Μαθαίνοντας για το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών

To σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) αποτελεί το συχνότερο αίτιο δυσλειτουργίας των ωοθηκών. Εκδηλώνεται με ποικιλία συμπτωμάτων και γι’ αυτό ορίζεται ως σύνδρομο και όχι ως νόσος. Γενικά τα τέσσερα συμπτώματά του που ενοχλούν τις γυναίκες είναι η υπογονιμότητα, οι διαταραχές του κύκλου, ο δασυτριχισμός και η παχυσαρκία.

Που οφείλεται;

Το ωοθυλάκιο είναι η βασική λειτουργική μονάδα της ωοθήκης και παράγει τα οιστρογόνα και το ωάριο. Φυσιολογικά το ωοθυλάκιο αναπτύσσεται, ωριμάζει και περί την 14η μέρα του κύκλου επέρχεται η ρήξη του και η έξοδος του ωαρίου. Η διαδικασία αυτή καλείται ωοθυλακιορρηξία και βρίσκεται υπό τον έλεγχο ορμονών.

Οι ορμόνες παράγονται από τον υποθάλαμο και την υπόφυση, δύο αδένες που βρίσκονται στον εγκέφαλο, καθώς και από τα επινεφρίδια και τις ωοθήκες. Για την φυσιολογική ωοθυλακιορρηξία χρειάζεται τόσο η ακεραιότητα καθενός από τα παραπάνω συστήματα ξεχωριστά, όσο και η αρμονική μεταξύ τους συνεργασία.

Το PCOS χαρακτηρίζεται από διαταραχή της ισορροπίας αυτών των ορμονών επηρεάζοντας την ωοθυλακιορρηξία και δευτερευόντως το καρδιαγγειακό σύστημα και το μεταβολισμό. Αποτέλεσμα αυτής της διαταραχής είναι οι ωοθήκες να μεγαλώνουν σε μέγεθος και να αναπτύσσονται πάνω τους πολυάριθμες κύστεις . Μια πολυκυστική ωοθήκη μπορεί να είναι τριπλάσια σε μέγεθος σε σύγκριση με μία φυσιολογική.

Το σύνδρομο παρατηρείται σε ποσοστό 5-10% σε γυναίκες ηλικίας 20-40 ετών και η ακριβής αιτιολογία του δεν είναι γνωστή. Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στην εμφάνιση του καθώς έχει παρατηρηθεί ότι οι αδελφές ή οι κόρες γυναικών με PCOS έχουν πιθανότητα 50% να αναπτύξουν επίσης το σύνδρομο.

Επιπρόσθετα, ρόλο στην ανάπτυξη του φαίνεται να παίζουν η ανώμαλη παραγωγή της ινσουλίνης, ο μεταβολισμός και η υπερπαραγωγή ανδρογόνων ορμονών.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα που γίνονται έγκαιρα αντιληπτά είναι:

• Η ανωμαλία ρυθμικότητας της έμμηνου ρύσης, όπως η απουσία εμφάνισής της (αμηνόρροια), η επαναλαμβανόμενη εμφάνισή της σε διαστήματα μεγαλύτερα των 35 ημερών (αραιομηνόρροια) και η εμφάνιση έμμηνης ρύσης σε λιγότερους από οκτώ κύκλους μέσα σε ένα χρόνο. Τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι η ωοθυλακιορρηξία συμβαίνει μόνο ορισμένες φορές ή και καθόλου και παρατηρούνται σε ποσοστό 50% στις γυναίκες με PCOS.
• Η εμφάνιση αιμορραγίας από τον κόλπο σε χρονικά διαστήματα άσχετα με τη την ρυθμικότητα του εμμηνορρυσιακού κύκλου (μητρορραγία). Τα συμπτώματα αυτά παρατηρούνται σε ποσοστό 30% στις γυναίκες με PCOS.
• Η υπερβολική αύξηση τριχοφυΐας (δασυτριχισμός) στο πρόσωπο, στο στήθος, στην πλάτη στην κοιλιά και στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών. Πάνω από το 70% των γυναικών με PCOS εμφανίζουν αυτό το σύμπτωμα.
• Διαταραχές του δέρματος όπως η αυξημένη λιπαρότητα του και η ακμή.

Τα συμπτώματα που αναπτύσσονται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου είναι:

• Ο πυελικός πόνος για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών.
• Η αύξηση βάρους ή η παχυσαρκία του άνω μέρους του σώματος (ανδρικού τύπου παχυσαρκία).
• Οι αποβολές ή η υπογονιμότητα.
• Η λέπτυνση των τριχών ή η απώλεια τριχών (αλωπεκία) όπως στους άνδρες δηλαδή στην κορυφή της κεφαλής.
• Συμπτώματα σακχαρώδους διαβήτη ή αντοχής στην ινσουλίνη. Ο κίνδυνος ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη είναι πέντε φορές μεγαλύτερος στις γυναίκες με PCOS και εκδηλώνεται σε νεώτερες ηλικίες.
• Η υψηλή αρτηριακή πίεση (αρτηριακή υπέρταση).
• Τα χαμηλά επίπεδα ‘καλής’ χοληστερίνης (HDL) σε σύγκριση με τα επίπεδα της ‘κακής’ χοληστερίνης (LDL) και των τριγλυκεριδίων.

Τα τρία τελευταία συμπτώματα προδιαθέτουν τις γυναίκες με PCOS για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων, δηλαδή για καρδιοπάθεες και για αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.

Ποιες πρέπει να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια;

Οι παρακάτω ομάδες γυναικών πρέπει να απευθυνθούν στον ιατρό:

• Τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας στα οποία δεν έχει εμφανιστεί η έμμηνος ρύση μέχρι την ηλικία των 16 ετών ή μέσα σε διάστημα δύο ετών από την ανάπτυξη των μαστών και της τριχοφυΐας των γεννητικών οργάνων.
• Τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας που έχουν λιγότερους από οκτώ κύκλους έμμηνου ρύσης ενώ έχουν περάσει δύο χρόνια από την πρώτη της εμφάνιση.
• Τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας με έμμηνο ρύση που εμφανίζεται σε διαστήματα μεγαλύτερη από 40 ημέρες ενώ έχουν περάσει έξη μήνες από την πρώτη εμφάνιση της.
• Τα κορίτσια ή οι γυναίκες με σοβαρής μορφής ακμή.
• Τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας ή οι γυναίκες με δασυτριχισμό.
• Τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας ή οι γυναίκες με επαναλαμβανόμενη εμφάνιση της έμμηνου ρύσης σε διαστήματα μεγαλύτερα των 35 ημερών ή μικρότερα των 25 ημερών.
• Τα κορίτσια εφηβικής ηλικίας ή οι γυναίκες με οποιοδήποτε σύμπτωμα υπογλυκαιμίας.
• Οι γυναίκες με κανονικό κύκλο που προσπαθούν, για περισσότερο από έξη μήνες, να επιτύχουν εγκυμοσύνη χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Ποιες εξετάσεις χρειάζονται για τη διάγνωσή του;

Η πρώιμη διάγνωση βοηθά στην έγκαιρη έναρξη της θεραπείας και την πρόληψη των επιπλοκών, όπως είναι η υπογονιμότητα, ο σακχαρώδης διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Ανάλογα με τα συμπτώματα η διαγνωστική προσέγγιση του προβλήματος περιλαμβάνει την αξιολόγηση μιας σειράς παραμέτρων με σημαντικότερες τις ακόλουθες:

Τη λήψη λεπτομερούς ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού, τη φυσική εξέταση από τον ιατρό, την εξέταση ούρων για τον αποκλεισμό της πιθανότητας εγκυμοσύνης ως αίτιο της αμηνόρροιας και τις εξετάσεις αίματος. Με τις τελευταίες ελέγχονται τα επίπεδα των λιπιδίων, του σακχάρου και των ορμονών. Οι εξετάσεις ολοκληρώνονται με την εξέταση της λειτουργίας του θυροειδή και με το κολπικό υπερηχογράφημα.

Σε αυτό οι ωοθήκες φαίνονται μεγαλύτερες σε μέγεθος με πολυάριθμες κύστεις σε ποσοστό μεγαλύτερο από 90% των γυναικών με PCOS.Η εξέταση όμως είναι μόνο για την επιβεβαίωση του συνδρόμου καθώς υπάρχει ένα ποσοστό 8-25% γυναικών χωρίς το PCOS αλλά με παρουσία τέτοιων ευρημάτων στο υπερηχογράφημα.

Αν έχει ήδη τεθεί η διάγνωση του PCOS, τότε κάθε χρόνο απαιτείται έλεγχος των επιπέδων σακχάρου, της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Ο τακτικός έλεγχος βοηθά στην μείωση των μακροπρόθεσμων επιπλοκών.

Ποια είναι η θεραπεία;

Γενικά η θεραπεία εστιάζεται στον έλεγχο των συμπτωμάτων και την αποφυγή των μακροχρόνιων επιπλοκών. Επομένως περιλαμβάνει μέτρα για την σταθεροποίηση της ωοθυλακιορρηξίας και του κύκλου, τη μείωση της παραγωγής ανδρογόνων ορμονών καθώς και αλλαγές στον τρόπο ζωής για τη διατήρηση του σωματικού βάρους, τη μείωση του κινδύνου εκδήλωσης επιπλοκών.

Η θεραπεία για την αντιμετώπιση των ανωμαλιών της ρυθμικότητας της έμμηνου ρύσεως περιλαμβάνει τη χορήγηση αντισυλληπτικών. Εάν η χρήση τους για οποιοδήποτε λόγο αντενδείκνυται τότε μπορούν να χορηγηθούν δισκία προγεστερόνης για τις πρώτες δέκα μέρες του κύκλου ώστε τα κύτταρα που επενδύουν το εσωτερικό της μήτρας να αποπίπτουν όπως στη φυσιολογική έμμηνο ρύση.

Η θεραπεία της υπογονιμότητας εστιάζεται στην επίτευξη ωοθυλακιορρηξίας. Το φάρμακο επιλογής είναι η κιτρική κλομιφαίνη. Περίπου το 70-90%των γυναικών με θα επιτύχει την ωοθυλακιορρηξία, αλλά τα ποσοστά εγκυμοσύνης ποικίλουν από 30 μέχρι 70%.

Σε περιπτώσεις που η υπογονιμότητα συνδυάζεται με διαταραχή στο μεταβολισμό της ινσουλίνης χρησιμοποιούνται η μετφορμίνη ή παρόμοια φάρμακα που βοηθούν τον οργανισμό να χρησιμοποιήσει την ινσουλίνη περισσότερο αποτελεσματικά, ρυθμίζοντας την έμμηνο ρύση, ελαττώνοντας την παραγωγή ανδρογόνων και αποκαθιστώντας μερικές φορές την ωοθυλακιορρηξία.

Οι γυναίκες που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή μπορούν να υποβληθούν σε διάτρηση των κύστεων με τη λαπαροσκοπική μέθοδο. Αυτή γίνεται με γενική αναισθησία. Ο ιατρός μέσω μιας μικρής τομής στο κοιλιακό τοίχωμα εισάγει το λαπαροσκόπιο και με τη χρήση λέιζερ ή της ηλεκτροκαυτηρίασης καταστρέφει μια περιοχή της ωοθήκης με κύστεις. Η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική σε ποσοστό 70-90% στην επίτευξη ωοθυλακιορρηξίας και σε ποσοστό 40-50% στην επίτευξη κύησης. Εάν όμως αυτό δεν συμβεί, τότε οι περισσότερες γυναίκες θα επιτύχουν τελικά την ωοθυλακιορρηξία με την έναρξη για δεύτερη φορά της φαρμακευτικής αγωγής.

Για τις γυναίκες άνω των 35 ετών που δεν επιθυμούν να τεκνοποιήσουν και έχουν αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων ορμονών υπάρχει και η επιλογή της χειρουργικής αφαίρεσης των ωοθηκών.

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει δίαιτα και φυσική άσκηση και του δασυτριχισμού τη φαρμακευτική αγωγή και διάφορες μεθόδους αποτρίχωσης όπως είναι τα λέιζερ ή ηλεκτρόλυση. Για την ορατή εμφάνιση βελτίωσης του δασυτριχισμού χρειάζονται τουλάχιστον έξη μήνες. Η ριζική αποτρίχωση θα πρέπει να γίνεται μετά από έξη με οκτώ μήνες θεραπείας. Η αντιμετώπιση της ακμής περιλαμβάνει την τοπική ή τη συστηματική με δισκία θεραπεία.

Αποτέλεσμα των συμπτωμάτων του PCOS είναι να επηρεάζεται τόσο η ψυχολογία των γυναικών αυτών όσο και η κοινωνική ή και σεξουαλική ζωή τους. Επειδή δεν υπάρχει ένα και μοναδικό διαγνωστικό τεστ και οι περισσότερες θεραπείες απαιτούν χρόνο μέχρι την εμφάνιση αποτελεσμάτων, θα πρέπει οι γυναίκες να μην αμελούν την συχνή παρακολούθηση από το γυναικολόγο και να μην διστάζουν να ζητούν την συμβουλή ενός ειδικού, όπως του ενδοκρινολόγου ή του δερματολόγου, όταν αυτή απαιτείται, ώστε το πρόβλημα να αντιμετώπιζεται έγκαιρα και αποτελεσματικά.

health.in.gr