Ο Ρόλος των Δεξιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Αγορά Εργασίας

Ακολουθώντας τη Στρατηγική της Λισσαβόνας που στόχο έχει να καταστήσει την Ευρώπη την πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης παγκοσμίως, παρατηρείται συνεχής αύξηση του ενήλικου εργατικού δυναμικού στην Ευρώπη με υψηλό και μεσαίο επίπεδο εξειδίκευσης. Στους βασικούς στόχους της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και των κατευθυντήριων αρχών για την απασχόληση συγκαταλέγονται η μείωση της ανεργίας, η αύξηση των ποσοστών του ενεργού πληθυσμού καθώς και της ζήτησης και της προσφοράς εργασίας. Σύμφωνα με την πρόγνωση, αναμένεται γενική αύξηση των ποσοστών του ενεργού πληθυσμού.

Στις περισσότερες χώρες παρατηρούνται αμυδρά θετικές τάσεις με την πάροδο του χρόνου, ενώ τα πρότυπα ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα και το φύλο. Το ποσοστό των εργαζόμενων ανδρών είναι γενικά υψηλότερο σε σχέση με το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών. Οι διαρκείς διαφορές μεταξύ των φύλων αντικατοπτρίζουν διαφορετικές οικογενειακές υποχρεώσεις. Αν και παραδοσιακά τα ποσοστά των εργαζόμενων γυναικών ήταν χαμηλότερα σε σχέση με αυτά των ανδρών, σήμερα αυξάνονται ταχύτατα σε όλες σχεδόν τις ηλικιακές ομάδες με εξαίρεση τις νεότερες γυναίκες, οι οποίες επενδύουν περισσότερο στην εκπαίδευση και ως εκ τούτου εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης. Ωστόσο αναμένεται πως στο μέλλον οι γυναίκες θα έχουν υψηλότερα προσόντα σε σχέση με τους άνδρες. Σε κάθε περίπτωση όλα τα σενάρια του CEDEFOP προβλέπουν αύξηση των προσόντων μεσαίου και υψηλού επιπέδου, με τα υψηλού επιπέδου να σημειώνουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις. Ταυτόχρονα προβλέπεται συρρίκνωση του ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού κατά 16 έως 18 εκατομμύρια άτομα.

Παρότι από τα συνολικά αποτελέσματα προκύπτει μια σχετικώς ενθαρρυντική εικόνα, εκφράζονται ανησυχίες για το κατά πόσο η τρέχουσα οικονομική ύφεση θα διαταράξει τις αναμενόμενες παραδοσιακές τάσεις, υπονομεύοντας ενδεχομένως τη σταθερή βελτίωση των επαγγελματικών προσόντων που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη. Μία βραχυπρόθεσμη συνέπεια της ύφεσης ενδέχεται να είναι η μεγαλύτερη παραμονή των φοιτητών στην εκπαίδευση: πολλοί μπορεί να καθυστερούν την είσοδό τους σε μια αγορά εργασίας που διέρχεται οικονομική κρίση και να προσδοκούν ότι τα υψηλότερου επιπέδου προσόντα που θα αποκτήσουν θα τους εξασφαλίσουν καλύτερες προοπτικές μετά την ανάκαμψη.

Θα πρέπει πάντως να αναφέρουμε πως οι παραπάνω αλλαγές αντικατοπτρίζονται και σε μια πρόσφατη έρευνα[1] της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ιούλιος, 2011) για την αγορά εργασίας. Σε αυτήν φαίνεται πως το ποσοστό των αποφοίτων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που εισήλθαν στην αγορά εργασίας το 2010 μειώθηκε κατά 6% σε σχέση με το περσινό ποσοστό. Επίσης το 50% των ανθρώπων που κατάφεραν να βρουν εργασία μέσα στο 2010 έχει αποφοιτήσει από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που αντιστοιχεί σε αύξηση 9% σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό ποσοστό. Τέλος, τη μεγαλύτερη αύξηση κατά 14% παρουσιάζουν οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αξίζει να αναφέρουμε πως τα τελευταία χρόνια οι εργοδότες τείνουν να προσλαμβάνουν ανθρώπους με υψηλότερα προσόντα από αυτά που απαιτούνται για την προσφερόμενη θέση.

Μακροπρόθεσμα, εντούτοις, οι οικονομικοί περιορισμοί ενδέχεται να αποθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι διαμορφωτές πολιτικής πρέπει να λάβουν μέτρα, προκειμένου να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη αναβάθμιση των επαγγελματικών προσόντων. Εκτός της επένδυσης στην αρχική εκπαίδευση σημαντική είναι σήμερα η επένδυση στη διά βίου μάθηση – δεδομένης της αύξησης του μέσου όρου ηλικίας του εργατικού δυναμικού. Η απόκτηση νέων δεξιοτήτων ή η αναβάθμιση των υφισταμένων αναμένεται να γίνεται όλο και σημαντικότερη για τους ενήλικες λόγω της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού που παρατηρείται στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει πως σημαντικά στοιχεία για την είσοδο στην αγορά εργασίας είναι, εκτός από την απόκτηση του πρώτου πτυχίου, η συνεχής κατάρτιση και εξειδίκευση, η οποία λαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του ακαδημαϊκού αλλά και εργασιακού βίου. Όπως σημειώνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση[2], χρειαζόμαστε ισχυρότερες γέφυρες μεταξύ της εργασίας, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης αλλά και μεγαλύτερη ικανότητα να αποδεχόμαστε τις αλλαγές που τόσο γρήγορα συμβαίνουν στον κόσμο μας.

Σημειώσεις

Παναγιώτης Χαρίτος