποινικής προστασίας είναι απευθείας το έμβρυο και όχι η μητέρα.
Ο νόμος δεν κάνει καμία απολύτως διάκριση αν το έμβρυο προέρχεται από νόμιμο γάμο ή από εξωσυζυγικές, ελεύθερες σχέσεις. Αν, όμως, το έμβρυο είναι νεκρό, από τα δικαστήρια έχει κριθεί ότι φυσικά δεν υπάρχει αδίκημα.
Ο νομοθέτης δεν δέχεται την άποψη -η οποία προβάλλεται πολλές φορές- ότι η μητέρα έχει απόλυτο δικαίωμα στο σώμα της και λίγο πολύ δικαίωμα ζωής και θανάτου στο έμβρυο. Γι’ αυτό άλλωστε και η συναίνεσή της στη διακοπή της εγκυμοσύνης δεν εξασφαλίζει ατιμωρησία σε αυτόν που τη βοηθά στη διακοπή. Απλώς, οι ποινές που του επιβάλλονται είναι ελαφρότερες.
Το έμβρυο διατηρεί τα δικαιώματά του και ιδιαίτερα αυτό της επιβίωσης.
Οι συμβάσεις των διεθνών οργανισμών
Με το νόμο 1302/83 κυρώθηκε η Διεθνής Σύμβαση 103, η οποία αναφέρεται στην προστασία της μητρότητας.
Με το νόμο 1576 κυρώθηκε η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας 156/85 για την ισότητα των ευκαιριών και την ίση μεταχείριση των εργαζομένων και των δυο φύλων, η οποία αφορά ειδικότερα στους εργαζομένους με οικογενειακές υποχρεώσεις.
Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, με τον οποίο διασφαλίζονται χωρίς διάκριση φύλου όλα τα κοινωνικά δικαιώματα (προστασία μητρότητας, εργασία, προστασία υγείας, δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση κ.λπ.), κυρώθηκε από τη χώρα μας με το νόμο 1426/84.
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Σάββατο 06.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-eser-tokas-54876734-25854069-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442