Άρνηση ανάληψης ευθύνης

Εάν κανείς παρατηρήσει τον κυβερνητικό λόγο για την τραγωδία για τα Τέμπη θα διαπιστώσει μια ταλάντευση ανάμεσα σε δύο άκρα: στο ένα είναι το «ανθρώπινο λάθος» και η «μη τήρηση του κανονισμού». Στο άλλο τα «διαχρονικά προβλήματα» των σιδηροδρόμων ή του ελληνικού «βαθιού κράτους». Αυτό, όμως, που ποτέ δεν σχολιάζεται με σοβαρότητα και κάποιες φορές ούτε καν αναφέρεται, είναι αυτό που βρίσκεται ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα.

Και αυτό είναι η πραγματική ευθύνη που έχει η κυβέρνηση. Όχι το κράτος, γενικά και αφηρημένα. Αλλά αυτή η συγκεκριμένη κυβέρνηση, που έχει την ευθύνη της διακυβέρνησης, άρα και του κράτους, από το καλοκαίρι του 2019.

Και άρα είχε και την ευθύνη των σιδηροδρόμων, από το 2019 και μετά. Για σχεδόν 4 χρόνια πριν από το δυστύχημα στα Τέμπη. Άρα είχε την ευθύνη για το εάν προχωρούσαν τα έργα που θα εγγυόνταν την ασφάλεια των σιδηροδρόμων και θα απέτρεπαν την τραγωδία. Για το εάν υπήρχε επαρκής εποπτεία τόσο στον δημόσιο οργανισμό που είχε την ευθύνη των υποδομών όσο και στην ιδιωτική εταιρεία στην οποία ανήκαν τα τρένα, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια των συγκοινωνιών, σε όλα τα επίπεδα από το πώς τηρούνταν οι προδιαγραφές ασφάλειας έως το τι και πώς φορτωνόταν στα εμπορικά τρένα και εάν γινόταν παράνομη μεταφορά επικινδύνων υλικών. Για το εάν υπήρχαν «τυφλά σημεία» στο σιδηροδρομικό δίκτυο και ποια μέτρα λαμβάνονταν εκεί. Για το εάν υπήρχε και λειτουργούσε ο αρμόδιος οργανισμός για τη διερεύνηση τυχόν δυστυχημάτων. Όπως και προφανώς αυτή η κυβέρνηση είχε την ευθύνη να εξασφαλίσει ότι θα γίνει πραγματική διερεύνηση του δυστυχήματος, όπως και της εποπτείας, με την ευρύτερη έννοια, που έχει ακόμη και για το εάν όντως λειτουργούσε με όρους ανεξαρτησίας η δικαιοσύνη.

Όλα αυτά περιγράφουν μία πραγματική ευθύνη της κυβέρνησης. Πολιτική – και προφανώς για συγκεκριμένα μέλη της και ποινική εάν δεν εκτέλεσαν σωστά τα καθήκοντά τους.

Αυτή την ευθύνη δεν την έχει αναλάβει η κυβέρνηση. Έχει μιλήσει πολλές φορές για διαχρονικές ευθύνες, χωρίς όμως να συμπεριλάβει τη δική της ευθύνη, έχει αναφερθεί σε προβλήματα του κράτους, προσπερνώντας ότι αυτή το διοικεί, έχει μιλήσει, προφανώς, για ανθρώπινα λάθη, αλλά όχι με ειλικρίνεια για δικά της λάθη και ανεπάρκειες. Ακόμη και η συναίνεση στην προανακριτική για τον Χρήστο Τριαντόπουλο έγινε «για να μην υπάρχει καμία σκιά» και όχι με διάθεση ανάληψη ευθύνης.

Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε το παράδοξο η κυβέρνηση να αναλαμβάνει τη δέσμευση ότι από εδώ και πέρα θα αλλάξουν τα πράγματα και θα έχουμε σύγχρονο και ασφαλή σιδηρόδρομο, χωρίς να εξηγεί τι έκανε τα σχεδόν έξι χρόνια που κυβερνά και φερόμενη ως εάν να ήρθε τώρα στην εξουσία και να διαπιστώνει προβλήματα ως εξωτερικός παρατηρητής.

Είναι αυτή η επίμονη άρνηση ευθύνης, αυτή η απουσία ενός έστω «και εμείς φταίξαμε», ενός «αυτά τα λάθη κάναμε», μιας παραδοχής κάποιας ενοχής, που σήμερα πυροδοτεί την έκρηξη της κοινωνίας, που διαλύει κάθε εμπιστοσύνη στο κράτος και στο πολιτικό σύστημα, που κάνει τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι αυτό που συμβαίνει είναι τελικά όντως η συγκάλυψη ενός εγκλήματος.

Ακόμη χειρότερα, όσο δεν υπάρχει καμιά ανάληψη ευθύνης, τότε εκ των πραγμάτων και οι όποιες δεσμεύσεις για αυτά που θα γίνουν καμιά εμπιστοσύνη δεν γεννούν. Αντιθέτως, αντιμετωπίζονται ως ένα ακόμη «θα» από τη μεριά πολιτικών.

Και εδώ βρίσκεται το πραγματικό πρόβλημα. Και αυτό δεν είναι εάν η κυβέρνηση θα πληρώσει το πολιτικό κόστος που αναλογεί αντικειμενικά στην ευθύνη της. Αυτό θα συμβεί ούτως ή άλλως, γιατί είναι βαθύ το ρήγμα στην κοινωνία και η κρίση νομιμοποίησης και άρα είμαστε πέρα από χειρισμούς που θα ανακτούσαν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Να το πω διαφορετικά και απλά: το ζήτημα δεν είναι εάν η κυβέρνηση θα υποστεί ήττα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στις επόμενες εκλογές. Αυτό είναι δεδομένο.

Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι αυτή η κυβέρνηση, που θυμίζω ότι ήρθε το 2019 υποστηρίζοντας ότι εκπροσωπεί τη θεσμική «κανονικότητα» απέναντι στο χάος, με την επίμονη άρνηση οποιασδήποτε ευθύνης και αυτή τη ρητορική που κινείται σταθερά στον άξονα ότι «κάνει το καλύτερο» και άρα πάντα φταίει κάποιος άλλος, εμπεδώνει, είτε θέλει να το παραδεχτεί είτε όχι, την αντίληψη στην κοινωνία ότι στο πολιτικό σύστημα κυριαρχεί ο κυνισμός, η προσκόλληση στην εξουσία, η άρνηση να ληφθούν πραγματικά υπόψη οι απαιτήσεις της κοινωνίας για δικαιοσύνη.

Και αυτό δεν είναι ένα «πολιτικό κόστος» για την κυβέρνηση. Αυτό είναι ένα πραγματικό πλήγμα στη δημοκρατία.

Και εάν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να είμαστε ευγνώμονες απέναντι στους συγγενείς των θυμάτων, αλλά και όλους τους ανθρώπους που στηρίζουν όντως τον αγώνα τους, είναι ότι κατάφεραν να δώσουν μια κατεύθυνση στην οργή των ανθρώπων που να είναι θετική, που να πατάει πάνω σε μια διεκδίκηση, που να ζητά δικαιοσύνη, αλήθεια, δημοκρατία και οξυγόνο, αντί απλώς να βρίζει τους πολιτικούς και τα κόμματα.

Ακόμη περισσότερο, γιατί βοήθησαν αυτή η χώρα, που ήταν θυμωμένη και κατακερματισμένη και ώρες ώρες σε έναν ιδιότυπο σχεδόν κανιβαλικό εμφύλιο πόλεμο, να αποκτήσει την ενότητα που δεν είχε, μια ενότητα για δικαιοσύνη, αλήθεια και δημοκρατία.

Μια ενότητα που η κυβέρνηση, εάν πραγματικά ήθελε να αναλάβει ευθύνη, θα μπορούσε να την ακούσει και να τη σεβαστεί, αλλά δεν το έκανε.

Και είναι αυτή ακριβώς η πραγματική άρνηση να αναλάβει την ευθύνη και να κοιτάξει την κοινωνία στα μάτια που τελικά οδηγεί σε μια πολύ πραγματική και επιτακτική ανάγκη δημοκρατικής πολιτικής αλλαγής.