Πώς θα καταφέρει η ΕΕ να αποδεσμεύσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την Ουκρανία; – Το μεγαλόπνοο σχέδιο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να καταρτίσει ένα σχέδιο για τη συνέχιση της παροχής χρημάτων και όπλων στην Ουκρανία, την ίδια ώρα που οι ΗΠΑ λειτουργούν με απρόβλεπτο τρόπο και οι ανάγκες του Κιέβου παραμένουν τεράστιες.

Στη συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί σήμερα, Πέμπτη, στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες των 27 κρατών μελών της Ένωσης αναμένεται να υποστηρίξουν μια καινοτόμο, αλλά επικίνδυνη ιδέα που επικεντρώνεται στα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας που έχουν παγώσει από τότε που η Μόσχα ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία το 2022.

Η αποδέσμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, έχει κυκλοφορήσει ένα πρόχειρο σχέδιο για τη χρήση αυτών των δεσμευμένων χρημάτων για την υποστήριξη ενός δανείου 140 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία. Την Πέμπτη, οι πολιτικοί ηγέτες θα αποφασίσουν εάν η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει επίσημη πρόταση για να το πράξει, αν και η οριστικοποίηση των τελικών λεπτομερειών και η επίτευξη συμφωνίας ενδέχεται να διαρκέσουν μήνες, υποστηρίζει δημοσίευμα των New York Times.

Εάν αποφασίσουν να προχωρήσουν με το σχέδιο, αυτό θα σηματοδοτήσει ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας αυτού που οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποκαλούν «δάνειο αποζημίωσης» — ένα πολιτικό πράσινο φως για μια ιδέα που έχει μεγάλες δυνατότητες να βοηθήσει την Ουκρανία, καθώς η αμερικανική βοήθεια μειώνεται.

Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλοι κίνδυνοι: αντίποινα από τη Ρωσία και βλάβη στη φήμη της Ευρώπης ως ασφαλούς καταφυγίου για ξένα περιουσιακά στοιχεία.

Δανεισμός και όχι κατάσχεση, λέει η ΕΕ

Ένα μεγάλο μέρος των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κυβέρνησης βρίσκεται στην Euroclear, ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στο Βέλγιο. Η Ευρώπη ήδη διοχετεύει στην Ουκρανία τους τόκους που αποφέρει η κατάθεση αυτή, περίπου 8 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι.

Σύμφωνα με το νέο σχέδιο, η Euroclear θα παραδώσει ουσιαστικά τον έλεγχο των παγωμένων κεφαλαίων της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να υποστηρίξει το γιγαντιαίο δάνειο προς την Ουκρανία. Η Ουκρανία θα χρειαστεί να επιστρέψει τα χρήματα μόνο εάν λάβει αποζημιώσεις από τη Ρωσία.

Η κίνηση αυτή αποτελεί πολιτικό και οικονομικό ρίσκο. Ένα σημαντικό ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει το Κρεμλίνο.

Ως έδρα της Euroclear, το Βέλγιο φοβάται ότι θα υποστεί τις συνέπειες τυχόν νομικών ή οικονομικών επιπτώσεων,

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει ότι η ρύθμιση είναι νόμιμη, επειδή τα χρήματα θα δανειστούν και δεν θα κατασχεθούν, οπότε η Ρωσία θα μπορούσε, σε κάποιο σημείο στο μέλλον, να τα πάρει πίσω. Ωστόσο, ένας εκπρόσωπος του Κρεμλίνου δήλωσε πρόσφατα: «Μιλάμε για κλοπή», και η Ρωσία προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να ασκήσει δίωξη σε άτομα και χώρες που εμπλέκονται.

Ως έδρα της Euroclear, το Βέλγιο φοβάται ότι θα υποστεί τις συνέπειες τυχόν νομικών ή οικονομικών επιπτώσεων και επιμένει ότι οι κίνδυνοι πρέπει να μοιραστούν σε όλη την Ευρώπη.

Οι επικριτές του σχεδίου έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι η χρήση των περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας θα μπορούσε να κάνει άλλες χώρες, όπως η Κίνα και η Ινδία, να ανησυχούν για την αποθήκευση των αποταμιεύσεών τους σε ευρωπαϊκές τράπεζες, φοβούμενες ότι τα δικά τους περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να παγώσουν και να συμβεί κάτι αντίστοιχο αν καταλήξουν στην «κακή» πλευρά της Ευρώπης.

Τα κενά που είναι επιθυμητό να καλύψει το σχέδιο για την Ουκρανία

Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστηρίζουν ότι οι φόβοι αυτοί είναι αβάσιμοι.

«Εάν δεν ξεκινήσετε πόλεμο εναντίον άλλης χώρας, τότε τα περιουσιακά σας στοιχεία δεν διατρέχουν κίνδυνο», δήλωσε η Κάγια Κάλας, η κορυφαία διπλωμάτης της ΕΕ, σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής της στο Κίεβο, όπου συζήτησε με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι τις επείγουσες δημοσιονομικές ανάγκες της χώρας του.

Ενώ υποβαθμίζουν τους κινδύνους, οι αξιωματούχοι έχουν επίσης τονίσει τους λόγους για τους οποίους θεωρούν το σχέδιο απαραίτητο. Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, η Ουκρανία αντιμετωπίζει όχι μόνο τεράστια συνεχή έξοδα, αλλά και σημαντικό δημοσιονομικό έλλειμμα.

Όπως τονίζουν οι New York Times, ένα σημαντικό πρόβλημα είναι ότι η αμερικανική υποστήριξη έχει εξαντληθεί. Από το 2022 έως τα τέλη του 2024, υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, το Κογκρέσο διέθεσε περίπου 174 δισεκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Ωστόσο, υπό την προεδρία του Τραμπ, η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία έχει μειωθεί δραστικά φέτος, σύμφωνα με το think tank Kiel Institute, και τους τελευταίους μήνες είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Δεν είναι σαφές εάν θα ανταποκρίνεται ακριβώς στις ανάγκες της Ουκρανίας ή εάν θα καλύψει το κενό που άφησε η Αμερική.

Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν προσφέρει σημαντική βοήθεια στην Ουκρανία, αλλά λόγω των δικών τους δημοσιονομικών περιορισμών, είναι δύσκολο για αυτές να καλύψουν το κενό που αφήνει η Αμερική.

Θεωρητικά, ένα δάνειο που θα εξασφαλίζεται με τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσε να καλύψει τη διαφορά. Ωστόσο, καθώς τα βασικά στοιχεία δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, δεν είναι σαφές εάν θα ανταποκρίνεται ακριβώς στις ανάγκες της Ουκρανίας ή εάν θα καλύψει το κενό που άφησε η Αμερική.

Οι προβληματισμοί

Δεν έχει ακόμη αποφασιστεί πώς ακριβώς θα μπορεί να χρησιμοποιήσει η Ουκρανία το δάνειο.

Ορισμένες χώρες, με πιο χαρακτηριστική την Γερμανία, έχουν προτείνει τα χρήματα να διατεθούν για την προμήθεια όπλων. Ωστόσο, ο ίδιος ο Ζελένσκι έχει προτείνει να διατεθούν και για άλλες δημοσιονομικές ανάγκες.

Παράλληλα, έτερα πρακτικά ζητήματα παραμένουν άλυτα.

Δεν είναι σαφές αν η Ουάσιγκτον θα συμφωνήσει.

Οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσαν να παράσχουν εγγυήσεις δανείων για να καθησυχάσουν το Βέλγιο, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα διαμορφωθούν αυτές οι εγγυήσεις. Θα συμμετάσχουν και οι 27 χώρες της ΕΕ; Οι εγγυήσεις θα περιλαμβάνουν πραγματικές εξασφαλίσεις;

Το Βέλγιο θέλει να υποστηρίξει το σχέδιο και η ευρύτερη ομάδα των 7 ισχυρών χωρών, αλλά δεν είναι σαφές αν η Ουάσιγκτον θα συμφωνήσει.

Τέλος, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ πρέπει να έχει ένα νομικό σχέδιο για να διασφαλίσει ότι τα περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν παγωμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα, αναφέρουν οι New York Times. Εάν η δέσμευση πρέπει να ανανεώνεται τακτικά, όπως συμβαίνει σήμερα, μια πιο φιλική προς τη Ρωσία χώρα όπως η Ουγγαρία θα μπορούσε να προκαλέσει χάος στο δάνειο αρνούμενη να διατηρήσει τα κεφάλαια παγωμένα.

Με τόσο σημαντικά ερωτήματα να παραμένουν αναπάντητα, η απόφαση της Πέμπτης θα αποτελέσει μόνο την αρχή της διαδικασίας. Ωστόσο, δεδομένων των επείγοντων αναγκών της Ουκρανίας, η γρήγορη εξεύρεση απαντήσεων θα αποτελέσει προτεραιότητα.