Η Βουλγαρία στην προεδρία της ΕΕ: πραγματικότητα και προκλήσεις

Κυριάκος Κεντρωτής

Δέκα χρόνια μετά την προσχώρηση της Βουλγαρίας στην ΕΕ το 2007, η γειτονική χώρα αναλαμβάνει για πρώτη φορά το τιμόνι της το 2018. Πρόκειται για ένα γεγονός, που από μόνο του, μόνο χαρά μπορεί να προκαλέσει.

Η εξάμηνη Προεδρία είναι ένα από τα μεγάλα φανταχτερά δώρα της ΕΕ στα μέλη της, που αποκτά ακόμη μεγαλύτερη υπεραξία, όταν προσφέρεται σε χώρες, που δεν βρίσκονται συχνά στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Μια μικρομεσαία χώρα αναλαμβάνει την ευθύνη συντονισμού και δράσης των πολιτικών της ΕΕ, και όταν αυτή η χώρα είναι γειτονική, τότε η χαρά είναι διπλή.

Μια ξεχασμένη περιφέρεια της Ευρώπης, αρνητικά φορτισμένη με το ζήτημα των προσφυγικών ροών, αναβαθμίζεται σε ενορχηστρωτή του ευρωπαϊκού συνόλου. Κουβαλώντας, επιπλέον, και τα διαχρονικά στερεότυπα των Μεγάλων Δυνάμεων για το βαλκανικό φαινόμενο, τότε η ευκαιρία για να είναι χαρούμενη η Βουλγαρία μαζί με τους γείτονές της, παρουσιάζεται ως μοναδική.

Η ΕΕ χαίρεται και αυτή από την προσφορά τέτοιων δώρων. Στη γενικότερη πορεία της δεν έδειχνε εμπιστοσύνη στα κράτη και στους πολίτες τους οικοδομώντας μια πολυεπίπεδη δομή αποφάσεων, όπου κυριαρχεί περισσότερο το δημοκρατικό έλλειμμα. Με τον θεσμό της Προεδρίας, η ΕΕ γνωρίζει καλύτερα επιτόπου τα μέλη της και την καθημερινότητα των πολιτών τους, έστω και μέσα από τους καλά ασφαλισμένους χώρους των συναντήσεων.

Μπορεί ενδόμυχα οι θεσμικοί μηχανισμοί να ανησυχούν για την επιχειρησιακή ικανότητα των μικρομεσαίων κρατών, αλλά θεωρούν ότι η υπεραξία της καλοδουλεμένης ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας αναδεικνύει στο τέλος το μεγάλο δώρο της εκ περιτροπής Προεδρίας.

Αρκεί, όμως, ένα τέτοιο εντυπωσιακά μεγάλο δώρο για να ξαναδώσει τη θετική αύρα στο πρωτόγνωρο ευρωπαϊκό πείραμα της κοινής ολοκλήρωσης; Αν η απάντηση είναι θετική, οφείλεται περισσότερο σε μια συναισθηματική προδιάθεση για την αξία του ευρωπαϊκού υποδείγματος πολιτικής. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι κυριαρχεί το συγκρουσιακό κλίμα στην παγκόσμια σκηνή και η προκρούστεια λογιστική στα ζητήματα της καθημερινότητας των πολιτών, της αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σε τέτοιους ζοφερούς καιρούς από τη βαριά ατζέντα της παγκόσμιας πολιτικής, η βουλγαρική Προεδρία δεν μπορεί να παραμείνει στη χαρά του δώρου. Η ευρωπαϊκή ατζέντα περιλαμβάνει εξίσου βαριά ζητήματα (Brexit, προσφυγικό, μοντέλο διακυβέρνησης, θέση στον ανταγωνιστικό κόσμο ισχύος, ψηφιακή κοινωνία, προοπτικές της νέας γενιάς).

Μια χώρα με τη διπλωματική παράδοση της Βουλγαρίας γνωρίζει ότι ο ρόλος της εξαντλείται περισσότερο στον συντονισμό και στη διαμεσολαβητική συναίνεση, παρά στις καθοδηγητικές πρωτοβουλίες.

Συνεπώς, εναπόκειται κυρίως στις ικανότητες των υπεύθυνων στη Σόφια να τεθούν εκείνες οι τοπικές πινελιές, που θα προσδώσουν συνολικά το πνεύμα μιας επιτυχημένης Προεδρίας και η Βουλγαρία διαθέτει αυτά τα εχέγγυα.

Το μεγάλο τοπικό ζήτημα είναι η ενταξιακή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων με τις ιδιαιτερότητας της κάθε υποψήφιας χώρας. Η βουλγαρική Προεδρία έχει δεσμευτεί να τρέξει αυτή την υπόθεση. Αν και τα Βαλκάνια δεν φημίζονται για τη γενικότερη κουλτούρα συνεννόησης, ακολουθώντας περισσότερο την επιλεκτική συνεργασία τους, προκειμένου να αποκλειστούν κάποιοι άλλοι, η στήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων είναι μονόδρομος για όλους.

Η Βουλγαρία τονίζει στο εσωτερικό της και στον ευρύτερο περίγυρό της τον ορίζοντα της μεγάλης ασφαλούς ευρωπαϊκής οικογένειας. Το Brexit και οι αντιευρωπαϊκές φωνές από την Κεντρική Ευρώπη και όχι μόνο χρειάζονται όσο ποτέ τώρα την εξισορρόπησή τους με τους ένθερμους Ευρωπαίους των Δυτικών Βαλκανίων.

Την ίδια ώρα, τα φώτα της διεύρυνσης δεν θα φωτίζουν ούτε τοπικές εγγενείς αδυναμίες και πρακτικές ούτε τις παλινδρομήσεις της ΕΕ να «διδάσκει» τη φιλελεύθερη δημοκρατία στις τοπικές κοινωνίες ως απλή οικονομική διακυβέρνηση, χωρίς αυτές να διαθέτουν την αντίστοιχη φιλελεύθερη δημοκρατική παράδοση των προηγμένων κοινωνιών.

Για τις τελευταίες, μάλιστα, δεν είναι πια τόσο αυτονόητη η ενίσχυση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όταν οι εθνικές σημαίες μετατρέπονται εντός κι εκτός συνόρων σε σημαίες ευκαιρίας για να επιβιώσουν στον συγκρουσιακό κόσμο του αχαλίνωτου ανταγωνισμού, που όχι μόνο δώρα δεν προσφέρει, αλλά παίρνει πίσω και αυτά του παρελθόντος.

in.gr