Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν τον πόλεμο

Τα παιδιά κάνουν πολλές δύσκολες ερωτήσεις σχετικά με τον πόλεμο και τις πληροφορίες που παίρνουν από τα ΜΜΕ. Ειδικά μάλιστα όταν οι ειδήσεις προβάλλουν εικόνες φρίκης και καταστροφής, οι γονείς και οι δάσκαλοι αναρωτιούνται για το αν θα πρέπει να προστατεύσουν τα παιδιά απ’ όλη αυτή τη φρίκη και πως θα πετύχουν κάτι τέτοιο.

Πως αντιδρούν τα παιδιά στα νέα για τον πόλεμο;
Η ηλικία του παιδιού αλλά και η προσωπικότητά του επηρεάζει τις αντιδράσεις που θα έχει απέναντι στις ιστορίες που ακούει και τις εικόνες του πολέμου που βλέπει από τα ΜΜΕ.

Προσχολική ηλικία: Αναλογικά με την ηλικία τους, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να ταραχτούν περισσότερο από τις εικόνες και τους ήχους του πολέμου. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δε μπορούν να διακρίνουν εύκολα τι είναι πραγματικό και τι σκηνοθετημένο και μπερδεύουν τα γεγονότα με τη φαντασία τους, τους φόβους και την αίσθηση κινδύνου.

Εύκολα κατακλύζονται από αρνητικά συναισθήματα τα οποία δεν ξέρουν πως να διαχειριστούν. Είναι σε μια ηλικία που δεν μπορούν να κρατήσουν μια πιο απόμακρη προοπτική των πραγμάτων και μπορεί να αδυνατούν να αποφύγουν διάφορες αρνητικές σκέψεις.

Σχολική ηλικία: Τα παιδιά σχολικής ηλικίας σαφώς διαχωρίζουν το πραγματικό από το φανταστικό και καταλαβαίνουν τι συμβαίνει, αλλά λόγω της έντασης των γεγονότων και των εικόνων που προβάλλονται από τα ΜΜΕ μπορεί να έχουν δυσκολία στο να διαχωρίσουν το φανταστικό και το πραγματικό.

Έτσι, μπορεί να ταυτίζουν μια σκηνή από τις ειδήσεις με σκηνές από τρομακτικές ταινίες και να πιστεύουν ότι οι ειδήσεις είναι εξίσου κακές και ακόμα χειρότερες κι από τις τρομακτικές ταινίες και να έχουν μια αίσθηση ολικής επικείμενης καταστροφής. Επίσης, μπορεί να μην αντιλαμβάνονται ότι το ίδιο επεισόδιο επαναλαμβάνεται σε πολλά δελτία και διαφορετικά χρονικά διαστήματα, με αποτέλεσμα να πιστεύουν ότι η έκταση της καταστροφής είναι πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική.

Ακόμα, η έντονη και άμεση φύση των τηλεοπτικών νέων, κάνει τα νέα του πολέμου να μοιάζουν σαν να είναι πολύ κοντινά, σχεδόν έξω από την πόρτα του παιδιού. Όλα αυτά εντείνουν το φόβο και το άγχος του παιδιού.

Εφηβεία: Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά όχι μόνο κατανοούν τι συμβαίνει, αλλά συχνά επιδεικνύουν ενδιαφέρον για τις πολιτικές εξελίξεις και επιθυμούν να εμπλακούν στα γεγονότα, παίρνοντας μέρος σε πορείες ειρήνης και διαδηλώσεις. Οργή, θυμός, έντονες συμπάθειες και αντιπάθειες για τους εμπλεκόμενους αλλά και φόβος και άγχος για τις εξελίξεις χαρακτηρίζουν τον ψυχικό κόσμο του εφήβου.

Συναισθηματικές αντιδράσεις
Πέρα από την ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού, όμως, η προσωπικότητά του και το χαρακτηρολογικό του στυλ επηρεάζουν επίσης τις αντιδράσεις του στα γεγονότα. Μερικά παιδιά έχουν μεγαλύτερη τάση να στρεσσάρονται και να έχουν άγχος και φόβο, έτσι τα νέα του πολέμου θα επηρεάσουν αρνητικά αυτά τα παιδιά.

Άλλα παιδιά, πάλι, μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα σε ορισμένα θέματα ή να γνωρίζουν κάποιον που ανήκει στους λαούς που έχουν εμπλακεί στον πόλεμο κι αυτό να τα κάνει να φοβούνται εντονότερα και να το παίρνουν πιο προσωπικά το ζήτημα.

Γενικότερα, όμως, τα παιδιά και οι έφηβοι προσωποποιούν ότι βλέπουν κι ότι ακούν, σχετίζοντάς το με τα γεγονότα της δικής τους ζωής. Τα μικρότερα παιδιά φοβούνται περισσότερο μήπως χάσουν τους γονείς τους, φοβούνται το διαχωρισμό ανάμεσα στο καλό και το κακό και την τιμωρία.

Μπορεί να κάνουν ερωτήσεις για τα παιδιά που βρίσκονται στη ζώνη του πολέμου και τα οποία βλέπουν να είναι στο νοσοκομείο ή μόνα τους και να σχετίζουν αυτές τις εικόνες με τη δική τους συμπεριφορά, αν είναι καλά ή κακά παιδιά και αν πρόκειται να τιμωρηθούν.

Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι επίσης προσωποποιούν αυτά που βλέπουν κι ακούν. Αυτή η ηλικιακή ομάδα δέχεται περισσότερες πιέσεις από τους συνομήλικους και τα μέλη της προσπαθούν να αποκτήσουν μια πιο ώριμη ηθική στάση.

Ενδιαφέρονται για το τι είναι δίκαιο και τι άδικο, για την έννοια της τιμωρίας και αντιλαμβάνονται και ευρύτερα ζητήματα που σχετίζονται με την ηθική, την πολιτική, τη δικαιοσύνη και άλλες ανώτερες έννοιες.

Οι έφηβοι, όπως και οι ενήλικες, μπορεί να υιοθετήσουν μια πιο σκεπτικιστική στάση απέναντι στη ζωή, να επανεξετάσουν τις πεποιθήσεις και τις θέσεις τους, και να αισθανθούν την επιθυμία να εμπλακούν με κάποιον τρόπο στα γεγονότα.

Στο αντίθετο άκρο, κάποια παιδιά γίνονται εντελώς αναίσθητα ή αγνοούν τα προβλήματα και τον πόνο που προβάλλεται από τα ΜΜΕ σχετικά με τον πόλεμο. Αυτά τα παιδιά μπορεί να έχουν «υπερφορτωθεί» με νέα και πληροφορίες και να μην μπορούν ν’ αντέξουν παραπάνω προσλαμβάνουσες παραστάσεις, οπότε «κλείνουν» τα εσωτερικά τους κυκλώματα πρόσληψης πληροφοριών.

Αλλά και η συνεχόμενη έκθεση σε πολλαπλές και συνεχόμενες μορφές βίας, όπως τα βιντεοπαιχνίδια και οι ταινίες καθιστούν δυσκολότερο το διαχωρισμό μεταξύ φανταστικού και πραγματικού και το παιδί έχει πρόβλημα στο να ξεχωρίσει ότι αυτή τη φορά δεν πρόκειται για παιχνίδι αλλά για την πραγματικότητα κάποιων άλλων ανθρώπων.

Τι μπορούν να κάνουν γονείς και δάσκαλοι
Να ακούν προσεχτικά το παιδί και να συζητήσουν για τον πόλεμο, ώστε να καταλάβει στο επίπεδό του.

Να πάρουν τους φόβους του στα σοβαρά και να μην προσπαθήσουν να τους διασκεδάσουν με υπεκφυγές, αλλά με συζήτηση.

Να καθησυχάσουν το παιδί. Να μιλήσουμε για τη χώρα μας και να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος.

Να προσέξουν για πιθανές αλλαγές: όπως, στις συνήθειες του ύπνου, διατροφής, συγκέντρωσης ή συμπεριφοράς του παιδιού. Συχνά, και μόνο η παρακολούθηση της τηλεόρασης είναι αρκετή να δημιουργήσει αίσθημα έντονης ανασφάλειας στο παιδί καθώς και επικείμενης καταστροφής.

Να δώσουν περισσότερο χρόνο. Στις δύσκολες στιγμές τα παιδιά θέλουν να αισθάνονται τους γονείς τους κοντά, ώστε να τους δίνουν την αίσθηση της σιγουριάς κι ασφάλειας.

Να αποτελούν μοντέλο προς μίμηση. Τα παιδιά μαθαίνουν ν’ αντιδρούν στα πράγματα παρακολουθώντας τι κάνουν οι σημαντικοί ενήλικες στη ζωή τους. Οι ενήλικες θα πρέπει να εξηγήσουν το πως και γιατί αισθάνονται, καθώς και τις πεποιθήσεις τους, αλλά με συγκρατημένο τρόπο, χωρίς να μεταβιβάζουν στο παιδί πιθανούς φόβους και τον θυμό τους.

Να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν τον πόλεμο και να επεξεργαστούν τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις τους χρησιμοποιήσουν το παιχνίδι, την τέχνη και τη λογοτεχνία. Έτσι, το παιδί έχει την ευκαιρία να εκφράσει με τον προσωπικό του τρόπο τους φόβους και τις αγωνίες του και ταυτόχρονα να βρει μια «λύση» σε αυτά που το απασχολούν.

Να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία που παρέχεται για να μιλήσουν για την ειρήνη και την ειρηνική επίλυση διαφορών ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς. Αυτό μπορεί να γίνει αντλώντας θέματα από την καθημερινότητα του παιδιού και συζητώντας πως μπορούν να επιλυθούν διάφορα θέματα μέσω της συζήτησης και της διαπραγμάτευσης αντί μέσω βίας και καυγάδων.

health.in.gr