Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΣΤ’)

Το κεφάλαιο 88, για το οποίο κάναμε λόγο στο τελευταίο άρθρο μας, διευκολύνει την ομαλή μετάβαση στην περιγραφή του μισού αιώνα που μεσολάβησε ανάμεσα στη νίκη των Ελλήνων επί των Περσών και στην έναρξη του μεγάλου πολέμου μεταξύ των ίδιων των Ελλήνων. Ο Θουκυδίδης παραδέχεται ότι η έκθεση των γεγονότων της πεντηκονταετίας μεταξύ των Μηδικών και του Πελοποννησιακού Πολέμου, που πραγματοποιείται στα κεφάλαια 89-118, διασπά την πορεία της αφήγησής του, αλλά υποστηρίζει ότι η παρέκβαση αυτή (εκβολήν του λόγου τη χαρακτηρίζει στο κεφάλαιο 97) γίνεται για δύο λόγους.

Ο πρώτος είναι ότι η συγκεκριμένη περίοδος της ελληνικής ιστορίας ήταν μέχρι τότε παραμελημένη – μόνο ο ατθιδογράφος Ελλάνικος ο Μυτιληναίος είχε αναφερθεί σε αυτήν, και μάλιστα ακροθιγώς και με ανακρίβειες από χρονολογικής απόψεως. Ο δεύτερος –και σπουδαιότερος– λόγος είναι η ευκαιρία να εξηγήσει πώς αυξήθηκε σε τέτοιο βαθμό η δύναμη των Αθηναίων, πώς οικοδομήθηκε η αθηναϊκή ηγεμονία, που εξώθησε ουσιαστικά τους Λακεδαιμονίους στον πόλεμο.

Στο τελικό τμήμα του πρώτου βιβλίου, στα κεφάλαια 119-146, παρουσιάζονται από τον Θουκυδίδη οι τελευταίες διπλωματικές διεργασίες και δημηγορίες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου. Κατ’ αρχάς, στη συνέλευση που συγκλήθηκε και πάλι στη Σπάρτη με τη συμμετοχή των πελοποννησίων συμμάχων, ο αντιπρόσωπος της Κορίνθου, που έλαβε τελευταίος το λόγο, επιχειρηματολόγησε πειστικά υπέρ της αδήριτης ανάγκης του πολέμου και των ευοίωνων για τον πελοποννησιακό συνασπισμό προοπτικών του. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο Περικλής, στην πρώτη από τις συνολικά τρεις δημηγορίες του που απαντούν στο έργο του Θουκυδίδη, στάθμισε με τη δέουσα προσοχή την κατάσταση από πλευράς των Αθηναίων και εξέθεσε τους βασικούς άξονες του πολεμικού σχεδίου που θα τους οδηγούσε στην επιτυχία και βασιζόταν κατά μείζονα λόγο στην όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση της σαφέστατης ναυτικής υπεροχής τους και στην αποφυγή των περιττών κινδύνων.

Παράλληλα, στα ίδια κεφάλαια του πρώτου βιβλίου του, ο Θουκυδίδης δράττεται της ευκαιρίας να αναφερθεί σε δύο εξέχουσες προσωπικότητες του α’ μισού του 5ου αιώνα π.Χ., στο σπαρτιάτη στρατηγό Παυσανία (αρχιστράτηγο των Ελλήνων στη μάχη των Πλαταιών) και στον αθηναίο πολιτικό και στρατηγό Θεμιστοκλή, παρεμβάλλοντας εκτενείς διηγήσεις για τη ζωή και το θάνατό τους. Η αναφορά αυτή συνδέεται ασφαλώς με τον αναμφίβολα σημαντικό ρόλο που είχαν διαδραματίσει –ακουσίως ο πρώτος, εκουσίως ο δεύτερος– οι δύο αυτοί ηγέτες στη θεμελίωση της ναυτικής συμμαχίας –και μετέπειτα θαλασσοκρατορίας– της Αθήνας.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη θεμελίωση της αθηναϊκής θαλασσοκρατορίας.

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Α’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Β’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Γ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Δ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ε’)