Ελεύθερος έρωτας, τέχνη και νοικοκυριό – Η Βανέσα Μπελ στη σκιά της αδερφής της, Βιρτζίνια Γουλφ

«Μήπως δεν είναι καθόλου γυναίκα, αλλά ένα μείγμα θεάς και χωριάτισσας, που πατάει τα σύννεφα με τα πόδια της και τα χέρια της ξεφλουδίζουν μπιζέλια;». Έτσι έγραψε η Βιρτζίνια Γουλφ για την μεγαλύτερη αδελφή της, τη Βανέσα Μπελ, στον πρόλογό της στον κατάλογο της ατομικής έκθεσης της Μπελ στο Λονδίνο το 1934.

Η ποιητική, σχεδόν ομηρική σύνοψη της αδελφής της από τη Γουλφ αποτίνει φόρο τιμής στα υπέρτατα επιτεύγματα της Μπελ ως καλλιτέχνιδας και ως ενορχηστρώτριας μποέμικων νοικοκυριών.

Η Βιρτζίνια ήταν πάντα η λογοτέχνις, η Βανέσα η αδελφή για την οποία η ζωή (όπως έλεγε η ίδια) ήταν «σχεδόν εντελώς πρακτική».

Στην πρωτοπορία της ευρωπαϊκής τέχνης

Όπως φανερώνουν οι αναπαραγωγές των έργων της στο πλούσια εικονογραφημένο βιβλίο της Wendy Hitchmough, με τίτλο Vanessa Bell: The Life and Art of a Bloomsbury Radical, η Μπελ μεταμορφωνόταν πράγματι σε κάτι σαν θεά όταν επρόκειτο να δημιουργήσει αντικείμενα ομορφιάς.

Σε μεγάλη εγρήγορση για το τι συνέβαινε στην πρωτοπορία της ευρωπαϊκής τέχνης, μετακινήθηκε απρόσκοπτα από την παραστατική τέχνη στην αφαίρεση και πάλι πίσω, απορροφώντας και ερμηνεύοντας εκ νέου τον μεταϊμπρεσιονισμό και τον μοντερνισμό – οι πίνακές της είναι γοητευτικοί, είτε πρόκειται για μήλα μπροστά από ένα παράθυρο, είτε για ένα παιδικό τραπέζι τσαγιού, είτε για μια μυστηριώδη ομάδα γαλήνιων λουόμενων στην παραλία Studland.

Το βιβλίο Vanessa Bell: The Life and Art of a Bloomsbury Radical της Wendy Hitchmough

Η υπερίσχυση του ανδρός

Η Μπελ δεν έχει ποτέ αναγνωριστεί ευρέως όσο ο συνεργάτης της με τον οποίο έζησε και εργάστηκε για δεκαετίες, ο Ντάνκαν Γκραντ.

Όπως γράφει η Hitchmough (η οποία ήταν επιμελήτρια στο Charleston House των καλλιτεχνών του Bloomsbury στο East Sussex για 12 χρόνια): «Τα πορτραίτα της Βανέσα ήταν πιο καινοτόμα και ζωντανά, πιο αποφασισμένα ως χρωματικές συνθέσεις, ωστόσο ο Ντάνκαν ήταν αυτός που χαρακτηρίστηκε ως «ο μεγαλύτερος εν ζωή Άγγλος ζωγράφος»».

Ίσως δεν βοηθούσε τη φήμη της το γεγονός ότι δεν ήταν μόνο ζωγράφος αλλά και σχεδιάστρια, δημιουργώντας αμπαζούρ, σχέδια για πτυσσόμενα παραβάν, ταπετσαρίες, χάρτινα ψηφιδωτά, εσωτερικούς χώρους και -το μπεστ σέλερ της- τεχνητά λουλούδια που φοριούνταν ως ένα είδος μοντερνιστικής μπουτονιέρας.

Η Μπελ δεν έχει ποτέ αναγνωριστεί ευρέως όσο ο συνεργάτης της με τον οποίο έζησε και εργάστηκε για δεκαετίες, ο Ντάνκαν Γκραντ

Το «κόμπλεξ» της τέχνης

Ο Βρετανός σουρεαλιστής ζωγράφος, Πολ Νας, είπε την αλήθεια όταν διαπίστωσε ότι: «στην Αγγλία θεωρείται ακόμη, από ορισμένους καλλιτέχνες, μάλλον αναξιοπρεπές να κάνουν οτιδήποτε άλλο εκτός από το να ζωγραφίζουν».

Στη Γαλλία, αντίθετα, επιτρεπόταν να είναι κανείς πολύπλευρος. Ο Πικάσο και ο Ματίς εικονογραφούσαν βιβλία και ο Ραούλ Ντυφί σχεδίαζε ταπετσαρίες και υφάσματα.

Αλλά αυτός δεν μπορεί να είναι ο μόνος λόγος για τη ζωή στην αφάνεια της Μπελ, διότι ο Ντάνκαν Γκραντ ήταν συνεργάτης της στο σχεδιαστικό της έργο, και αυτό δεν έβλαψε τη φήμη του.

Αρχικά, το 1913 ίδρυσαν τα Omega Workshops, φέρνοντας κοντά σχεδιαστές σε ένα νέο συνεργατικό σχήμα, και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησαν την ακμάζουσα εμπορική πρακτική «Grant and Bell».

Ερχόμαστε λοιπόν, μοιραία, αντιμέτωποι με τον παλιό μας εχθρό, τον ανδρικό σοβινισμό.

Έχουν γραφτεί δεκάδες κουτσομπολίστικα βιβλία για τις «Bloomsberries» και τις μπερδεμένες, σεξουαλικά ρευστές ερωτικές τους σχέσεις. Αυτό δεν είναι άλλο ένα

Τέχνη και νοικοκυροσύνη

Όταν εκδόθηκε το 1952 ο πρώτος τόμος του βιβλίου Modern English Painters του Τζον Ρόθενσταϊν με 17 κεφάλαια για έναν ζωγράφο το καθένα, μόνο τρία αφορούσαν γυναίκες, και η Βανέσα Μπελ δεν ήταν ανάμεσά τους.

Έχουν γραφτεί δεκάδες κουτσομπολίστικα βιβλία για τις «Bloomsberries» και τις μπερδεμένες, σεξουαλικά ρευστές ερωτικές τους σχέσεις. Αυτό δεν είναι άλλο ένα.

Αν και υπάρχουν περιστασιακά αποσπάσματα που στάζουν με τα μικρά ονόματα των συγκατοίκων – «η Βιρτζίνια και ο Άντριαν ζούσαν με τον Ντάνκαν, τον Μέιναρντ, τον Λέοναρντ και τον Τζέραλντ Σόουβ. Ήταν όλοι τους ελεύθεροι εκείνη την εποχή, αν και ο Ντάνκαν και ο Μέιναρντ ήταν εραστές και στη συνέχεια ο Άντριαν έγινε το αγόρι του Ντάνκαν» – αυτό είναι πρωτίστως ένα βιβλίο για την τέχνη και τη διαχείριση του έργου της Μπελ και για το πώς κατάφερε να τη συνδυάσει με τις απαιτήσεις της νοικοκυροσύνης.

Αυτή και ο Τόμπι μπορούν να πιστωθούν με την ίδρυση της ομάδας του Bloomsbury Group, όταν επινόησαν την ομάδα της Πέμπτης, η οποία έγινε η λέσχη της Παρασκευής, στο σπίτι τους στην Gordon Square το 1905

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Lacan Circle of Australia (@lacancircle)

Μια σειρά τραγικών γεγονότων

Η Hitchmough μας δίνει το περίγραμμα της ζωής της Μπελ, αλλά αφήνει πολλά στη φαντασία. Αναφέρεται εν συντομία στα κυριότερα τρομερά πράγματα που της συνέβησαν: ο θάνατος της μητέρας της όταν η Βανέσα ήταν 16 ετών, μετά τον οποίο έπρεπε να διευθύνει το νοικοκυριό για τον εκρηκτικά κακότροπο πατέρα της, τον Λέσλι Στίβεν, κριτικό, άνθρωπο των γραμμάτων και πρώτο συντάκτη του Λεξικού της Εθνικής Βιογραφίας- η πιθανότητα να κακοποιήθηκαν σεξουαλικά η ίδια και η Βιρτζίνια από τον ετεροθαλή αδελφό τους Τζορτζ Ντάκγουορθ- ο πρόωρος θάνατος του αδελφού της Τόμπι από τύφο σε ηλικία 26 ετών- η συνεχής ανησυχία και η απαίσια νευρική κατάρρευση της αδελφής της Βιρτζίνια- ο θάνατος του γιου της Τζούλιαν στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο- στη συνέχεια η αυτοκτονία της Βιρτζίνια.

«Μου αρέσει όταν τα μέλη του Bloomsbury είναι αγενή για άλλα μέλη του Bloomsbury. Ο κριτικός τέχνης Κλάιν Μπελ θυμάται τη συζήτηση της ομάδας ως «πλατειαστική φλυαρία αδιαφανούς ανοησίας»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Alice Birrell (@alicebirrell)

«Μια βραδιά με αέρα τριτοκλασάτης ανικανότητας»

Μια τελευταία, εξαιρετικά στοιχειωμένη αυτοπροσωπογραφία, που ζωγραφίστηκε τρία χρόνια πριν από το θάνατο της Μπελ το 1961, κρατά όλη αυτή τη θλίψη στα μάτια της κάτω από το καπέλο, πίσω από τα στρογγυλά γυαλιά.

Κόντρα στους περιορισμούς της παιδικής της ηλικίας στα τέλη της Βικτωριανής εποχής, η Μπελ κατάφερε να εισαχθεί στα σχολεία της Βασιλικής Ακαδημίας και συνέχισε να φτιάχνει μια ζωή που της ταίριαζε.

Αυτή και ο Τόμπι μπορούν να πιστωθούν με την ίδρυση της ομάδας του Bloomsbury Group, όταν επινόησαν την ομάδα της Πέμπτης, η οποία έγινε η λέσχη της Παρασκευής, στο σπίτι τους στην Gordon Square το 1905.

«Μου αρέσει όταν τα μέλη του Bloomsbury είναι αγενή για άλλα μέλη του Bloomsbury. Ο κριτικός τέχνης Κλάιν Μπελ θυμάται τη συζήτηση της ομάδας ως «πλατειαστική φλυαρία αδιαφανούς ανοησίας» – ο συγγραφέας Λύττον Στράσεϊ περιγράφει μια βραδιά «με αέρα τριτοκλασάτης ανικανότητας που στοχεύει τυφλά σε κάτι που δεν ήξερε τι».

Μια σειρά από εραστές

Αφού απέρριψε και στη συνέχεια δέχτηκε την πρόταση γάμου από τον Κλάιβ Μπελ – ο οποίος μετά από αυτή την κατάκτηση παραδέχτηκε ότι η βραδιά έγινε υποφερτή από την ευχαρίστηση της «γοητευτικής και συνεχούς θέασης του υπέροχου προφίλ της Βανέσα» – η καλλιτέχνιδα έζησε μια ελεύθερη σχέση με τον σύζυγό της έχοντας μια σειρά από ερωτικές σχέσεις ο καθένας τους.

Το ζευγάρι ζούσε χωριστά καθ’ όλη τη διάρκεια του γάμου του – και η οικογένεια του Κλάιβ δεν είχε ιδέα γι’ αυτό. Αν γνώριζαν για τις εξωσυζυγικές σχέσεις του ζευγαριού, θα είχαν τρομοκρατηθεί σε σημείο να αποκληρώσουν τον Κλάιβ.

Η Βανέσα είχε τρία παιδιά, δύο με τον Κλάιν και ένα (την Αντζέλικα) με τον Ντάνκαν Γκραντ. Η Αντζέίκα θα παντρευόταν στη συνέχεια τον Ντέιβιντ «Μπάνι» Γκαρνέ, ο οποίος ήταν ένας από τους εραστές του Γκραντ.

Η ισχυρή εντύπωση που δίνει αυτό το βιβλίο είναι ότι η Μπελ ενδιαφερόταν περισσότερο για την τέχνη παρά για το κουτσομπολιό των σχέσεων. Εκείνη και ο Ντάνκαν ήταν πρακτικοί και έδιναν προτεραιότητα στη δουλειά τους.

*Με στοιχεία από theguardian.com