Τα δημόσια έργα που υλοποιούνται από δήμους και Περιφέρειες ανά τη χώρα έβαλε στο «μικροσκόπιο» το Ελεγκτικό Συνέδριο. Ο κορυφαίος ελεγκτικός φορέας του Δημοσίου χαρτογραφεί το «μωσαϊκό» των αστοχιών, τις ανεπαρκείς διαδικασίες αξιολόγησης, την ελλιπή επίβλεψη, την ανύπαρκτη συντήρηση αποκαλύπτοντας το τίμημα του πρόχειρου σχεδιασμού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα έργο εκτροπής και διευθέτησης χειμάρρων, το οποίο προγραμματίστηκε το 2018 αλλά βασίστηκε σε μελέτη του 2003, η οποία, με τη σειρά της, στηριζόταν σε υδρολογικά δεδομένα του… 1980 για ένα έργο που καλείται να ανταποκριθεί σε σημερινές κλιματικές μεταβολές.

Αντίστοιχα, η κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου εξελίχθηκε σε ακριβή υπενθύμιση ότι η φύση δεν ξεχνά: ο γειτονικός ποταμός, του οποίου ο υδρογεωλογικός κίνδυνος δεν εκτιμήθηκε επαρκώς, προκάλεσε σημαντικές ζημιές το 2009 και ξανά το 2020, οδηγώντας σε διορθωτικές παρεμβάσεις και νέα οικονομική αιμορραγία για τον φορέα υλοποίησης της υποδομής.

Άλλος ο ανάδοχος, άλλος ο κατασκευαστής

Ένας ΧΥΤΑ, τέσσερα χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του, τέθηκε σχεδόν εκτός λειτουργίας λόγω εκτεταμένης καθίζησης.

Όσο για ένα έργο αποκατάστασης χωματερής βρέθηκε ότι υλοποιήθηκε από άλλη εταιρεία και όχι από τον ανάδοχο, χωρίς συμβατική πρόβλεψη υποκατάστασης και χωρίς ενημέρωση του φορέα.

Δημόσιες επενδύσεις χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό

Τα παραπάνω είναι λίγα από τα παραδείγματα που αποτυπώθηκαν στην έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου που αποκαλύπτει ότι τα δημόσια έργα στην Ελλάδα συχνά αντιμετωπίζονται όχι ως μακροχρόνιες επενδύσεις, αλλά ως αποσπασματικές παρεμβάσεις με περιορισμένο βάθος σχεδιασμού.

Ο έλεγχος διενεργήθηκε σε δήμους της Περιφέρειας Αττικής και των Περιφερειακών Ενοτήτων Αιτωλοακαρνανίας, Άρτας, Δράμας, Εύβοιας, 2η Ηρακλείου, Ρόδου, Σύρου και Χίου.

Ανεπαρκής αξιολόγηση σκοπιμότητας και βιωσιμότητας

Ειδικότερα, ο έλεγχος διαπίστωσε ελλιπείς διαδικασίες αξιολόγησης δημόσιων έργων κατά τον προγραμματισμό τους. Οι φορείς δεν τεκμηριώνουν επαρκώς τη σκοπιμότητα και βιωσιμότητα μέσω μελετών, ούτε αξιολογούν τα άμεσα και έμμεσα οφέλη για την κοινωνία, την οικονομία, την απασχόληση, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.

Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός βασίζεται κυρίως σε τρέχοντα δεδομένα, χωρίς πρόβλεψη μελλοντικών αλλαγών, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Σπάνια εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της μη εκτέλεσης έργου, ούτε εκτιμώνται συστηματικά οι σχετικοί κίνδυνοι, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα και βιωσιμότητα των αποφάσεων. Τα συγχρηματοδοτούμενα έργα αποτελούν την κύρια εξαίρεση.

Επίσης, αποκαλύπτονται κενά στο θεσμικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει σαφής νομική υποχρέωση για εμπεριστατωμένη αξιολόγηση της σκοπιμότητας και της βιωσιμότητας των έργων πριν από την έναρξή τους.

Έργα χωρίς καθορισμένο κύκλο ζωής

Η αξιολόγηση των έργων καταδεικνύει ελλιπή σχεδιασμό και περιορισμένη πρόβλεψη για τον κύκλο ζωής τους, καθώς σπάνια καθορίζεται η διάρκεια λειτουργίας ή διαμορφώνονται σχέδια για τη διαχείριση και συντήρησή τους. Σπάνια εκτιμώνται τα μελλοντικά κόστη, οι απαιτήσεις σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους ή η επιχειρησιακή ικανότητα των φορέων. Ακόμη και έργα έντονου επενδυτικού χαρακτήρα, όπως μουσεία, αθλητικές εγκαταστάσεις ή διατηρητέα κτίρια, παρουσιάζουν αποσπασματικές και ανεπαρκώς τεκμηριωμένες προβλέψεις.

Παραδείγματα αποτυχημένων έργων περιλαμβάνουν: την αναβάθμιση ξενοδοχειακής μονάδας που δεν απέφερε τα αναμενόμενα οφέλη, έργα προστασίας σπάνιας τοπικής φυλής αλόγων και περιβαλλοντικών διαδρομών που ματαιώθηκαν λόγω ανεπαρκούς διαβούλευσης και συγκρούσεων με ιδιώτες, καθώς και ανακατασκευές αθλητικών εγκαταστάσεων με καθυστερήσεις λόγω μη συμμετοχής των χρηστών στη διαβούλευση. Ακόμη και έργα με διαβούλευση, όπως η ανάπλαση δημοτικής οδού, δεν διασφαλίζουν ότι οι απόψεις των πολιτών λαμβάνονται υπόψη, υπονομεύοντας την αποτελεσματικότητα και βιωσιμότητα των δημόσιων έργων.

Παρατίθεται δε παράδειγμα έργου ανακατασκευής και συντήρησης τεσσάρων αθλητικών εγκαταστάσεων, δαπάνης περίπου 260.000 ευρώ, για το οποίο ο φορέας υλοποίησής του παρέλειψε να καλέσει σε διαβούλευση τα αθλητικά σωματεία που τις χρησιμοποιούν. Ως εκ τούτου, δεν αντιλήφθηκε εγκαίρως την αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος σε χώρο όπου θα εκτελούνταν εργασίες, γεγονός που προκάλεσε σημαντικές καθυστερήσεις και οδήγησε σε μεταβολή του σχεδιασμού του έργου.

Συντήρηση στη λογική του «όταν χαλάσει»

Επίσης, το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε σοβαρές ελλείψεις στη συντήρηση δημοσίων έργων. Οι περισσότεροι φορείς δεν διαθέτουν σύστημα συνεχούς παρακολούθησης ούτε προγραμματισμό τακτικών συντηρήσεων, οι οποίες γίνονται κυρίως μετά από αναφορές χρηστών ή έκτακτες βλάβες.

Δεν καταγράφονται συστηματικά οι εργασίες συντήρησης, η συχνότητά τους, το είδος και το κόστος, ενώ δεν υπάρχει ολοκληρωμένη διαδικασία ιεράρχησης και κοστολόγησης.

Αποκλίσεις προϋπολογισμού

Ορισμένες περιπτώσεις ανάθεσης συντήρησης σε αναδόχους δεν προσδιορίζουν επακριβώς το αντικείμενο, ενώ πολλές φορές δεν παραδίδονται εγχειρίδια ή εκτιμήσεις δαπάνης. Η εκτίμηση ετήσιου κόστους γίνεται εμπειρικά, με συχνές αποκλίσεις από τον προϋπολογισμό, όπως στην περίπτωση σχολικών κτιρίων με ανάγκες 4.000.000 ευρώ και διαθέσιμες πιστώσεις μόλις 170.000 ευρώ.

Στην πλειονότητα των φορέων λείπει ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης έργων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις (π.χ. Δήμοι Ρόδου και Φιλοθέης-Ψυχικού), παρατηρήθηκε πλήρης ή μερική άρνηση συνεργασίας κατά τον έλεγχο, περιορίζοντας την τεκμηρίωση και αξιολόγηση της συντήρησης.

Ο έλεγχος καταδεικνύει σημαντικές ελλείψεις στη διαχείριση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των δημόσιων έργων. Οι περισσότεροι φορείς δεν διενεργούν εξειδικευμένες μετρήσεις ή καταγραφές των επιφανειακών και δομικών χαρακτηριστικών των έργων, ούτε παρακολουθούν συστηματικά την απόδοση και τους δείκτες λειτουργικότητας. Οι έλεγχοι περιορίζονται στην επιδιόρθωση εμφανών φθορών, ενώ αγνοούνται υποβόσκοντα προβλήματα.

Σε ορισμένα έργα (κυρίως στα Ολυμπιακά) παρατηρούνται βανδαλισμοί, κλοπές και δολιοφθορές λόγω ανεπαρκούς φύλαξης. Στο οδικό δίκτυο οι έλεγχοι είναι έκτακτοι και όχι προγραμματισμένοι, κυρίως μετά από αναφορές πολιτών ή άλλων φορέων για συγκεκριμένα προβλήματα.

Μελέτες που δεν προβλέπουν κρίσιμους κινδύνους

Οι μελέτες σχεδιασμού δεν σταθμίζουν επαρκώς κρίσιμους κινδύνους, όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, γεωτεχνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, συχνά περιοριζόμενες μόνο στη φάση κατασκευής.

Παραδείγματα περιλαμβάνουν έργα αποχέτευσης ομβρίων με ανεπαρκή πρόβλεψη για έντονες βροχοπτώσεις, πεζοδρόμια που χρειάστηκαν ανακατασκευή λόγω κυκλοφορίας οχημάτων, ΧΑΔΑ με αστάθεια πρανών και δίκτυα ηλεκτροφωτισμού με καθυστερήσεις καθώς δεν ελήφθησαν υπόψη απαιτήσεις ασφαλείας κλπ..

Οι ελλείψεις αυτές οδηγούν σε πρόσθετες εργασίες, καθυστερήσεις και αυξημένο κόστος, ενώ συχνά απαιτούνται συμπληρωματικές μελέτες και νέος προγραμματισμός έργων. Η περιορισμένη παρακολούθηση, η αδυναμία πρόβλεψης κινδύνων και η έλλειψη συστηματικών μετρήσεων υπονομεύουν την ασφάλεια, τη λειτουργικότητα και τη βιωσιμότητα των δημοσίων έργων, καθιστώντας αναγκαία την υιοθέτηση ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης και παρακολούθησης.

Ελλιπής επίβλεψη: μηχανικοί που λείπουν από τα έργα

Τέλος, τα στοιχεία δείχνουν ότι η επίβλεψη έργων είναι συχνά ανεπαρκής, με την παρουσία μηχανικών στον χώρο να περιορίζεται σε ποσοστά μόλις 6% έως 22% των ημερών εργασιών.

Η ελλιπής παρακολούθηση οδήγησε σε σοβαρά σφάλματα: σε ανακαίνιση κτιρίου εντοπίστηκαν λάθη στην τοποθέτηση εξοπλισμού και η παραλαβή καθυστέρησε δύο χρόνια, σε φράγμα δεν πραγματοποιήθηκαν κρίσιμες μετρήσεις συμπεριφοράς, σε έργο αποκατάστασης ΧΑΔΑ το έργο υλοποιήθηκε από μη προβλεπόμενο τρίτο χωρίς ενημέρωση κλπ.

Έργο ανάπλασης παραλήφθηκε παρά τις ενδείξεις προβλημάτων τα οποία αργότερα προκάλεσαν φθορές και ατυχήματα, απαιτώντας νέες διορθωτικές παρεμβάσεις.

Πηγή: ot.gr

Ειδήσεις Σήμερα: