Γιατί οι άνθρωποι συχνά πέφτουν θύματα απάτης;

Λονδίνο: Σε όλες τις χώρες του κόσμου -και στην Ελλάδα- είναι δεδομένο ότι οι άνθρωποι συχνά-πυκνά πέφτουν θύματα κάποιας απάτης που «σκάρωσαν» κάποιοι επιτήδειοι.

Γιατί συμβαίνει αυτό και ποιο τελικά είναι το «προφίλ» του θύματος;

Μια νέα επιστημονική έρευνα από τη Σχολή Ψυχολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Έξετερ, για λογαριασμό μιας κρατικής υπηρεσίας της Βρετανίας, ασχολήθηκε ακριβώς με αυτό και διαπίστωσε ότι τα θύματα συχνά κάθε άλλο παρά οι συνήθεις ύποπτοι είναι. Κοινώς, όπως λέει ο λαός, «το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται».

Η «ψυχολογία της απάτης» είναι ένα μάλλον παραμελημένο θέμα διεθνώς, σε σχέση τουλάχιστον με την έκταση των επαναλαμβανομένων φαινομένων οικονομικής απάτης, από τις διάφορες επενδυτικές «πυραμίδες» μέχρι τις λοταρίες-μαϊμούδες στο διαδίκτυο και τις ψευτο-διακοπές -και πολλά άλλα, ων ουκ έστι αριθμός. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τους ερευνητές, τα θύματα κάποιας απάτης υφίστανται συχνά σοβαρή διπλή ζημιά, ψυχική και οικονομική.

Σύμφωνα με τις βασικές διαπιστώσεις της έρευνας:

• Όταν κανείς έχει καλή γνώση και εμπειρία σχετικά με κάποιο θέμα που αφορά κάποια «ευκαιρία» ή προσφορά (που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά απάτη), καθόλου δεν μπορεί, για αυτό το λόγο, να θεωρηθεί ότι έχει τις κατάλληλες άμυνες και προστασίες. Αντίθετα, η γνώση και εμπειρία οδηγούν στο να έχει υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό του, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο να πέσει θύμα.

Η έρευνα δείχνει ότι γενικά τα θύματα δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι πάσχουν από έλλειψη ικανότητας στην λήψη αποφάσεων (άλλωστε, όπως αποδείχτηκε από όλα τα μεγάλα πρόσφατα διεθνή οικονομικά σκάνδαλα, συχνά τα θύματα δεν ήταν αδαείς μικρο-επενδυτές, αλλά έμπειροι και θεσμικοί μεγαλο-επενδυτές).

• Η έλλειψη συναισθηματικού ελέγχου κάνει κάποιον υπερβολικά παρορμητικό και αυτό ανοίγει την πόρτα για ποικίλες αυταπάτες και απάτες.

• Η έλλειψη πληροφόρησης και η κοινωνική απομόνωση, είτε επειδή κάποιος ζει μόνος του, είτε επειδή απλώς δεν θέλει να ζητήσει συμβουλές και να μοιραστεί με κάποιον άλλο τις αποφάσεις του (π.χ. για κάποια αγορά ή επένδυση), μειώνει την ικανότητά του να αντιληφθεί την ύποπτη φύση της συναλλαγής στην οποία πρόκειται να εμπλακεί.

• Ορισμένοι άνθρωποι είναι απλώς σίριαλ-θύματα. Περίπου το 10 – 20% του πληθυσμού υπολογίζεται ότι είναι συστηματικά ευάλωτο σε απάτες και έχει ιστορικό συνεχούς και διαδοχικής θυματοποίησης.

• Ορισμένοι άνθρωποι είναι ψυχικά πιο ευάλωτοι στις απάτες, για μια σειρά από αιτίες που αποτελούν την προσωπική «κερκόπορτα» του καθενός ώστε να την πατήσει: άλλοι πείθονται εύκολα όταν αναπτύξουν διαπροσωπική σχέση με τον απατεώνα (π.χ. μέσω τηλεφωνημάτων), άλλοι εντυπωσιάζονται από τα σύμβολα (λέξεις, ρούχα κλπ) και τα πρόσωπα που έχουν τον «αέρα» της εξουσίας, άλλοι νιώθουν ψυχαναγκαστικά την ηθική υποχρέωση να ανταποδώσουν σε κάποιο μικρό δώρο που έλαβαν κ.ο.κ.

Σύμφωνα με την έρευνα, ορισμένοι άνθρωποι έχουν ψυχολογικά «αντισώματα» στην απάτη και γι’ αυτό, για παράδειγμα, δεν διαβάζουν καν τα γράμματα-παγίδες που τους στέλνουν οι απατεώνες ή κλείνουν αμέσως το τηλέφωνο ή αποφεύγουν τις «ύποπτες» συζητήσεις κ.λπ.

ΑΠΕ-ΜΠΕ

health.in.gr