Μοναξιά και Χριστούγεννα. Τα αδιέξοδα της τρίτης ηλικίας

Τα Χριστούγεννα είναι πάνω από όλα η γιορτή όλης της οικογένειας. Η γιαγιά και ο παππούς έχουν ξεχωριστή θέση στο εορταστικό κλίμα. Ποιος δεν θυμάται τις συνταγές της γιαγιάς και τις ιστορίες του παππού; Πολλές φορές όμως οι σύγχρονες συνθήκες ζωής βάζουν τους ηλικιωμένους στο περιθώριο. Πώς αισθάνονται οι απόμαχοι της ζωής έχοντας να αντιμετωπίσουν τη μοναξιά;

Από ψυχολογική άποψη, το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα των ηλικιωμένων είναι η μοναξιά που αντιμετωπίζουν. Καθώς διαθέτουν πολύ χρόνο και δεν έχουν αρκετές ασχολίες ή άτομα με τα οποία να συγχρωτιστούν, επιδίδονται σε αρνητικές σκέψεις, συγκρίνουν την τωρινή ποιότητα ζωής με την προηγούμενη και έχουν συναισθήματα λύπης και απώλειας.

Όταν μιλάμε για τα ηλικιωμένα άτομα και τα συναισθήματά τους, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Υπάρχουν υποομάδες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, προβλήματα, προβληματισμούς και συναισθήματα, τα οποία μπορεί επιφανειακά να δείχνουν ίδια, αλλά προέρχονται από διαφορετικές πηγές και επομένως θα πρέπει να έχουν διαφορετική αντιμετώπιση.

Εκτιμάται ότι ένα 5% του γενικού πληθυσμού των ηλικιωμένων έχει κατάθλιψη, ενώ το ποσοστό αυτό ανεβαίνει σε ένα ανησυχητικό 50%, όταν πρόκειται για ηλικιωμένα άτομα που είναι άρρωστα, και φτάνει στο 70% για τους ηλικιωμένους σε οίκο ευγηρίας.

Οι πρόσφατοι συνταξιούχοι

Τα συναισθήματα του πρόσφατα συνταξιοδοτημένου είναι ανάμεικτα: από τη μια υπάρχει η ευχαρίστηση που προκαλεί η ιδέα ότι δεν χρειάζεται πια να υπακούει στο ξυπνητήρι, σε ένα δυσάρεστο προϊστάμενο ή σε εργασιακά καθήκοντα, από την άλλη όμως -και δυστυχώς η ζυγαριά συνηθέστερα γέρνει προς αυτή την πλευρά- νιώθει παραγκωνισμένος, μειωμένος, με ελαττωμένες δυνάμεις, αργόσχολος και μόνος.

Ο ηλικιωμένος μέσα στην οικογένεια

Οι ηλικιωμένοι που ζουν με τα παιδιά τους δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα μοναξιάς, δεδομένου ότι περιβάλλονται από ανθρώπους. Υποφέρουν όμως από μοναξιά, με την έννοια ότι νιώθουν παραγκωνισμένοι, η γνώμη τους δεν μετρά και δεν ερωτώνται ή δεν συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων για σοβαρά ζητήματα του σπιτιού. Συχνά, παραπονιούνται ότι τα άλλα μέλη του σπιτιού είναι πολύ απασχολημένα και δεν τους αφιερώνουν χρόνο. Η αίσθηση της πίκρας και της κοινωνικής απομόνωσης μπορεί να είναι έντονη.

Ο ηλικιωμένος στο σπίτι του

Ο ηλικιωμένος που ζει στο σπίτι του και έχει τον ή τη σύζυγό του είναι σαφώς σε καλύτερη ψυχολογική κατάσταση από αυτόν που έχει χηρέψει. Όσο λειτουργεί η δυάδα του ζευγαριού, ακόμα και αν το ένα από τα δύο ή και τα δύο άτομα είναι άρρωστα, από ψυχολογικής πλευράς παραμένει η ισορροπία που προσφέρει η συντροφικότητα και η παρουσία ενός ανθρώπου που μπορεί να μοιραστεί όχι μόνο μύχιες σκέψεις αλλά και την απλή καθημερινότητα.

Ο Αλέκος είναι 73 ετών και μίλησε για τα συναισθήματά του στην Έφη Δελμούζου. ‘…Τι να σου πω; Φέτος νιώθω ιδιαίτερα μόνος. Το ξέρεις, άλλωστε, πως τον Αύγουστο έχασα και τη γυναίκα μου. Είναι τα πρώτα μου Χριστούγεννα μόνος. Δεν θέλω ούτε και να το σκέφτομαι. Δεν θέλω να γίνω βάρος σε κανέναν… Ευτυχώς, υπάρχει και το χαρτί. Παίζω μπριτζ, έχω πάρει και βραβεία…’.

Από την άλλη μεριά η Ασημίνα, που είναι 67 ετών, περνά τα Χριστούγεννα με το γαμπρό και την κόρη της. Αλλωστε, από τότε που πέθανε ο άνδρας της ζει μαζί τους. Τα τελευταία τρία χρόνια κρατά και τον Πέτρο (το εγγόνι της), που φέτος τη βοήθησε να στολίσει το δένδρο. ‘…Βλέπεις, τα παιδιά μου τα βλέπω λίγο. Δουλεύουν πολύ και μόνο στο πρωινό ή τις Κυριακές καθόμαστε μαζί στο τραπέζι. Έχουν και αυτά τη ζωή τους και τη δουλειά τους και εγώ τι να κάνω, το έχω αποδεχτεί…’.

Ο ηλικιωμένος στον οίκο ευγηρίας

Ο ηλικιωμένος που βρίσκεται σε οίκο ευγηρίας, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος μιας κοινωνικής ομάδας, αισθάνεται περιθωριοποιημένος και αποκομμένος από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Το πλαίσιο αναφοράς του είναι περιορισμένο και οι επαφές με τον έξω κόσμο λιγοστές. Το κυρίαρχο συναίσθημα των ηλικιωμένων στον οίκο ευγηρίας είναι ότι νιώθουν ανεπιθύμητοι και αισθάνονται ότι έχουν ξοφλήσει ως άνθρωποι.

Οι ηλικιωμένοι παίρνουν τη ζωή στα χέρια τους: προτάσεις ποιοτικής αναβάθμισης του επιπέδου ζωής

‘Ακόμα και το πιο μεγάλο ταξίδι αρχίζει με ένα μικρό βήμα’ Κινεζική Παροιμία

Συχνά, η αδράνεια και η πεποίθηση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις καθηλώνουν τον ηλικιωμένο σε έναν τρόπο ζωής που δεν του αρέσει και που συνήθως περιορίζεται στην παρακολούθηση τηλεόρασης. Υπάρχουν όμως και εναλλακτικές ποιοτικές λύσεις που μπορεί να κάνουν τη διαφορά στην καθημερινή ζωή.

Επικοινωνία

Από τη στιγμή που η κοινωνική επαφή και η επικοινωνία είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία, καλό είναι οι ηλικιωμένοι να είναι πιο κοινωνικοί και να επικοινωνούν συχνότερα με τον περίγυρό τους. Οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι προτείνουν:

• Τηλεφωνήστε σε συγγενείς, μακρινά ανίψια, άτομα που έχετε να δείτε καιρό. Μην τα φορτώσετε με τα δικά σας προβλήματα όμως προειδοποιεί η κυρία Κ.Τ., 85 ετών. Ενδιαφερθείτε για την υγεία τους, τη δουλειά τους, την οικογένειά τους και πείτε τους ότι θα χαρείτε να ξαναεπικοινωνήσετε.
• Ο κύριος Μ.Β., 75 ετών, παροτρύνει τους συνομηλίκους του να περνούν ποιοτικό χρόνο με τα εγγόνια τους: βόλτες στο πάρκο, τα μουσεία, τα καταστήματα παιχνιδιών (‘αυτό όχι και πολύ συχνά!’ προειδοποιεί), πρόχειρα γεύματα μαζί τους, έξοδο για κινηματογράφο. Ο ίδιος δηλώνει ότι από τότε που έσπασε το πόδι του δεν μπορεί να βγαίνει πολύ, αλλά καλεί τα εγγόνια του στο σπίτι του για να διαβάσουν παρέα, να κάνουν παζλ ή να παίξουν με τουβλάκια και στρατιωτάκια.
• Η κυρία Α.Π., 79 ετών, σας συμβουλεύει να γνωρίσετε τους γείτονές σας και να δείτε αν ταιριάζετε για να κάνετε παρέα. Η ίδια γνώρισε μία συνομήλική της κυρία από την ίδια πολυκατοικία, με την οποία βλέπουν τηλεόραση τα βράδια και ανταλλάσσουν συνταγές και σχέδια πλεξίματος.
• Η κυρία Ν.Ρ., 74 ετών, προσφέρει εθελοντικές υπηρεσίες γιατί πιστεύει ότι ‘δίνουν ψυχικές απολαβές όχι μόνο σε μένα αλλά και στα παιδάκια του ιδρύματος, όπου πηγαίνω και παίζω μαζί τους δύο απογεύματα την εβδομάδα’.

Χόμπι και Ενδιαφέροντα

• Ποτέ δεν είναι αργά για να αρχίσει κάποιος ένα χόμπι ή να ασχοληθεί με κάτι που τον ενδιαφέρει. Ακόμα και απλά πράγματα, όταν γίνονται με αγάπη και μεράκι, γίνονται ομορφότερα και αποκτούν άλλη σημασία.
• Κηπουρική, ενασχόληση με φυτά στο μπαλκόνι ή εσωτερικού χώρου. Η απαραίτητη σωματική κίνηση αλλά και η προσδοκία του ανθίσματος ή του ξεπετάγματος προσφέρουν ευεξία.
• Ενασχόληση με ένα κατοικίδιο ζώο, όπως γάτα, ψάρια ενυδρείου ή ωδικά πτηνά.
• Διάβασμα εφημερίδας και περιοδικών.
• Ενασχόληση με δραστηριότητες που προάγουν τις πνευματικές δυνάμεις, όπως το σκάκι, το τάβλι, τα χαρτιά, τα σταυρόλεξα, η παρακολούθηση τηλεοπτικών παιχνιδιών με συμμετοχή από τον καναπέ.
• Συμμετοχή σε κάποιο πρόγραμμα του δήμου (ζωγραφικής, μουσικής, αγγειοπλαστικής κ.λπ.).
• Παρακολούθηση ομιλιών και τοπικών εκδηλώσεων.

Πνευματική Ασκηση

Οι ερευνητές παροτρύνουν τους ηλικιωμένους να απασχολούνται καθημερινά με κάτι που αποτελεί διανοητική πρόκληση και απαιτεί τη συμμετοχή του μυαλού με προσοχή και προσπάθεια, όχι επειδή είναι κάτι δύσκολο, αλλά επειδή είναι διαφορετικό από αυτό με το οποίο κανείς ασχολείται καθημερινά (π.χ., σταυρόλεξα, εκμάθηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η αυτόματη ανάληψη χρημάτων με κάρτα).

Σωματική Ασκηση

Για τους ηλικιωμένους που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, η άσκηση προσφέρει αναζωογόνηση και ποιότητα στη ζωή τους. Η οργανωμένη άσκηση σε γυμναστήριο ή το απλό περπάτημα έχει θετικά αποτελέσματα και στην ψυχική τους υγεία.

health.in.gr