Τα «It Girls» της Αναγέννησης στην Ιταλία: Πώς τρεις γυναίκες χρησιμοποίησαν τη μόδα για να αποκτήσουν δύναμη

Πολύ πριν τα περιοδικά μόδας, τις διασημότητες και τα social media, η Ιταλία του 15ου και 16ου αιώνα «γέννησε» μια σειρά από γυναίκες που κατανόησαν ότι η εικόνα μπορεί να γίνει πολιτικό εργαλείο.

Δεν ήταν απλώς καλοντυμένες.

Ήταν στρατηγικές, ανήσυχες, διορατικές – και απέκτησαν κύρος σε μια εποχή όπου η γυναικεία εξουσία ήταν περιορισμένη.

Αυτό το φαινόμενο αναδεικνύεται στην έκθεση Renaissance to Runway του Cleveland Museum of Art, όπου ο επιμελητής Ντάρνελ-Τζαμάλ Λίσμπι τις χαρακτηρίζει «It Girls της Αναγέννησης». Και όχι άδικα.

Σιμονέττα Βεσπούτσι: Η αιθέρια μούσα της Φλωρεντίας

Η Σιμονέττα Βεσπούτσι υπήρξε ίσως η πρώτη πραγματική «celebrity» της εποχής της. Με τη χαρακτηριστική ξανθιά κόμη και την εύθραυστη ομορφιά της, έγινε εμμονή της φλωρεντινής ελίτ. Ολόκληρη η πόλη μιλούσε για εκείνη – και όχι μόνο.

Ο Σάντρο Μποτιτσέλι τη λάτρεψε, την έκανε μούσα του. Μάλιστα, σύμφωνα με άρθρο του BBC, πολλοί θεωρούν ότι η Αφροδίτη στον πίνακα η Γέννηση της Αφροδίτης έχει τα χαρακτηριστικά της.

Αν και ο πίνακας δημιουργήθηκε περίπου μια δεκαετία μετά τον θάνατό της (σε ηλικία μόλις 22 ετών), η ιδέα ότι ο καλλιτέχνης διατήρησε την εικόνα της ζωντανή δεν μοιάζει απίθανη.

Ζήτησε, άλλωστε, να ταφεί στα πόδια της όταν πεθάνει .

Ισαβέλλα ντ’ Έστε: Το απόλυτο πολιτικό fashion icon

Αν η Σιμονέττα ήταν η ομορφιά, η Ισαβέλλα ντ’ Έστε ήταν η στρατηγική.

Η μαρκησία της Μάντοβας ήταν μια από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες της Αναγέννησης.

Προστάτιδα των τεχνών, άριστη διπλωμάτης και – σύμφωνα με έναν ιστορικό του 20ού αιώνα – «Μακιαβέλι με φούστα», η Ισαβέλλα αντιλήφθηκε νωρίς ότι η μόδα είναι πολιτική γλώσσα.

Το 1492, όταν ο κουνιάδος της Λουδοβίκο Σφόρτσα της έστειλε ένα πανάκριβο ύφασμα με το έμβλημα των Σφόρτσα, εκείνη έσπευσε να το φορέσει στο Μιλάνο.

Χρόνια αργότερα όμως, όταν ο γαλλικός στρατός εκδίωξε τον Λουδοβίκο και η σχέση τους έθετε σε κίνδυνο τη θέση της, η Ισαβέλλα φρόντισε να διαβεβαιώσει ότι – στις κατάλληλες περιστάσεις – θα τη συναντούσαν ντυμένη με γαλλικά fleur-de-lys.

Η δική της «υπογραφή» δεν ήταν μόνο τα κοσμήματα, το μαύρο βελούδο ή η περίφημη ζαζάρα (το χαρακτηριστικό της ημικαπέλο από μαλλί και χρυσές κλωστές) – ήταν και τα μυθικά αρωματισμένα γάντια που χάριζε σε ηγεμόνες και βασίλισσες.

Η βασίλισσα της Γαλλίας τα ποθούσε, και η Ισαβέλλα το ήξερε.

Ο ανταγωνισμός με τη Λουκρητία Βοργία

Όταν ο αδελφός της παντρεύτηκε τη Λουκρητία Βοργία – ίσως τη διασημότερη γυναίκα της εποχής, με αμύθητο πλούτο –, η Ισαβέλλα φοβήθηκε ότι θα «θαμπώσει».

Η Λουκρητία είχε φορέματα αμύθητης αξίας και εμφανίστηκε στη Μάντοβα συνοδευόμενη από 1.700 αυλικούς.

Παρόλα αυτά, η ιστορία είχε άλλα πλάνα: η Ισαβέλλα έμεινε τελικά ως αυτή που διαμόρφωσε στ’ αλήθεια την αισθητική της εποχής, χάρη και στις πολυάριθμες εικαστικές απεικονίσεις της – από τον Τισιανό μέχρι τον Λεονάρντο.

Η γυναίκα που «αναγέννησε» τη Φλωρεντία

Μία γενιά αργότερα, στα μέσα του 16ου αιώνα, η Έλενορα του Τολέδο – κόρη του αντιβασιλέα της Νάπολης και σύζυγος του Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων – έφερε ένα νέο δόγμα στιλ στη Φλωρεντία.

Αρχικά οι Φλωρεντινοί τη μίσησαν: ήταν Ισπανίδα, έφερνε μαζί της τόνους ισπανικά υφάσματα και διατηρούσε διακριτές ισπανικές συνήθειες.

Αλλά η Έλενορα είχε σχέδιο.

Το πορτρέτο που έγινε σύμβολο της πόλης

Στο πορτρέτο του Μπροντζίνο (περ. 1545), εμφανίζεται με τον γιο της Τζιοβάνι, φορώντας ένα φόρεμα ισπανικής γραμμής, αλλά από καθαρά φλωρεντινό, χρυσοΰφαντο ύφασμα με μοτίβο ροδιού.

Το μήνυμα ήταν σαφές: η νέα δούκισσα αγκαλιάζει τη Φλωρεντία και προωθεί τη δεξιοτεχνία των υφαντουργών της.

Η μόδα γίνεται εδώ δεν νοείται ως αξεσουάρ, αλλά πολιτική διακήρυξη.

Η ζιμάρρα της Έλενορας

Η χαλαρή ζιμάρρα, ένα είδος ρόμπας, ήταν ρούχο για ιδιωτικούς χώρους. Η Έλενορα όμως άρχισε να τη φορά δημόσια – και έτσι τη μετέτρεψε σε must της φλωρεντινής γυναικείας αριστοκρατίας.

Η αναγεννησιακή υπερβολή δεν είναι εύκολη στην καθημερινότητα, αλλά στο κόκκινο χαλί ζει δεύτερη νιότη.

Ο Λίσμπι βλέπει άμεση αναφορά στην Έλενορα στις δημιουργίες του Αλεσάντρο Μικέλε για τον Gucci, ειδικά στο διάσημο πράσινο μεταξωτό φόρεμα της συλλογής 2016 με κεντημένο partlet. Τα τουρμπάνια της Ισαβέλλας «αναβιώνουν» – έστω έμμεσα – στις κολεξιόν MaxMara Resort 2025.

Στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα, η Chappell Roan εμφανίζεται συχνά σαν «βασίλισσα της Αναγέννησης» – κάτι που ο ίδιος ο make-up artist της επιβεβαίωσε. Η Florence Welch, μεγαλωμένη μέσα στη μελέτη της Αναγέννησης χάρη στη μητέρα της, μοιάζει με Σιμονέττα της εποχής μας.

Ακόμη και η Rosalía, με τις αυστηρές, λιτές εικόνες του άλμπουμ Lux, θυμίζει τις περιόδους ασκητικής εμφάνισης της Ισαβέλλας ντ’ Έστε.

Η κληρονομιά των It Girls της Αναγέννησης

Μέσα σε μια εποχή όπου η εξουσία ήταν ανδροκρατούμενη, τρεις γυναίκες κατανόησαν, καθεμία με τον τρόπο της, ότι η εικόνα μπορεί να γίνει όπλο.

Όχι επιφανειακό, όχι αστείο – αλλά βαθιά πολιτικό.

Από τις αρωματικές λεπτομέρειες της Ισαβέλλας έως τις υφαντουργικές δηλώσεις της Έλενορας και τη μυθική ομορφιά της Σιμονέττα, οι «it girls» της Αναγέννησης εξακολουθούν να εμπνέουν, να συναρπάζουν και να καθορίζουν το τι σημαίνει στυλ με ουσία.

*Mε πληροφορίες από: ΒΒC, Κεντρική Φωτογραφία: «Πορτρέτο μιας γυναίκας» (Σιμονέττα Βεσπούτσι) από το εργαστήριο του Σάντρο Μποτιτσέλι, μέσα δεκαετίας 1480