Στις 8 Απριλίου 1788 γεννήθηκε στο Μεσολόγγι ο Σπυρίδων Τρικούπης, εξέχων πολιτικός, λόγιος και ιστοριογράφος, πατέρας του επιφανούς πολιτικού Χαριλάου Τρικούπη.

Ο Τρικούπης έλαβε την εγκύκλια παιδεία του στη μεσολογγίτικη Σχολή των Παλαμάδων και συνέχισε τις σπουδές του στην Πάτρα, όπου προσελήφθη στο γραφείο του γενικού προξένου της Αγγλίας. Χάρη στην υποστήριξη του άγγλου φιλέλληνα Φρέντερικ Νορθ, του μετέπειτα κόμη Γκίλφορντ, κατάφερε να σπουδάσει φιλολογία και φιλοσοφία στη Ρώμη και το Παρίσι, όπου και εξέδωσε το 1821 το κλέφτικο ποίημά του «Ο Δήμος».

Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα ο Τρικούπης επέστρεψε στην πατρίδα και συνέβαλε στην επαναστατική δράση. Εξελέγη πρώτη φορά παραστάτης Μεσολογγίου και Αιτωλικού το 1823, ενώ τον Απρίλιο του 1824 ήταν εκείνος που εκφώνησε στο Μεσολόγγι τον επικήδειο του λόρδου Βύρωνος.


Ο Τρικούπης πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Αγγλικού Κόμματος και έλαβε μέρος στις εργασίες της Γ’ Εθνοσυνέλευσης. Μετά την έλευση του Ιωάννη Καποδίστρια, το 1828, διορίστηκε Γενικός Γραμματέας της Επικρατείας (και για ένα διάστημα Γραμματέας επί των Εξωτερικών Υποθέσεων), θέση από την παραιτήθηκε το επόμενο έτος εξαιτίας διαφωνίας του με τον κυβερνήτη.

Τον Απρίλιο του 1832 ανέλαβε το αξίωμα του Γραμματέα των Εξωτερικών και του Εμπορικού Ναυτικού, ενώ τον Ιανουάριο του 1833, μετά την άφιξη του Όθωνος, διορίστηκε πρωθυπουργός. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, κατόπιν συγκρούσεώς του με την Αντιβασιλεία, παραιτήθηκε και διορίστηκε πρεσβευτής στο Λονδίνο (ακολούθησε και δεύτερη τοποθέτησή του στην εκεί ελληνική πρεσβεία, το 1841).

Το 1844, μετά την καθιέρωση του πολιτεύματος της συνταγματικής μοναρχίας στη χώρα μας, ανέλαβε υπουργικά αξιώματα στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.


Το 1853 διορίστηκε τρίτη φορά πρεσβευτής στο Λονδίνο και το 1861 υπέβαλε την παραίτησή του από τη διπλωματική υπηρεσία για λόγους υγείας.

Το 1862 επέστρεψε στην πατρίδα και το 1864 αποχώρησε από το δημόσιο βίο.

Ο Σπυρίδων Τρικούπης, ο συγγραφέας της περίφημης «Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως», απεβίωσε στην Αθήνα στις 12 Φεβρουαρίου 1873.

Στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 9 Απριλίου 2006, με αφορμή την προσφορά του μνημειώδους συγγραφικού πονήματός του από την εφημερίδα, δύο διακεκριμένες καθηγήτριες Νεότερης Ιστορίας, η Λίνα Λούβη και η Χριστίνα Κουλούρη, είχαν προβεί σε μια ευσύνοπτη παρουσίαση του μακρού βίου και της πολύμορφης δράσης του Σπυρίδωνος Τρικούπη.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.4.2006, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από τα κείμενά τους αυτά προέρχονται τα ακόλουθα αποσπάσματα:


Έχοντας ως κύριο στόχο τη δημιουργία ενός κράτους δυτικού τύπου, [ο Τρικούπης] δέχθηκε να αναλάβει τη Γραμματεία της Επικρατείας (θέση πρωθυπουργού) που του προσέφερε ο Καποδίστριας. Οι παραχωρήσεις όμως που ήταν διατεθειμένος να κάνει σε μια αυταρχική διακυβέρνηση, προκειμένου να τεθούν οι βάσεις σύγχρονου κράτους δυτικού τύπου και να περιοριστεί η επιρροή των ηγετικών ομάδων, δεν ήταν φαίνεται αρκετές. Το καθεστώς που οικοδομούσε ο Κυβερνήτης παρέκκλινε σοβαρά από το ευρωπαϊκό συνταγματικό πρότυπο που οραματίζονταν οι πολιτικοί με ευρωπαϊκή παιδεία, όπως ο Σπ. Τρικούπης. Την παραίτησή του από τη θέση του Γραμματέα ακολούθησε η σύντομη θητεία του στη Γραμματεία επί των Εξωτερικών, θέση χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες, από την οποία όμως απολύθηκε εξαιτίας των πολύ στενών σχέσεών του με την αντιπολίτευση. Από εδώ και στο εξής ο Τρικούπης θα συνταχθεί ανοιχτά εναντίον του Καποδίστρια. Θα διωχθεί από το καθεστώς και μαζί με άλλους αντιφρονούντες θα καταφύγει στην Ύδρα, όπου είχε συγκεντρωθεί το μεγαλύτερο μέρος της αντιπολίτευσης.

Ως Γραμματέας των Εκκλησιαστικών στην πρώτη αγγλόφιλη κυβέρνηση που όρισε η Αντιβασιλεία το 1833, ο Σπ. Τρικούπης, εκφράζοντας σαφώς τις δυτικές και κοσμικές αξίες που τον χαρακτήριζαν, επεξεργάστηκε τη ρύθμιση του εκκλησιαστικού ζητήματος. Την εγκαθίδρυση δηλαδή της αυτοκέφαλης Εκκλησίας, τον διακανονισμό των σχέσεων Εκκλησίας – κράτους προς όφελος του κράτους, και τη μερική διάλυση των μοναστηριών. Η ρήξη με την Αντιβασιλεία όμως δεν άργησε να επέλθει. Η αποστολή του Τρικούπη στο Λονδίνο, ως πρεσβευτή της Ελλάδας (1834-1838), ισοδυναμούσε με τιμητική εξορία.


Θεωρώντας τη συνταγματική ελευθερία «ως σύμβολον εθνικής αναπτύξεως», θα τεθεί, μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, επικεφαλής της συνταγματικής αντιπολίτευσης εναντίον του Όθωνα. Θα διαφωνήσει ακόμη και με τον «αδελφό» του, όπως τον αποκαλούσε, Μαυροκορδάτο, υποστηρίζοντας ότι το Σύνταγμα έπρεπε να προηγηθεί της εσωτερικής αναμόρφωσης του κράτους. Στην πρώτη Εθνοσυνέλευση του 1843, ως μέλος της επιτροπής για την επεξεργασία του συντάγματος, συνετέλεσε στη συνταγματική λύση του αυτοκεφάλου και τάχθηκε υπέρ των ετεροχθόνων. Ως θιασώτης του αγγλικού πολιτικού συστήματος υπερασπίστηκε τη θεσμοθέτηση Γερουσίας.

Οι φιλοαγγλικές πεποιθήσεις του δεν τον εμπόδισαν όμως να καταδικάσει τις απροκάλυπτες αγγλικές επεμβάσεις στην Ελλάδα. Βαθύτατα πικραμένος και απογοητευμένος από την παρουσία των αγγλικών κανονιοφόρων στον Πειραιά, κατά τη διάρκεια των Παρκερικών και του Κριμαϊκού Πολέμου, θα διαπιστώσει ότι τελικά το σημαντικότερο από όλα ήταν «να απελευθερωθούμε από το ξένο μαστίγιο». Αποσύρθηκε από την πολιτική ζωή μετά την αλλαγή δυναστείας και την ένωση της Επτανήσου. Πέθανε στην Αθήνα το 1873.

Λίνα Λούβη


Η τετράτομη Ιστορία του Σπυρίδωνος Τρικούπη εκδόθηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο τα χρόνια 1853-1857 και γνώρισε αρκετές επανεκδόσεις, από τις οποίες αξίζει να αναφέρουμε την έκδοση του 1925-1926, με πρόλογο του Κωστή Παλαμά και επίμετρο του Κ. Άμαντου, με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας της Ελληνικής Επανάστασης. Η Ιστορία του Τρικούπη κατέχει μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα πρώτα ιστορικά έργα που γράφτηκαν για την Επανάσταση του 1821, την εποχή που δεν είχε υπάρξει ακόμη η γενική σύνθεση της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο.

[…]

Ο ίδιος ο Τρικούπης θεωρεί ότι αποτελεί πλεονέκτημα να είναι ο ιστορικός σύγχρονος των γεγονότων που ιστορεί λόγω της «συνενσαρκώσεώς» του στην αφήγηση. Εξάλλου η αμεροληψία του ιστορικού δεν εξαρτάται, σύμφωνα με τον Τρικούπη, από την απόσταση που έχει από τα γεγονότα. Όπως έγραψε, απαντώντας σε κριτική του Φίνλεϋ, «εγγύησις της ακριβείας των ιστορουμένων είναι κυρίως ο χαρακτήρ του ιστορικού».


Η Ιστορία του Τρικούπη ξεκινά από τα αίτια της Επανάστασης και τη Φιλική Εταιρεία και καταλήγει στο 1830 με την ανακήρυξη της ελληνικής ανεξαρτησίας. Είναι έργο μετρημένο, γραμμένο χωρίς στόμφο. Η γλώσσα του κειμένου ακολουθεί τη «μέση οδό», ούτε δημοτική ούτε αρχαΐζουσα, μια συγκρατημένη καθαρεύουσα. Διακρίνεται για την ισορροπημένη δομή του και τον πολιτικό στοχασμό που διατρέχει την περιγραφή των γεγονότων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αγγλόφιλη και συνταγματική τοποθέτηση του συγγραφέα και η σύμπλευσή του με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο επηρέασαν την ιστορική του γραφή, την ερμηνεία των γεγονότων και τον χαρακτηρισμό των πρωταγωνιστών της Επανάστασης.

Ο Τρικούπης αναζήτησε πάντως την αλήθεια, αναγνωρίζοντας με εντιμότητα ατέλειες και ανακρίβειες στο έργο του. Γεννημένος ποιητής, σύμφωνα με τον Κ. Παλαμά, οδηγήθηκε από την ίδια τη ζωή στην πολιτική και στην ιστοριογραφία. Άλλωστε, όπως γράφει πάλι ο Παλαμάς, η αλήθεια που αναζητά ο ιστορικός «μοιάζει πάρα πολύ με την ποιητική αλήθεια». Ο ποιητής και πολιτικός Σπυρίδων Τρικούπης συναίρεσε λοιπόν τις δύο αυτές ιδιότητές του στη συγγραφή της Ιστορίας.

Χριστίνα Κουλούρη

Ειδήσεις Σήμερα: