Ο κρίσιμος ρόλος των επιτρόπων

Το νέο Μνημόνιο προβλέπει την τοποθέτηση επιτρόπου ή επιτροπής εποπτείας (monitoring trustee) στις τράπεζες που θα ανακεφαλαιοποιηθούν μέσω του ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Στη σχετική πρόβλεψη προχώρησε η τρόικα με σκοπό να παρακολουθεί εκ των έσω την εφαρμογή του προγράμματος αναδιάρθρωσης των ελληνικών τραπεζών. Ωστόσο, η τοποθέτηση των επιτρόπων θα γίνει από την 1η Ιανουαρίου 2013, δηλαδή πριν ακόμη υποβληθούν τα προγράμματα αναδιάρθρωσης των τραπεζών και ολοκληρωθεί η ανακεφαλαιοποίση, γεγονός που προκαλεί προβληματισμό τόσο για τις προθέσεις της τρόικας όσο και για τον βαθμό εμπλοκής των επιτρόπων στις αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων των ιδρυμάτων.

Αξιωματούχος που εμπλέκεται στην διαδικασία κεφαλαιακής ενίσχυσης των πιστωτικών ιδρυμάτων, ερωτηθείς για τις αρμοδιότητες του επιτρόπου δήλωσε στο in.gr πως αναζητείται «modus vivendi» για να ασκείται αποτελεσματικά η εποπτεία των τραπεζών τόσο από την τρόικα, όσο και από την Τράπεζα της Ελλάδος και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ο υπουργός Οικονομικών κ. Γ. Στουρνάρας σε δημόσια τοποθέτησή του για το θέμα υποστήριξε πως «η επιτροπεία θα λειτουργήσει εξυγιαντικά για το τραπεζικό σύστημα», ενώ ξεκαθάρισε πως οι επίτροποι μπορεί να είναι και Έλληνες.

Σε κάθε περίπτωση η Τράπεζα της Ελλάδος και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι μερικώς ενήμεροι για τον ρόλο των επιτρόπων, ο οποίος πάντως δεν θα επικαλύπτει τον δικό τους εποπτικό ρόλο. Αναφορικά με τους επιτρόπους γνωστά είναι ότι θα είναι υπάλληλοι διεθνών συμβουλευτικών -ελεγκτικών εταιρειών, θα ασχολούνται με θέματα καθημερινής λειτουργίας και στρατηγικής, θα ελέγχουν όλα τα δάνεια πάνω από 8 – 10 εκατ. ευρώ, θα ελέγχουν τα δάνεια στα κόμματα και στα τραπεζικά στελέχη, θα ζητούν από τις υπηρεσίες κάθε τράπεζας εκθέσεις βιωσιμότητας των επιχειρήσεων που έχουν δανειοδοτηθεί, θα επανεξετάσουν την πολιτική των επιτοκίων, θα συμμετέχουν σε όλες τις επιτροπές, θα έχουν πρόσβαση σε όλα τα αρχεία, θα αξιολογούν τα δάνεια προς ΜΜΕ και θα ελέγχουν το κονδύλι της διαφήμισης. Αρμόδιες πηγές διαβεβαιώνουν πως η τοποθέτηση επόπτη εκτιμάται πως δεν θα επιφέρει αλλαγές στις διοικήσεις των τραπεζών. Ωστόσο κάποιοι θεωρούν πως θα υπάρξει αλλαγή στην εταιρική διακυβέρνηση των ιδρυμάτων καθώς οι εκθέσεις του επόπτη θα έχουν αυξημένη βαρύτητα έναντι των αποφάσεων των τραπεζικών διοικήσεων.

Από τις μεγάλες ελληνικές τράπεζες θέση για το θέμα έχει λάβει η Alpha Bank η οποία σε Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων που εξέδωσε η Διεύθυνση Μελετών και Αναλύσεων υποστηρίζει πως η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην εσωτερική διακυβέρνηση των τραπεζών καθώς αλλάζουν οι μετοχικές συνθέσεις. «Είτε οι τράπεζες κρατικοποιηθούν είτε όχι, το Μνημόνιο επιβάλλει τον διορισμό επιτρόπων, υπό την μορφή διεθνών ελεγκτικών ή συμβουλευτικών εταιριών, που θα επιφορτισθούν in situ με το έργο της επίβλεψης όσον αφορά την υλοποίηση των προγραμμάτων εξυγίανσης των τραπεζών με εφαρμογή των αρχών της χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης, και την διασφάλιση της χρήσης αποκλειστικά και μόνο ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων στις επιχειρηματικές αποφάσεις των τραπεζών. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η παρουσία των επιτρόπων ως παρατηρητών στην Εκτελεστική Επιτροπή και στις Επιτροπές Διαχείρισης Κινδύνων και Εσωτερικού Ελέγχου», σημειώνεται στη σχετική ανάλυση. Όπως υπογραμμίζεται, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στάθηκε πάντοτε στο ύψος των περιστάσεων και δεν ενέδωσε στον εύκολο προσπορισμό κέρδους, ωστόσο ο εποπτικός κλοιός στον οποίο υποβάλλονται οι ελληνικές τράπεζες είναι αντιστρόφως ανάλογος της υψηλής ποιότητας εταιρικής διακυβέρνησης που έχουν επιδείξει στο παρελθόν και που συνεχίζουν να επιδεικνύουν σε ένα εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, σε σχέση με άλλες τράπεζες του εξωτερικού.

Η ίδια ανάλυση στέκεται στην ανάγκη το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να διατυπώσει ένα πλαίσιο συνεννόησης με τις τράπεζες ώστε να διασφαλισθεί ότι θα λειτουργούν ως επιχειρήσεις χωρίς έξωθεν παρεμβάσεις. Ειδικά για το ζήτημα αυτό σημειώνεται οιαδήποτε παρεμβατική ανάμειξη στις πιστοδοτικές εργασίες των τραπεζών δημιουργεί συνθήκες διατάραξης της σχέσης με τον πελάτη, με επιζήμιο αποτέλεσμα και για τον πελάτη και την τράπεζα.

«Αν και ο καθορισμός επιτρόπου είναι σύνηθες φαινόμενο που επιβάλλεται στο πλαίσιο της κοινοτικής νομοθεσίας για την μη νόθευση του ανταγωνισμού σε περιπτώσεις κρατικής στήριξης για την αναδιάρθρωση τραπεζικών ιδρυμάτων, το εύρος των καθηκόντων του επιτρόπου στην ελληνική περίπτωση είναι πρωτοφανές για χώρα-μέλος, όταν σε αντίστοιχες περιπτώσεις ισπανικών τραπεζών με τεράστια θέματα εταιρικής διακυβέρνησης στο παθητικό τους, το μόνο που απαιτείται είναι ο επίτροπος να έχει πρόσβαση στα οικονομικά στοιχεία και τα διευθυντικά στελέχη των τραπεζών. Είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς, λοιπόν, την αυστηρότητα των ρυθμίσεων αυτών, και ιδιαίτερα την αναγκαιότητα εφαρμογής τους σε ιδιωτικούς επιχειρηματικούς ομίλους», υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά.

Την εκτίμηση της Alpha Bank συμμερίζονται πολλά τραπεζικά στελέχη που δεν τοποθετούνται δημόσια επί του θέματος και σημειώνουν μάλιστα την ανάγκη να υπάρξει στο άμεσο μέλλον νομοθετική παρέμβαση που να διασφαλίζει τα συμφέροντα των επιχειρήσεων πελατών των τραπεζών. Οι ίδιες πηγές θεωρούν πως το 90% των ελληνικών επιχειρήσεων μπορεί να αντιμετωπίσουν την απειλή της πτώχευσης στους επόμενους μήνες αν αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο συνεργάζονται με τις τράπεζες. Εκτιμούν δε πως θα μπορούσαν να υπάρξουν ανακατατάξεις σε όλους τους επιχειρηματικούς τομείς και με τον τρόπο αυτό επιχειρήσεις να αλλάξουν χέρια αντί πινακίου φακής αναδιαμορφώνοντας τον επιχειρηματικό χάρτη της χώρας.

Σε κάθε περίπτωση ο ρόλος και ο σκοπός των επιτρόπων αναμένεται να διαφανεί άμεσα, καθώς στο πρώτο εξάμηνο 2013 θα ληφθούν οι πλέον κρίσιμες αποφάσεις για τη λειτουργία των τραπεζών.

Θανάσης Κουκάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ