Ο βραβευμένος συγγραφέας Γιώργος Συμπάρδης μιλάει για την «Υπόσχεση γάμου» και όχι μόνο

!function(d,s,id){var js,fjs=d.getElementsByTagName(s)[0];if(!d.getElementById(id)){js=d.createElement(s);js.id=id;js.src=»//platform.twitter.com/widgets.js»;fjs.parentNode.insertBefore(js,fjs);}}(document,»script»,»twitter-wjs»);

«Πρόθεσή μου είναι να ξετυλίξω το κουβάρι των ταπεινών βίων και να αναδείξω τη βασανιστική τους εκκρεμότητα ως μια έντιμη και ηθική στάση και επιλογή».

Ο Γιώργος Συμπάρδης έχει δημοσιεύσει τη νουβέλα «Μέντιουμ» (1987) και τα μυθιστορήματα «Ο άχρηστος Δημήτρης» (1998) και «Υπόσχεση γάμου» (2011). Στην «Υπόσχεση γάμου» το ενδιαφέρον του μετατοπίζεται από το κοινωνικό περιθώριο στην οικογένεια. «Κι εκεί όμως» παρατηρεί «διακρίνεται το διαφορετικό, το οποίο καθορίζει τις συμπεριφορές των μελών της. Στιγμές οικογενειακής ευτυχίας ναι, αλλά ιδανικές κι ευτυχισμένες οικογένειες όχι – δεν υπάρχουν».

ΕΡ: Ο τρόπος με τον οποίο προβάλλετε τις αντιδράσεις των ηρώων σας στα βιβλία σας απογυμνώνει τα αφηγηματικά πρόσωπα από οποιοδήποτε αίσθημα. Εκείνο το οποίο μοιάζει να έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η συνεχής περιπλάνηση στο τοπίο της πόλης.

ΑΠ: Η περιπλάνηση των ηρώων μου έχει για αφετηρία της την τυχαία συνάντησή τους μ’ έναν άγνωστο άνθρωπο. Οι οικογένειες παίζουν σημαντικό ρόλο, αλλά ο άγνωστος άλλος άνθρωπος, εκείνος τον οποίο συναντούν τυχαία στον δρόμο τους, και τον νομίζουν, και που μπορεί στην αρχή να φαίνεται ότι είναι αδιάφορος, αποδεικνύεται γι’ αυτούς σημαντικότερος. Η αιτία ας αναζητηθεί στην εσωτερική τους ετοιμότητα κι ακόμα ακόμα στην ανάγκη τους, ίσως, να έρθουν αντιμέτωποι σε μια συγκεκριμένη στιγμή του βίου τους με τον συγκεκριμένο άγνωστο άνθρωπο.

ΕΡ: Στο «Μέντιουμ» η περιπλάνηση συνδέεται με το ερωτικό ανεκπλήρωτο. Πώς δουλέψατε πάνω σ’ αυτό;

ΑΠ: Το ερέθισμα για την περιπλάνηση στο «Μέντιουμ» μου το έδωσαν οι εσωτερικοί μετανάστες, οι άνθρωποι οι οποίοι έρχονταν από την επαρχία στην Ελευσίνα, απ’ όπου κατάγομαι, για να εργαστούν στα εργοστάσια της περιοχής κι έπαιρναν μια πρώτη γεύση από τα προάστια και στη συνέχεια εξερευνούσαν την Αθήνα. Κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι ο ανεκπλήρωτος έρωτας, κι ακόμα περισσότερο η αδιέξοδη αγάπη που βιώνεται σαν αρρώστια. Η ηρωίδα του «Μέντιουμ» αιωρείται ανάμεσα στον κόσμο της αδελφής της που αναπαράγει τη ζωή, και για τον οποίο τρέφει μια λατρεία απεριόριστη, και στον κόσμο στον οποίο ανήκει ο Άγγελος, ο ομοφυλόφιλος νεαρός που θα ξυπνήσει μέσα της τον έρωτα. Ερχόμενη από την επαρχία στην Αθήνα γι’ αυτόν τον δεύτερο κόσμο ίσως να μην γνωρίζει πολλά πράγματα. Όμως, για κάποιον λόγο, είναι προορισμένη για τη συγκεκριμένη αγάπη και γι’ αυτό, θέλοντας και μη, έλκεται από τους έκκεντρους ανθρώπους του περίγυρού της. Τέλος, σχετικά με την ομοφυλοφιλία, θέλω να πω ότι το «Μέντιουμ» αρχίζει με την προσδοκία για την έλευση ενός παιδιού και τελειώνει με τον ερχομό δύο γονιών, του πατέρα και της μητέρας του Άγγελου. Τα παιδιά, ως γνωστόν, κάποτε μεγαλώνουν και γίνονται κι αυτά γονείς. Αν ο Άγγελος εκπροσωπεί την «αρρώστια», τότε η «υγεία» είναι που παράγει την «αρρώστια» και τελικά, βέβαια, δεν υπάρχουν δυο κόσμοι. Υπάρχει ένας κόσμος που προχωράει αδιαίρετος.

ΕΡ: Στον «Άχρηστο Δημήτρη» οι αδιάκοπες μετακινήσεις των δύο πρωταγωνιστών (ενός λαϊκού γόη και ενός καλλιεργημένου δικηγόρου), στον δεσμό των οποίων εμφιλοχωρεί και πάλι ένα ομοφυλοφιλικό στοιχείο (αυτή τη φορά παντελώς ανεκδήλωτο), εικονογραφούν μια καθημερινότητα αδειασμένη από κάθε νόημα και παραδομένη στους νόμους του περιστασιακού και του τυχαίου.

ΑΠ: Στον «Άχρηστο Δημήτρη» έχουμε την ιστορία μιας μακρόχρονης φιλίας ανάμεσα σε δυο άντρες: ο ένας δικηγόρος, ο άλλος πολυτεχνίτης – γκαρσόνι, ναυτικός, υπάλληλος γραφείου ταξιδίων, μπάρμαν, ηθοποιός. Οι δυο άντρες κουβεντιάζουν για τις γυναίκες, σχετίζονται με μερικές, σχετίζονται πολύ περισσότερο μεταξύ τους, και κάποτε φτάνουν να συγκατοικήσουν και να ζήσουν στο σπίτι του ενός και στον έκκεντρο κόσμο του άλλου. Θέμα του βιβλίου είναι η σύγχρονη σεξουαλικότητα και οι σχέσεις που συνάπτουν οι άνθρωποι της εποχής μας• η αισθηματική αγωγή του δικηγόρου-αφηγητή και η δύναμη του περιστασιακού και φαινομενικά τυχαίου αλλά ουσιαστικά αναπότρεπτου. Αυτήν τη δύναμη αναδεικνύουν οι περιπλανήσεις των ηρώων του βιβλίου.

ΕΡ: Τα πρόσωπα στην «Υπόσχεση γάμου» προέρχονται και πάλι από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα και περιπλανώνται εκ νέου σε ένα εκτεταμένο αστικό πεδίο: από την Κηφισιά και τα Πετράλωνα μέχρι τον Ταύρο, την Καλλιθέα, το Μοσχάτο και το Φάληρο. Όπως κι αν τα δούμε, όμως, εγκαταλείπουν το διακριτικό περιθώριο εντός του οποίου τα τοποθετείτε στα προηγούμενα βιβλία σας.

ΑΠ: Η «Υπόσχεση γάμου» ξεκινάει πράγματι και αυτή με μια τυχαία γνωριμία. Δύο σαραντάχρονες γυναίκες συναντούν στην Κηφισιά έναν συσταζούμενο συνομήλικο άντρα που υπόσχεται και προσφέρεται να τις οδηγήσει με το αυτοκίνητό του στα σπίτια τους στο Φάληρο. Ο Ζαχαρίας Μπαρλαμπάς -έτσι ονομάζεται ο άντρας- είναι ανύπαντρος και μολονότι τις φλερτάρει, στο τέλος της κούρσας τους δεν ζητάει κανένα αντάλλαγμα για την εξυπηρέτηση, οπότε κι εκείνες απορούν. Ένας καλοβαλμένος και τόσο ευγενικός άντρας, που αγαπάει τις γυναίκες και δεν του λείπει τίποτα, να είναι ανύπαντρος και να συμπεριφέρεται μ’ αυτόν τον τρόπο δεν είναι πράγμα συνηθισμένο. Η περιέργεια των γυναικών και οι άκαρπες προσπάθειές τους να την ικανοποιήσουν, αποτελούν τον καμβά του μύθου. Η μέση ηλικία των σαράντα πάνω κάτω χρόνων που έχουν οι περισσότεροι κεντρικοί ήρωες, καθώς και οι σχέσεις τους με τους νεότερους, και κυρίως με τους γηραιότερους, και φυσικά ο έρωτας και ο γάμος είναι τα μοτίβα του βιβλίου. Στην «Υπόσχεση γάμου» υπάρχει επομένως μια μετατόπιση του κέντρου βάρους από το κοινωνικό περιθώριο στην οικογένεια. Κι εκεί όμως, στην οικογένεια, διακρίνεται το διαφορετικό -το πολύ πέραν των μέσων όρων- το οποίο καθορίζει τις σχέσεις και τις συμπεριφορές των μελών της. Στιγμές οικογενειακής ευτυχίας ναι, αλλά ιδανικές κι ευτυχισμένες οικογένειες όχι – δεν υπάρχουν.

ΕΡ: Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της σκυτάλης (εκεί που τελειώνει ένα επεισόδιο από την ιστορία του ενός ξεκινάει μια σκηνή από την ιστορία του άλλου), γράφετε ένα μυθιστόρημα για την αντιφατική σχέση ανάμεσα στο «είναι» και στο «φαίνεσθαι» της μικροαστικής καθημερινότητας.

ΑΠ: Στην «Υπόσχεση γάμου» η μέθοδος της σκυτάλης προέκυψε γιατί είχα αποκλείσει τη χρονική παλινδρόμηση. Το παρελθόν υπάρχει και καθορίζει το παρόν των ηρώων αλλά όχι την ανέλιξη του μύθου. Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη αλλά η σκοπιά της εξιστόρησης περνά από το ένα πρόσωπο στο άλλο και ο παντεπόπτης συγγραφέας διαχέεται και ενδύεται τους ρόλους των ηρώων του. Οι λεπτομερείς καταγραφές του «φαίνεσθαι» της πεζής καθημερινότητας αποβλέπουν στη βαθμιαία αποκάλυψη της τοιχογραφίας ενός κόσμου σε έντονο αναβρασμό. Πρόθεσή μου, το κουβάρι των ταπεινών βίων που διαρκώς ξετυλίγεται και αναδιπλώνεται, τα πρόσωπα που αναδύονται όλο και πιο διαυγή και ο ρεαλισμός της αφήγησης που καταλήγει στο αλλόκοτο και στη μανία να αναδείξουν εντέλει τη βασανιστική εκκρεμότητα ως μια έντιμη και ηθική στάση και επιλογή.

ΕΡ: Η «Υπόσχεση γάμου» είναι και ένα σημαντικό μυθιστόρημα χαρακτήρων. Πριν και πάνω απ΄όλους, ο ψοφοδεής και ανερμάτιστος Ζαχαρίας, που από τη μια αδυνατεί να προσαρμοστεί στη δουλειά του και να τηρήσει στοιχειωδώς τις ώρες των ραντεβού του και από την άλλη διαθέτει ένα σπάνιο απόθεμα: την ικανότητα να μεταδίδει μια τρομακτική φλόγα στους διπλανούς του.

ΑΠ: Ο Ζαχαρίας είναι πρόσωπο υπαρκτό, με την έννοια ότι συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά τριών ανθρώπων που έχω συναντήσει ή για τους οποίους έχω ακούσει να γίνεται λόγος. Ο «κόμπος» του, όμως, αποτελεί και για μένα ένα μυστήριο. Από τη μια μεριά επιθυμεί διακαώς να προσφέρει σε όλες τις γυναίκες με τις οποίες σχετίζεται την ευτυχία και από την άλλη θέλει να είναι πιστός. Τόσο μόνον μπορώ να πω για να εξηγήσω -εν μέρει- την ερωτική εμπλοκή του. Διαθέτει, πάντως, αρκούντως παρατονισμένα και παραμορφωμένα, και μερικά γνωρίσματα δυο αγαπημένων μου λογοτεχνικών ηρώων, του Δον Κιχώτη και του Ηλίθιου. Θα πρόσθετα, επίσης, ότι ο Ζαχαρίας είναι ένας μακρινός συγγενής της ανώνυμης ηρωίδας μου του «Μέντιουμ». Η έλξη που ασκούν τα ψυχικά αποθέματα των ανθρώπων είναι ένα θέμα που με ενδιαφέρει και με συγκινεί ιδιαίτερα.

ΕΡ: Από το 1987 μέχρι και σήμερα έχετε δημοσιεύσει τρία όλα κι όλα βιβλία: μια νουβέλα και δύο μυθιστορήματα. Σημαίνει αυτός ο μεγάλος χρόνος επώασης μιαν ορισμένη καλλιτεχνική στάση κι αν ναι, πώς ακριβώς θα την περιγράφατε;

ΑΠ: Το μυθιστόρημα είναι -οφείλει να είναι- ένας ολοκληρωμένος «κόσμος» και τέτοιους «κόσμους» πολλούς δεν διαθέτω. Γράφω εξάλλου αργά και δύσκολα. Η «Υπόσχεση γάμου», ένα πολυπρόσωπο και πολυσέλιδο μυθιστόρημα, με είχε απελπίσει: χρειάστηκαν πάνω από δέκα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο Ταχτσής με το ένα και μοναδικό αλλά εξαιρετικό μυθιστόρημά του επ’ αυτού είχε δίκιο: τα μυθιστορηματικά πλάσματα για να υπάρξουν, θέλουν -απαιτούν- την αποκλειστική προσοχή, την ολόψυχη συμμετοχή κι ένα μεγάλο κομμάτι από τη ζωή σου.

ΕΡ: Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία είναι σε θέση να κάνει κάτι με την κρίση;

ΑΠ: Την οικονομική κρίση, όταν περιγράφεις πτυχές του σήμερα, είναι αδύνατον να την αγνοήσεις. Όμως, για μένα, θέμα καθαυτό η κρίση δεν μπορεί να είναι. Κι αυτό γιατί, αν και μ’ αρέσει ο Στάινμπεκ, μ’ ενδιαφέρει πολύ περισσότερο το απόσταγμα της «Πείνας» του Κνουτ Χάμσουν.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ