Αν υπάρχει μια περίοδος της ελληνικής ιστορίας που το σινεμά δεν αφήνει ποτέ πραγματικά πίσω του, αυτή είναι η δικτατορία του ’67 και φυσικά η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Από τις πρώτες μεταπολιτευτικές παραγωγές μέχρι τις πιο πρόσφατες δουλειές νέων δημιουργών, οι ταινίες που αγγίζουν τη Χούντα λειτουργούν σαν ένα συνεχές restart μνήμης: άλλοτε μέσα από προσωπικές ιστορίες, άλλοτε με καθαρά πολιτικό βλέμμα, κι άλλοτε με έναν πιο ποιητικό, σχεδόν υπαινικτικό τρόπο.

Στα χρόνια αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, το σινεμά μπήκε δυναμικά στη διαδικασία της καταγραφής. Ταινίες όπως ο «Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου και το «Χάππυ Νταίη» του Παντελή Βούλγαρη έδειξαν χωρίς περιστροφές το κλίμα φόβου, καταστολής και σιωπής που χαρακτήριζε την επταετία. Ήταν έργα που γεννήθηκαν κυριολεκτικά πάνω στη στάχτη της Χούντας, με μια ορμή ανάγκης να ακουστούν όσα δεν μπορούσαν να ειπωθούν πριν.

Το Πολυτεχνείο, από την άλλη, λειτούργησε κινηματογραφικά σαν ένα σημείο αναφοράς, σχεδόν σαν μύθος. Ο κινηματογράφος προσπαθεί να αποτυπώσει εκείνη τη νύχτα όπου η Ιστορία άλλαξε ταχύτητα. Άλλες φορές με συγκίνηση, άλλες με πιο ψύχραιμο βλέμμα, αλλά πάντα με την αναγνώριση ότι το Πολυτεχνείο δεν είναι απλώς ένα γεγονός — είναι ένα σύμβολο.

Η Χούντα και το Πολυτεχνείο δεν είναι απλώς ιστορικά κεφάλαια· μέσα από το σινεμά τους, μετατρέπονται σε έναν ζωντανό διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν

Η μνήμη ως πράξη αντίστασης

Τα τελευταία χρόνια, οι δημιουργοί των ταινιών που ασχολούνται με την περίοδο αυτή συχνά επιλέγουν έμμεσες αφηγήσεις: οικογενειακές ιστορίες όπου η Χούντα είναι στο υπόβαθρο, δράματα ενηλικίωσης που δείχνουν πώς η εποχή διαμόρφωσε χαρακτήρες, ή ακόμα και ταινίες που κοιτούν τη μνήμη μέσα από ένα πιο σύγχρονο, κοινωνιολογικό πρίσμα. Είναι σαν να προσπαθεί ο ελληνικός κινηματογράφος να καταλάβει όχι μόνο «τι έγινε τότε», αλλά και «τι κάνουμε σήμερα με όσα έγιναν».

Και ίσως αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο. Η Χούντα και το Πολυτεχνείο δεν είναι απλώς ιστορικά κεφάλαια· μέσα από το σινεμά τους, μετατρέπονται σε έναν ζωντανό διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Σε μια εποχή όπου η συλλογική μνήμη δοκιμάζεται και οι βεβαιότητες αναθεωρούνται, οι ταινίες αυτές μάς υπενθυμίζουν να μη ξεχάσουμε.

Και ίσως, τελικά, αυτό να είναι το πιο ριζοσπαστικό τους μήνυμα: η μνήμη δεν είναι συλλογή γεγονότων, αλλά πράξη αντίστασης.

Είναι σαν να προσπαθεί ο ελληνικός κινηματογράφος να καταλάβει όχι μόνο «τι έγινε τότε», αλλά και «τι κάνουμε σήμερα με όσα έγιναν»

«Ο Φοιτητής» (2022)

«Ο Φοιτητής» είναι μια μικρού μήκους ταινία που διαδραματίζεται κατά την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο του 1973. Η ταινία εστιάζει στα γεγονότα που συνέβησαν μέσα στο άρμα λίγο πριν αυτό σπάσει την πύλη, αμέσως μετά την τριήμερη κατάληψη, ενώ βασίζεται σε μυθοπλαστική έμπνευση από τα πραγματικά γεγονότα της εξέγερσης. Έχει λάβει βραβεία σε φεστιβάλ όπως το Φεστιβάλ Δράμας (2021) και το Φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας (2021).

Σενάριο-Σκηνοθεσία: Βασίλης Καλαμάκης
Ηθοποιοί: Γιώργος Πυρπασόπουλος, Γιώργος Μακρής, Δημήτρης Καπετανάκος, Στρατής Νταλαγιώργος

*H ταινία είναι διαθέσιμη στο ERTFLIX.

«Ζ» (1969)

Η ταινία «Ζ» είναι ένα πολιτικό θρίλερ βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού και εμπνέεται από τη δολοφονία του Έλληνα βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963.

Σε μια ανώνυμη μεσογειακή χώρα, όπου η δημοκρατία απειλείται από ένα αυταρχικό κράτος, ένας χαρισματικός ειρηνιστής βουλευτής δολοφονείται μετά από μια ομιλία του. Οι αρχές προσπαθούν να παρουσιάσουν το γεγονός ως «τροχαίο ατύχημα», όμως ένας επίμονος ανακριτής ξεκινά συστηματική έρευνα. Καθώς αποκαλύπτει σταδιακά ένα δίκτυο παρακρατικών, στρατιωτικών και υψηλόβαθμων αξιωματούχων, γίνεται φανερό ότι η δολοφονία ήταν οργανωμένη πολιτική ενέργεια.

Η ταινία συνδυάζει ρυθμό θρίλερ, πολιτική οξυδέρκεια και σατιρικά στοιχεία, αναδεικνύοντας τη διαφθορά και τον αυταρχισμό της εποχής. Κατέληξε να γίνει διεθνής επιτυχία, κερδίζοντας Όσκαρ και επαινέσεις για τη σκηνοθεσία, τις ερμηνείες και το τολμηρό πολιτικό της μήνυμα.

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς

Ηθοποιοί: Ζαν Λουί Τρεντινιάν, Ιβ Μοντάν, Ζακ Περέν, Ειρήνη Παπά.

*Tη Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2025 στις 19.30, στο σινεμά Cosmos θα προβληθεί το «Ζ» του Κώστα Γαβρά με μειωμένη τιμή.

Ο Θίασος (1975)

Αν και καλύπτει μεγαλύτερη περίοδο της ελληνικής ιστορίας, περιλαμβάνει αναφορές στο μετεμφυλιακό κλίμα που οδήγησε στη Χούντα.

Η ταινία ακολουθεί έναν περιοδεύοντα θίασο που, από το 1939 έως το 1952, ταξιδεύει σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας παρουσιάζοντας το έργο Γκόλφω. Καθώς ο θίασος μετακινείται, οι ζωές των μελών του μπλέκονται με τις μεγάλες πολιτικές και ιστορικές αναταράξεις της εποχής: τη δικτατορία Μεταξά, τη γερμανική Κατοχή, την Αντίσταση, την Απελευθέρωση και τον Εμφύλιο.

Μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των ηθοποιών—γεμάτες έρωτες, προδοσίες, διώξεις και τραγικές απώλειες—η ταινία συνθέτει μια αλληγορική αφήγηση για την ελληνική Ιστορία. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος χρησιμοποιεί μακρόσυρτα πλάνα, θεατρικότητα και σπονδυλωτή δομή για να δείξει πώς τα γεγονότα σαρώνουν τους ανθρώπους, ενώ το έργο που παίζει ο θίασος λειτουργεί ως σχόλιο πάνω στη μοίρα και τον κύκλο της βίας.

Ο Θίασος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου και διεθνώς αναγνωρισμένο αριστούργημα.

Σκηνοθεσία / Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος

Ηθοποιοί:Εύα Κοταμανίδου, Βαγγέλης Καζάν, Αλίκη Γεωργούλη, Κυριάκος Κατριβάνος, Στράτος Παχής, Νίνα Παπαζαφειροπούλου.

Μάθε παιδί μου Γράμματα (1981)

Η ταινία Μάθε Παιδί Μου Γράμματα είναι μια κοινωνική κωμωδία με πολιτική σάτιρα, που διαδραματίζεται σε ένα χωριό της ορεινής Αρκαδίας λίγο μετά τη Μεταπολίτευση.

Ο Περικλής είναι ο συντηρητικός διευθυντής του τοπικού γυμνασίου και δάσκαλος, που προσπαθεί να κρατήσει το σχολείο ανοιχτό παρά την έλλειψη μαθητών. Ζει με τη γυναίκα του, την Ελπίδα και έχει δύο γιους, με τους οποίους έρχεται συχνά σε ιδεολογικές συγκρούσεις. Ο πυροδότης της σύγκρουσης είναι τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου πεσόντων της Κατοχής: οι γιοι του Περικλή και η νεαρή δασκάλα υποστηρίζουν την αναγνώριση ενός τοπικού αγωνιστή της Αντίστασης (ο οποίος δεν έχει αναφερθεί στο μνημείο), κάτι που έρχεται σε αντίθεση με πιο παραδοσιακές και «κρατικές» απόψεις.

Μέσα από αυτή την ιστορία, η ταινία σχολιάζει την εκπαίδευση, την οικογένεια, την ιδεολογία και τα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής, δείχνοντας πόσο η εκπαίδευση και η μνήμη του παρελθόντος επηρεάζουν την πολιτική και πολιτισμική ζωή.

Η ταινία θεωρείται σατιρική αλλά ταυτόχρονα βαθιά στον σχολιασμό της ελληνικής κοινωνίας της μεταπολίτευσης.

Σκηνοθεσία / Σενάριο: Θόδωρου Μαραγκού

Ηθοποιοί: Βασίλης Διαμαντόπουλος, Άννα Ματζουράνη, Νίκος Καλογερόπουλος, Κώστας Τσάκωνας, Χρήστος Καλαβρούζος

Λούφα και Παραλλαγή (1984)

Σκηνή 1η

-Λαμβάνω την τιμή να σας αναφέρω κύριε λοχαγέ ότι αιτούμαι πενθαήμερος, αγροτική άδεια.

-Κι από πότε έγινες αγρότης Μπαλούρδο;

-Ο πατέρας μου έχει ζώα κύριε λοχαγέ.

-Το βλέπω.

Στη διάρκεια της αναγκαστικής τους θητείας το 1967 και 1968, πριν και κατά τη στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα, μια ομάδα στρατιωτών έχουν αποσπαστεί στην τότε νεοσύστατη τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ. Έναν τηλεοπτικό σταθμό υπό τη διεύθυνση της Κινηματογραφικής Ένωσης του στρατού, που μέχρι τότε παρήγαγε μόνο προπαγανδιστικές ταινίες και επίκαιρα και είχε αναλάβει τη διασκέδαση του στρατεύματος. Η ταινία ακολουθεί τις κωμικοτραγικές καταστάσεις της καθημερινότητας των στρατιωτών, βγαλμένες μέσα από αυτοβιογραφικά επεισόδια, σε μια ιστορία μόνο κατά το 95% αληθινή (κι αυτό μόνο και μόνο επειδή η αλήθεια είναι ακόμα πιο παράλογη) που σχηματίζει την εικόνα μιας ολόκληρης εποχής.

Μέσα από μια συνθήκη καταπίεσης και ανελευθερίας, ο Νίκος Περάκης βουτά στα προσωπικά του βιώματα και στήνει μια σπαρταριστή σάτιρα όπου ο παραλογισμός καλύπτει την απόγνωση σε μια απολαυστικά δομημένη πολιτική φάρσα. Εμπνευσμένο από αληθινά πρόσωπα και γεγονότα της θητείας του σκηνοθέτη, και με αυθεντικότητα ως προς τη γλώσσα και το ύφος του υλικού εκείνης της εποχής, το φιλμ ζωντανεύει το ξεκίνημα της δικτατορίας μέσα από ένα πικρά κωμικό φίλτρο, και μια εντυπωσιακή άσκηση ισορροπίας τόνου και περιεχομένου. Παιγμένη από ένα χαρισματικό καστ, η κωμωδία του Περάκη σήμερα, δεν χάνει τίποτα από την αιχμή της, την ίδια στιγμή που παραμένει τέλειο δείγμα διασκεδαστικού σινεμά.

Σκηνοθεσία / Σενάριο: Νίκος Περάκης

Ηθοποιοί:Νίκος Καλογερόπουλος, Γιώργος Κιμούλης, Τάκης Σπυριδάκης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Δημήτρης Πουλικάκος, Αντώνης Θεοδωρακόπουλος, Τάνις Καψάλη

Χάππυ Νταίη (1976)

Η ταινία «Χάππυ Νταίη» είναι μια πολιτική – δραματική αλληγορία. Μια ομάδα πολιτικών εξορίστων σ’ ένα νησί που δεν κατανομάζεται, αλλά που παραπέμπει στη Μακρόνησο, προετοιμάζουν την τελετή υποδοχής κάποιων επίσημων ξένων, κάτι που καθιστά ακόμα πιο παράλογη τη σχέση τους με το καθεστώς της εξουσίας.

Οι κρατούμενοι ετοιμάζουν μια γιορτή για την «μεγάλη μητέρα» — την επίσημη επίσκεψη που θα εξωραΐσει την εικόνα του στρατοπέδου. Ένας κρατούμενος όμως αρνείται να δηλώσει μετάνοια· εξαφανίζεται και οι αρχές ανακοινώνουν ότι αυτοκτόνησε, κρύβοντας το γεγονός της εξαφάνισής του.

Όμως, τη μέρα την επίσημης επίσκεψης και κατά τη διάρκεια της γιορτής, ο «νεκρός» εμφανίζεται.

Η ταινία έχει σατιρικό και συμβολικό χαρακτήρα, καταγγέλλει αυταρχικά καθεστώτα και την καταπίεση, ενώ χρησιμοποιεί την εξορία ως μεταφορά για την καταστολή της αντίθετης φωνής.

Σκηνοθεσία:Παντελής Bούλγαρης

Σενάριο:Παντελής Bούλγαρης βασ.στο μυθιστόρημα $Ο λοιμός$ του Αντρέα Φραγκιά

Ηθοποιοί: Zωρζ Σαρρή, Γιώργος Mοσχίδης, Σταύρος Kαλάρογλου, Nίκος Mπουσδούκος, Kωνσταντίνος Tζούμας

*Αρχική Φωτό: Σκηνή από την ταινία «Ζ»

Ειδήσεις Σήμερα: