Μενέλαος Λουντέμης: Εραστής της ζωής και όχι της τέχνης

Τις βραδινές ώρες της 22ας Ιανουαρίου 1977, πριν από 42 ολόκληρα χρόνια, κυκλοφόρησε στην Αθήνα η θλιβερή είδηση του θανάτου του Μενέλαου Λουντέμη.

Ήταν Σάββατο, και λίγη ώρα νωρίτερα ο Λουντέμης βρισκόταν μέσα στο αυτοκίνητό του, στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, καθ’ οδόν προς τον Άλιμο. Ενώ οδηγούσε, τον πρόδωσε η καρδιά του. Έφυγε μόνος του, ξαφνικά, από ανακοπή.

Ο σημαντικός λογοτέχνης, που στην πραγματικότητα ονομαζόταν Δημήτρης Βαλασιάδης, είχε γεννηθεί 71 χρόνια νωρίτερα στα εδάφη της Μικρασίας. Ήταν γόνος εύπορης οικογένειας της Πόλης, που είχε όμως οδηγηθεί στη χρεοκοπία μετά την εγκατάστασή της στην Ελλάδα.

Στην παιδική του ηλικία γνώρισε για λίγο το κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας, ακολούθως δε άρχισε να εργάζεται σκληρά για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την επιβίωσή του (γραμματοδιδάσκαλος, ψάλτης, εργάτης στα τεχνικά έργα του ποταμού Γαλλικού).

Ο Λουντέμης έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και διετέλεσε γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων του ΕΑΜ.

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη, ενώ το 1958 πέρασε από δίκη για το βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες».

Από το 1958 έως το 1974 έζησε αυτοεξόριστος στη Ρουμανία, έχοντας στερηθεί την ελληνική ιθαγένεια κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου.

Ο Λουντέμης πρωτοεμφανίστηκε στο πεδίο της λογοτεχνίας περί το 1930 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και διηγημάτων στο περιοδικό «Νέα Εστία».

Το 1938 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων «Τα πλοία δεν άραξαν», για την οποία τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας.

Η συγγραφική δραστηριότητά του καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου (πεζογραφία, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο, παιδική και ταξιδιωτική λογοτεχνία, μετάφραση κ.ά.).

Ο Λουντέμης ανήκει στη χορεία των λογοτεχνών του Μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Η ιδιοτυπία του έργου του εντοπίζεται στον «ερασιτεχνικό» τρόπο γραφής, τον οποίον υπηρέτησε ενσυνειδήτως, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πως δεν τον ενδιέφερε η Τέχνη, αλλά η καταγραφή της πραγματικότητας και η ανάδειξη της κοινωνικής ανισότητας, των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων.

Τα έργα του διακρίνονται για την αφηγηματική δύναμή τους, τη ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων, τη βιωματική γραφή, τα ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία τους.

Εξάλλου, ο Λουντέμης δεν αποφεύγει να αναμετρηθεί με τη μοναξιά, τη δυστυχία του κόσμου και τον ανεκπλήρωτο έρωτα.