Ψωρίαση: επίμονη και πολυπρόσωπη

Είναι γεγονός ότι η ψωρίαση είναι μια μάλλον παρεξηγημένη ασθένεια. Πολλοί τη συγχέουν λανθασμένα με την ψώρα. Aλλοι απορούν τι είναι αυτές οι αντιαισθητικές αλλοιώσεις στο δέρμα μερικών ανθρώπων. Οι ίδιοι οι πάσχοντες ταλαιπωρούνται καθώς η νόσος συχνά υποτροπιάζει και χρονίζει ενώ αναζητούν μάταια μία μόνιμη θεραπεία. Ευτυχώς, η σύγχρονη ιατρική προσφέρει αρκετές λύσεις σε αυτό το δύσκολο πρόβλημα.

Η ψωρίαση είναι μία χρόνια ασθένεια, κατά βάση ανοσολογικής αρχής αλλά ουσιαστικά αγνώστου αιτιολογίας, που εκδηλώνεται στο δέρμα και/ή στις αρθρώσεις. Αφορά περίπου το 2% του πληθυσμού (4.5 εκατομμύρια στις ΗΠΑ) με συνηθέστερη ηλικία εμφάνισης μεταξύ 15 και 35 ετών, αν και μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Δεν προκαλείται από μικρόβια ή παράσιτα, δεν είναι μεταδοτική και σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για καρκίνο.

Αιτιολογία

Παρ’ότι δεν γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια της νόσου, μια σειρά από παράγοντες έχουν συσχετιστεί μαζί της. Καταρχάς, είναι γνωστό ότι τα άτομα που πάσχουν έχουν κάποια κληρονομική προδιάθεση. Επίσης, ορισμένα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν την νόσο. Τέτοια είναι ορισμένα αντιϋπερτασικά, τα αντιφλεγμονώδη, το λίθιο, τα ανθελονοσιακά, η κορτιζόνη – ιδίως όταν διακόπτεται απότομα, αλλά και το αλκοόλ. Aλλες φορές εμφανίζεται ή επιδεινώνεται μετά από μία στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα ή αμυγδαλίτιδα.

Aλλη μία ιδιαιτερότητα της νόσου είναι η τάση της να εκδηλώνεται σε σημεία του δέρματος που έχουν προηγουμένως τραυματιστεί, πχ πάνω σε μία χειρουργική τομή. Αν και δεν έχει αποδειχτεί επιστημονικά, οι περισσότεροι ιατροί είναι πεπεισμένοι ότι το άγχος την επιδεινώνει. Στον αντίποδα, είναι αναμφισβήτητο ότι ο ήλιος ωφελεί σημαντικά τους ασθενείς, πλην ένα 5,5% που επιδεινώνεται.

Όταν, λοιπόν, σε ένα άτομο με προδιάθεση επιδράσει ένας ή περισσότεροι εκλυτικοί παράγοντες, ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό του σύστημα. Τα λευκά του αιμοσφαίρια προκαλούν φλεγμονή στο δέρμα. Παράλληλα, η ωρίμανση και απόπτωση των κυττάρων του δέρματος επιταχύνεται τόσο, ώστε να επιτυγχάνεται σε τρεις ή τέσσερις ημέρες αντί για 28-30 που διαρκεί φυσιολογικά.

Με αυτό το μηχανισμό εξηγούνται και οι χαρακτηριστικές δερματικές βλάβες της ψωρίασης: ερυθρές πλάκες λόγω της φλεγμονής που καλύπτονται από αργυρόχρωα (λευκωπά) λέπια που ουσιαστικά είναι συσσωματώματα δερματικών κυττάρων. Τα λέπια της επιφάνειας αφαιρούνται εύκολα, αλλά αν ξύσουμε λίγο βαθύτερα, η πλάκα αιμορραγεί. Αυτές οι βλάβες μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αν και προτιμούν τους αγκώνες, τα γόνατα, την γενετική περιοχή, τα χέρια, τα πόδια και το τριχωτό της κεφαλής. Στα νύχια η νόσος εκδηλώνεται με πολυάριθμα μικρά βοθρία, ενώ μπορεί να παρουσιαστούν και παραμορφώσεις (ονυχοδυστροφία).

Ο δερματολόγος αναγνωρίζει εύκολα τις χαρακτηριστικές βλάβες και συνήθως δεν αντιμετωπίζει δυσκολία στη διάγνωση. Σε ορισμένες όμως δυσδιάκριτες περιπτώσεις, μπορεί να ζητήσει να ληφθεί ένα μικρό τεμάχιο δέρματος για βιοψία. Πάντως, ούτε ο ιατρός μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη της νόσου.

Κλινικές μορφές

Η ψωρίαση μπορεί να εκδηλωθεί με πολλές μορφές ποικίλης σοβαρότητας και αντιμετώπισης. Συνηθέστερη είναι η κοινή ή κατά πλάκας ψωρίαση με τις εκδηλώσεις και τις εντοπίσεις που προαναφέρθηκαν.

Η σταγονοειδής ψωρίαση προσβάλλει εφήβους και νεαρούς ενήλικες δύο ή τρεις εβδομάδες μετά από στρεπτοκοκκική λοίμωξη, ασχέτως λήψης αντιβίωσης. Εκδηλώνεται με πολύ μικρά κόκκινα σημάδια στα οποία το λέπι μόλις που διακρίνεται. Έχει πολύ καλή πρόγνωση.

Η φλυκταινώδης ψωρίαση μπορεί να είναι εντοπισμένη στις παλάμες και τα πέλματα ή γενικευμένη. Η πρώτη περίπτωση είναι αρκετά συχνή και μάλλον δύσκολη στην αντιμετώπιση. Παρουσιάζεται με μικρές κίτρινες φυσαλίδες πάνω σε ερυθρό, ερεθισμένο δέρμα. Όταν σπανιότερα είναι γενικευμένη, πρόκειται για σοβαρή κατάσταση με πυρετό που απαιτεί νοσηλεία στο νοσοκομείο.

Ακόμη πιο σοβαρή είναι η ερυθροδερμική ψωρίαση, όπου όλη η επιφάνεια του δέρματος είναι ερυθρή. Οι ασθενείς υποφέρουν και παρουσιάζουν υψηλό πυρετό με ρίγη. Παλαιότερα είχε υψηλή θνησιμότητα αλλά η σύγχρονη θεραπευτική αγωγή είναι κυριολεκτικά σωτήρια.

Η ψωριασική αρθρίτιδα παρουσιάζεται στο 23% ασθενών χωρίς να υπάρχουν πάντοτε δερματικές εκδηλώσεις. Είναι πιο ήπια από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και αντιμετωπίζεται από ρευματολόγο.

Θεραπεία

Η ψωρίαση, όπως κάθε νόσημα που δεν προσφέρεται για εντυπωσιακές θεραπευτικές παρεμβάσεις, απαιτεί εμπειρία στον χειρισμό της και κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται ξεχωριστά. Είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη μια σειρά από παραμέτρους: η έκταση και σοβαρότητα της νόσου, κατά πόσο εμποδίζεται η λειτουργικότητα, ο τύπος της ψωρίασης, η ηλικία και η γενική υγεία του ασθενούς. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται πώς ο ίδιος ο ασθενής εκλαμβάνει τη νόσο του και τι περιμένει από τη θεραπεία – η ανεκτικότητα ποικίλλει.

Σκοπός της θεραπείας είναι η αντιμετώπιση της φλεγμονής και η απομάκρυνση των λεπιών. Ακολουθούν τα κυριότερα τοπικά σκευάσματα που συνδυάζονται ποικιλοτρόπως μεταξύ τους ή/και με το ηλιακό φως ή την υπεριώδη ακτινοβολία:

Κορτικοστεροειδή – Συνήθως χρησιμοποιούνται ισχυρά κορτικοστεροειδή σε αλοιφή, κρέμα ή λοσιόν, εκτός από τις εντοπίσεις στο πρόσωπο και τη γεννητική περιοχή. Τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά αλλά διαρκούν λίγο. Με την πάροδο του χρόνου αναπτύσσεται αντοχή σε αυτά ενώ σε μακροχρόνια χρήση προκαλούν λέπτυνση του δέρματος και μώλωπες. Δεν πρέπει να διακόπτονται απότομα γιατί αυτό μπορεί να προκαλέσει έξαρση.

Ανθραλίνη – Ένα παλαιό φάρμακο που είναι αποτελεσματικό στις δύσκολες ψωριασικές πλάκες, με παρενέργειες τον ερεθισμό και την προσωρινή χρώση του δέρματος.

Πίσσα – Χρησιμοποιείται πάνω από έναν αιώνα με καλά αποτελέσματα χωρίς να είναι γνωστός ο τρόπος δράσης της. Σήμερα κυκλοφορούν φιλικές μορφές της σε κρέμα, λοσιόν, γαλάκτωμα και σαμπουάν.

Βιταμίνη D – Χρήσιμη κρέμα συνθετικής βιταμίνης D (calcipotriene). Προσοχή: η βιταμίνη D ως συμπλήρωμα διατροφής δεν προσφέρει τίποτα στη θεραπεία της ψωρίασης.

Σαλικυλικό οξύ – κερατολυτικό που χρησιμοποιείται ως κρέμα, λοσιόν, σαπούνι ή σαμπουάν για την απομάκρυνση των λεπιών.

Ρετινοειδή – Συνθετικά παράγωγα της βιταμίνης Α υπό μορφή γέλης που χρησιμοποιούνται και στην ακμή. Αποτελεσματικά αλλά όχι για γυναίκες που είναι ή πρόκειται να μείνουν έγκυες καθότι τερατογόνα.

Συχνά, όμως, η ψωρίαση δεν απαντά στη τοπική θεραπεία, είναι εκτεταμένη ή αρκετά σοβαρή ώστε να απαιτείται συστηματική αγωγή. Σε αυτή τη περίπτωση εφαρμόζεται κάποιο από τα ακόλουθα:

Φωτοθεραπεία – στη χώρα μας είναι μάλλον το πιο εύκολο και ωφέλιμο για όλους τους ψωριασικούς: ηλιοθεραπεία, αλλά με πρόγραμμα και μέτρο.

Φωτοχημειοθεραπεία (PUVA) – Αποτελεσματικό στο 85-90% των περιπτώσεων. Ο ασθενείς λαμβάνει κάποια φάρμακα που ονομάζονται ψωραλένια τα οποία ευαισθητοποιούν την επιδερμίδα και μετά από δύο ώρες εκτίθεται σε συγκεκριμένη ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας UVA υπό την επίβλεψη του δερματολόγου. Απαιτούνται 25 συνεδρίες σε διάστημα δύο-τριών μηνών και περίπου 30-40 κατ’ έτος για συντήρηση. Στις παρενέργειες περιλαμβάνονται οφθαλμικές βλάβες, φωτογήρανση της επιδερμίδας και αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.

Ρετινοείδη – όπως στη τοπική θεραπεία αλλά σε χάπι. Πολύ αποτελεσματικό αλλά εκτός από τερατογόνο, προκαλεί ξηροδερμία, ρωγμές στα χείλη, αύξηση του επιπέδου των λιπιδίων του αίματος, εκνευρισμό κ.ά.

Μεθοτρεξάτη – ουσιαστικά αντικαρκινικό φάρμακο αλλά επιτυγχάνει όταν όλα τα άλλα έχουν αποτύχει. Απαιτούνται τακτικές εξετάσεις αίματος καθώς είναι δυνητικά ηπατοτοξικό. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, ναυτία και ζάλη.

Κυκλοσπορίνη – το γνωστό ισχυρό ανοσοκατασταλτικό που χρησιμοποιείται στις μεταμοσχεύσεις οργάνων. Λύση στις πολύ δύσκολες περιπτώσεις αλλά έχει υψηλό κόστος και απαιτείται στενή ιατρική παρακολούθηση λόγω των πολλών παρενεργειών.

Πρόσφατα εγκρίθηκε από το FDA το πρώτο βιοτεχνολογικό προϊόν για τη θεραπεία της ψωρίασης. Το ενέσιμο φάρμακο ονομάζεται Amevive (alefacept) και επιδρά στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αίτημα για έγκριση προς το FDA υπέβαλλε και άλλη εταιρεία για το επίσης ανοσοτροποποιητικό φάρμακο Raptiva (Efalizumab).

Από την πληθώρα των διαθέσιμων θεραπευτικών μέσων, αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένη, μόνιμη θεραπεία. Αλλά γίνεται εξίσου αντιληπτό ότι η φαρέτρα των ιατρών έχει πλέον εμπλουτιστεί αρκετά, ώστε να μπορούν να προσφέρουν μια λύση στο πρόβλημα που βασανίζει εκατομμύρια ανθρώπους. Απαιτείται μόνο αρκετή υπομονή εκ μέρους τόσο των ασθενών, όσο και των ιατρών, ώστε να εξευρεθεί το μέσον ή ο συνδυασμός των μέσων που θα ανακουφίσουν τον πάσχοντα.

health.in.gr