Tα chatbot που υποδύονται τον Ιησού: Δευτέρα Παρουσία ή νέα αίρεση;

Η αγιοποίηση του Κάρλο Ακούτις από τον πάπα Λέοντα ΙΔ είναι ένα παράδειγμα του πώς η Καθολική Εκκλησία αγκαλιάζει την ψηφιακή τεχνολογία.

Ο Ακούτις, ο οποίος πέθανε από λευχαιμία το 2006 σε ηλικία 16 ετών, είχε δημιουργήσει μια ιστοσελίδα όπου παρέθετε ευχαριστιακά θαύματα που αναγνωρίζει η εκκλησία. Χάρη στη δραστήρια προσπάθειά του να προωθήσει την χριστιανική πίστη με τις αναρτήσεις του, έγινε γνωστός ως «influencer του Θεού».

Όμως η κατήχηση μέσω Διαδικτύου δεν είναι ο μόνος τρόπος που η τεχνολογία εισβάλλει στις θρησκευτικές πρακτικές, αναφέρει το περιοδικό Nature. Ήδη, chatbot τεχνητής νοημοσύνης αναλαμβάνουν πνευματικούς ρόλους και δημιουργούν ανάμεικτα συναισθήματα στους πιστούς.

ΑΙ Jesus

Η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης επεκτείνεται σε chatbot που υποστηρίζουν ότι δίνουν στους πιστούς την ευκαιρία να μιλήσουν απευθείας με τον Ιησού Χριστό. Ο Ανέ Φέρχοφ, φιλόσοφος του Πανεπιστημίου North-West της Νοτίου Αφρικής, εξέτασε πέντε δημοφιλή chatbot του Ιησού υποβάλλοντάς τους ερωτήσεις για την ταυτότητα και τη θεολογία του. Κάποια από τα ευρήματά του είναι ανησυχητικά.

Κανένα από τα πέντε chatbot δεν έχει αναπτυχθεί ή εγκριθεί από οποιαδήποτε εκκλησία και παραμένει ασαφές ποια θρησκευτικά κείμενα χρησιμοποιήθηκαν στην εκπαίδευσή τους. Τέσσερα από τα πέντε δημιουργήθηκαν από ιδιωτικές εταιρείες, ενώ το πέμπτο αναπτύχθηκε από μια χριστιανική ομάδα στη Νότια Κορέα χωρίς επίσημους δεσμούς με την επίσημη εκκλησία. Όλα είναι διαθέσιμα δωρεάν αλλά συνοδεύονται από διαφημόσεις, ενώ ένα προσφέρει μια συνδρομητική έκδοση χωρίς διαφημίσεις.

«Είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς αν αφορούν πραγματικά τη θρησκεία ή αν προσπαθούν να αποσπάσουν χρήματα από τους πιστούς» λέει ο Φέρχοφ.

Μια άλλη ανησυχητική διαπίστωση είναι ότι τα περισσότερα chatbot ισχυρίζονται ότι είναι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, αντί για συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που εκπαιδεύτηκαν να υποδύονται τον Μεσσία.

«Αν ενδιαφέρονται πραγματικά για τον Χριστιανισμό και είναι ειλικρινή με την πίστη τους, δεν θα έπρεπε να υποκρίνονται τον Θεό. Η πιθανότητα κατάχρησης είναι τεράστια» λέει ο ερευνητής. Αν οι χρήστες πιστεύουν ότι η ΑΙ έχει θεϊκή προέλευση, εξηγεί, θα μπορούσαν να πειστούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες της για σκοτεινούς σκοπούς.

Ο Φέρχοφ εκτιμά ότι τα chatbot του Ιησού αυξάνουν τη δημοφιλία τους και έχουν ήδη εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες.

Η τεχνολογία της ΑΙ χρησιμοποιείται εξάλλου και σε πιο επίσημες εκδηλώσεις: πέρυσι, στο πλαίσιο ενός πειράματος σε συνεργασία με ένα τοπικό πανεπιστήμιο, μια καθολική εκκλησία της Λουκέρνης στην Ελβετία εγκατέστησε ένα chatbot του Ιησού στο εξομολογητήριο για να προσφέρει πνευματική καθοδήγηση στο ποίμνιό της.

Νωρίτερα, το 2023, εκατοντάδες πιστοί της Λουθηρανικής Εκκλησίας παρακολούθησαν ένα κήρυγμα που συνέταξε και εκφώνησε το ChatGPT.

Και οι δύο πρωτοβουλίες βρήκαν θετική ανταπόκριση, όμως ο Φέρχοφ θεωρεί προβληματική την αντικατάσταση των ιερέων από μηχανές. «Αν ένα κήρυγμα προετοιμάζεται από μια ΑΙ αντί από έναν άνθρωπο, πόσο σοβαρά μπορεί να το πάρει κανείς ως πνευματική σκέψη» διερωτάται ο ερευνητής.

Από τον Ιησού στον Βούδα

Ο Χριστιανισμός δεν είναι η μόνη θρησκεία που υιοθετεί εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, αφού υπάρχουν ήδη chatbot για βουδιστές, ινδουιστές, εβραίους και μουσουλμάνους πιστούς.

Κάποιες θρησκείες είναι από τη φύση τους πιο δεκτικές στις νέες τεχνολογίες. Οι βουδιστές και οι ινδουιστές, για παράδειγμα, ήδη χρησιμοποιούν κάποιες απλές μορφές αυτοματοποίησης στις τελετές τους. Για παράδειγμα, ορισμένοι ναοί στην Ινδία χρησιμοποιούν ρομποτικούς βραχίονες για την τελετουργία του «άαρτι», στην οποία οι πιστοί προσφέρουν στις θεότητες ένα καντήλι λαδιού που συμβολίζει τη νίκη έναντι του σκότους. Στο κρατίδιο της Κέραλα, ένας ασυνήθιστος ναός χρησιμοποιεί έναν ρομποτικό ελέφαντα.

Σε αυτές τις θρησκευτικές παραδόσεις, η έμφαση δίνεται στην ορθή εκτέλεση της τελετουργίας αντί στην πίστη όσων την εκτελούν, αναφέρει η Χόλι Ουόλτερς, ανθρωπολόγος του Κολεγίου Wellesley στη Μασαχουσέτη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η υιοθέτηση τεχνολογικών λύσεων στηρίζεται από το θρησκευτικό φιλοσοφικό υπόβαθρο. «Τα ρομπότ δεν κουράζονται, δεν αρρωσταίνουν και δεν ξεχνούν και μπορείς να τα προγραμματίσουν να μην κάνουν ποτέ λάθος» λέει η ερευνήτρια.

Την ίδια άποψη έχει ο Τζόσουα Τζάκσον, συμπεριφορικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου του Σικάγο στο Ίλινοϊ, ο οποίος έχει διαπιστώσει και ο ίδιος τη φιλοσοφική διάκριση μεταξύ της έμφασης στη σωστή πράξη και στη σωστή σκέψη. Οι έρευνές του έχουν δείξει ότι οι κάτοικοι χριστιανικών χωρών τείνουν να είναι λιγότερο δεκτικοί αξιοποίηση της ΑΙ στη θρησκευτική πράξη, συγκριτικά με άλλες χώρες. «Οι κάτοικοι της Ιαπωνίας νιώθουν πολύ πιο άνετα με έναν ρομποτικό ιερέα σε σχέση με τους Αμερικανούς» λέει.

Ακόμα και στην Ιαπωνία, όμως, οι πιστοί νιώθουν λιγότερο κοντά στη θρησκεία τους όταν βλέπουν ένα ρομπότ στη θέση του ιερέα, έδειξε μελέτη του Τζάκσον στο Journal of Experimental Psychology: General.

Η Ουόλτερς παρατήρησε μια παρόμοια τάση με τις ρομποτικές τελετουργίες στην Ινδία. Παρά τη γενική αποδοχή της αυτοματοποίησης πολλοί πιστοί είναι διστακτικοί στην ενσωμάτωση περισσότερων τεχνολογικών λύσεων.

«Διερωτώνται ‘Είμαστε ακόμα ινδουιστές αν δεν το κάνουμε οι ίδιοι;» λέει η ερευνήτρια.

«Θεωρούν ότι η αυτοματοποίηση έχει κάποια θέση, από ένα σημείο και πέρα όμως η κατάσταση είναι υπερβολικ».