Αφιέρωμα στον Ιάνη Ξενάκη

Το πρόγραμμα:
Στο πρώτο μέρος του προγράμματος ο κρουστός Δημήτρης Δεσύλλας παρουσιάζει δύο ίσως από τις σημαντικότερες συνθέσεις της εργογραφίας του Ιάνη Ξενάκη για κρουστά.
Η συναυλία ξεκινά με το Psappha για σόλο κρουστά, το πιο δημοφιλές έργο στην ιστορία των κρουστών. Πρόκειται για σύνθεση ιδιαιτέρως απαιτητική, υψηλών τεχνικών δυσκολιών. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο ερμηνευτής, καλείται ο ίδιος να επιλέξει το σετ των οργάνων που θα χρησιμοποιήσει στην εκτέλεση του έργου.
Η επιλογή του τίτλου «Ψάπφα» από τον Ξενάκη, που δεν είναι άλλος από το αρχαίο όνομα της μεγάλης ποιήτριας Σαπφούς, αποτελεί έμμεση αναφορά στο ρυθμό των ποιημάτων της, τον οποίο ο συνθέτης φαίνεται να ακολουθεί και στη σύνθεση, που χαρακτηρίζεται από τα ρυθμικά σχήματα και τους πολλούς τονισμούς. Δημιουργία του 1975, η Psappha πρωτοπαρουσιάστηκε το 1976 στο Λονδίνο και είναι αφιερωμένη σε έναν από τους πιο δημοφιλείς ευρωπαίους σολίστ, τον κρουστό Σύλβιο Γκουάλντα, στενό συνεργάτη του Ξενάκη, πλάι στον όποιο μαθήτευσε και ο Δημήτρης Δεσύλλας.
Ακολουθεί η Persephassa (=Περσεφόνη) για έξι κρουστούς, σύνθεση στην οποία ο Ξενάκης καταπιάνεται με τη ιδέα της κίνησης και αντίληψης του ήχου σε έναν συναυλιακό χώρο. Έτσι λοιπόν, κατά την εκτέλεση του έργου τοποθετεί τους 6 σολίστ, σε κυκλική διάταξη ολόγυρα από τους ακροατές, να ερμηνεύουν από έξι διαφορετικά σημεία του χώρου. Και σε αυτήν την περίπτωση το σετ των κρουστών που χρησιμοποιούνται δεν προσδιορίζονται από τον Ξενάκη, αλλά αποτελούν επιλογή των ερμηνευτών.
Στη συναυλία, ο Δημήτρης Δεσύλλας, αναλαμβάνει να ερμηνεύσει τους ρόλους και των έξι σολίστ που απαιτούνται, τόσο ζωντανά από τη σκηνή της Αίθουσας Νίκος Σκαλκώτας, όσο και εικονικά μέσω 5 οθονών στημένων περιμετρικά του κοινού, που θα τον προβάλλουν να ερμηνεύει ταυτόχρονα σε μία άνευ προηγουμένου επίδειξη σολιστικής δεξιοτεχνίας.
Η Persephassa για έξι κρουστούς γράφτηκε κατόπιν παραγγελίας του φεστιβάλ του Σιράζ (Ιράν) και παρουσιάστηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Περσέπολης, ενώ σε μορφή εκτέλεσης από έναν κρουστό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Πάτρα στο πλαίσιο του θεσμού «Πάτρα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» το 2006, με σολίστ και πάλι τον Δημήτρη Δεσύλλα.

Ο ήχος αλλάζει εντελώς στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, όταν η Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής και ο αρχιμουσικός Θόδωρος Αντωνίου ανεβαίνουν στη σκηνή για να παρουσιάσουν τρεις συνθέσεις του Ξενάκη για έγχορδα.
Η Aroura για 12 έγχορδα αποτελεί δημιουργία του 1971 και έκανε πρεμιέρα την ίδια χρονιά στο Φεστιβάλ της Λουκέρνης σε μουσική διεύθυνση του Michel Tabachnik, μαέστρου που διηύθυνε πολλές πρώτες εκτελέσεις έργων του Ξενάκη.
Ο τίτλος του έργου, «Άρουρα» σημαίνει γη/ ύπαιθρος, η δε επιλογή του από τον συνθέτη, παραπέμπει στην γεμάτη αντιθέσεις ηχητική υφή της γης και την οποία προσπαθεί ο ίδιος να αντικατοπτρίσει στο έργο, χτίζοντας μία πολυεπίπεδη δομή από ηχητικές υφές.
Έργο προγενέστερο και συγκεκριμένα δημιουργία του 1959, ο Syrmos για 18 έγχορδα που ακολουθεί στη σειρά του προγράμματος, ανήκει στην πρώιμη συνθετική περίοδο του Ξενάκη, απ‘ όπου προέρχονται και άλλες σπουδαίες συνθέσεις του, όπως το Concrete PH, οι Μεταστάσεις, κ.ά. και χαρακτηρίζεται από την ευρεία χρήση της τεχνικής του «γκλισάντο». Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ξενάκη στο Παρίσι το 1965.
Το τρίτο και τελευταίο κομμάτι που θα ερμηνεύσει η Καμεράτα είναι το μικρής διάρκειας Voile (Ιστίο/ Πέπλο) για 20 έγχορδα. Γράφτηκε το 1995 έπειτα από παραγγελία της Ορχήστρας Δωματίου του Μονάχου, μουσικοί της οποίας και το ερμήνευσαν τη ίδια χρονιά στην πρώτη του εκτέλεση υπό τη διεύθυνση του Christoph Poppen.
Το έργο ανήκει στην κατηγορία των “πολύτοπων” έργων του Ξενάκη. Ο όρος “Πολύτοπα” συναντάται βέβαια στην Ευκλείδια Γεωμετρία, με την οποία ο συνθέτης ήταν πολύ εξοικειωμένος.
Όσον αφορά ωστόσο, στην εργογραφία του Ξενάκη, αποτελεί αναφορά στα έργα του εκείνα όπου η μουσική συνδυάζεται με οπτικά ερεθίσματα σε συγκεκριμένους, ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Μάλιστα την ίδια λογική των πολύτοπων, που ακολουθείται στο έργο, έχει εφαρμόσει ο Ξενάκης και στην κατασκευή του περίφημου Pavillon Philips, μία από τις πρώτες «πολυ-μεσικές» εγκαταστάσεις στον κόσμο που σχεδίασε για λογαριασμό της εταιρείας Philips, την εποχή που δούλευε πλάι στον κορυφαίο γαλλοελβετό αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ και που στήθηκε ειδικά για την Παγκόσμια έκθεση των Βρυξελών το 1958.
Το ηχητικό περιβάλλον του περιπτέρου της Phillips συνέθεσε ο Εντγκάρ Βαρέζ, ενώ κατά την είσοδο του κοινού στο χώρο ακούγονταν το έργο Concrete PH του Ξενάκη.

Οι τιμές των εισιτηρίων είναι € 7,00 (φοιτητικά), € 19,00 & € 30,00

Πληροφορίες για το κοινό στο τηλέφωνο: 210 72.82.333
και στην ιστοσελίδα του ΜΜΑ: www.megaron.gr

Αφιέρωμα στον Ιάνη Ξενάκη
Ηλεκτρονική αποκατάσταση του Pavillon Philips

Παρασκευή 2 & Σάββατο 3 Δεκεμβρίου, 18: 00 – 22:30

Διάλεξη του καθηγητή Vincenzo Lombardo, 2/12, ώρα 19:00
Αίθουσα ΜC3
Είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας
Φέτος συμπληρώνονται 10 χρόνια από τον θάνατο του Ιάνη Ξενάκη, του πρωτοποριακού αρχιτέκτονα των ήχων, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στις 4 Φεβρουαρίου 2001 στο Παρίσι έχοντας κληροδοτήσει στις επόμενες γενιές μία πλουσιότατη παρακαταθήκη από παρτιτούρες, ηχογραφήσεις, οπτικοακουστικές παραγωγές, μελέτες, δοκίμια, κείμενα και σχέδια.
Με αφορμή αυτή τη σημαντική επέτειο, διοργανώνονται σε όλο τον κόσμο συνέδρια με θέμα τη ζωή και το έργο του, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους πραγματοποιούνται διεθνώς συναυλίες και εκδηλώσεις αφιερωμένες στις αρχιτεκτονικές και μουσικές δημιουργίες του ιδιοφυούς εμπνευστή της «χωροποίησης του ήχου».

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τιμά τη μνήμη του Ξενάκη (1922-2001) με ένα διήμερο αφιέρωμα την Παρασκευή 2 και το Σάββατο 3 Δεκεμβρίου.
Το αφιέρωμα ανοίγει με την ηλεκτρονική αποκατάσταση του Pavillon Philips που πραγματοποιήθηκε από ομάδα ειδικών του Εργαστηρίου Πολυμέσων Guido Quazza του Πανεπιστημίου του Τορίνου.
Την επιστημονική επιμέλεια έχει ο καθηγητής Βιντσέντσο Λομπάρντο. Οι προβολές της σύγχρονης τρισδιάστατης αποκατάστασης του Pavillon Philips που έχουν διάρκεια περίπου 20 λεπτά (της 12λεπτης προβολής προηγείται σύντομο επεξηγηματικό ντοκυμαντέρ) , θα πραγματοποιηθούν στις 2 και 3/12 (επαναλαμβανόμενες) από τις 18:00 έως τις 22:30 στην Αίθουσα MC3.
Ο καθηγητής Λομπάρντο θα δώσει διάλεξη με θέμα:
Virtual Electronic Poem Project στην ίδια Αίθουσα την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου στις 19:00.
Η διάλεξη θα δοθεί στα αγγλικά και θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά ενώ στο τέλος της διάλεξης ο καθηγητής θα δεχθεί ερωτήσεις από το κοινό. (Η προβολή θα διακοπεί λόγω της διάλεξης, στο διάστημα μεταξύ των ωρών 19.00 μέχρι 20:30).
Όλες οι εκδηλώσεις είναι με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, με δελτία προτεραιότητας.

Το πρόγραμμα του αφιερώματος περιλαμβάνει επίσης διαλέξεις, συζήτηση, masterclass καθώς και συναυλίες της Καμεράτα, του Ergon Ensemble και του συνόλου κρουστών Τύπανα.

Ηλεκτρονική αποκατάσταση του Pavillon Philips
Το Pavillon Philips (περίπτερο της εταιρείας Philips) σχεδιάστηκε για τη Διεθνή Έκθεση των Βρυξελλών το 1958 από τον Ιάνη Ξενάκη που τότε εργαζόταν για τον πρωτοπόρο Γαλλοελβετό αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ, ο οποίος, ως γνωστόν, επηρέασε καθοριστικά τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Το ηχητικό περιβάλλον του περιπτέρου δημιούργησε ο διάσημος σύγχρονος Αμερικανός συνθέτης Εντγκάρ Βαρέζ, ενώ στην είσοδο του εκθεσιακού χώρου της Philips ακούγονταν οι ηχογραφημένοι ήχοι της σύνθεσης του Ξενάκη Concret PH.

O Ιάνης Ξενάκης ήταν προσωπικότητα πολυδιάστατη με βαθιά γνώση της επιστήμης των μαθηματικών, της φυσικής, της αρχιτεκτονικής, των αρχαίων κλασικών και της φιλοσοφίας, ενώ υπήρξε από τους πρώτους δημιουργούς της λεγόμενης “πειραματικής μουσικής” εφαρμόζοντας μαθηματικές θεωρίες και τύπους της φυσικής στο συνθετικό του έργο.