Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια της Λέσβου

ΔΗΜΟΣ ΓΕΡΑΣ
Ι. Ναός Αγίου Ερμολάου, με αριστοτεχνικό τέμπλο.
Ι. Ναός Αγίας Μαγδαληνής, του 19ου αιώνα, με κατακόμβες και ξενώνες.
Ι. Ναός Ζωοδόχου Πηγής, με μαρμάρινο τέμπλο φιλοτεχνημένο το 1796.

ΔΗΜΟΣ ΕΡΕΣΟΥ
Ιερά Μονή Πιθαρίου
Ιδρύθηκε το 17ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στους Ταξιάρχες. Βρίσκεται σε φαράγγι γεμάτο βαλανιδιές και πλατάνια.

Ιερά Μονή Υψηλού
Ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα μ.Χ. από τον Όσιο Θεοφάνη της Σιγριανής και είναι το αρχαιότερο μοναστήρι της Λέσβου. Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους, το μοναστήρι λεηλατήθηκε και οι κατακτητές άρπαξαν το μεγαλύτερο μέρος των βαρύτιμων κειμηλίων του. Στο μοναστήρι φυλάσσονται χρυσοκέντητα επιτραχήλια, αντιμήνσια (κάλυμμα της Αγίας Τραπέζης) του 1588, 1622, 1730 και 1825, επίχρυσα Ευαγγέλια, σταυροί με ρουμπίνια και μαργαριτάρια, επίχρυσα δοχεία και άλλα. Επίσης, υπάρχουν έγγραφα, χειρόγραφα και κώδικες που αφορούν στην εκκλησιαστική ζωή.

Ιερά Μονή Περιβολής
Πριν από την Αντισσα, κοντά στον ποταμό Βούλγαρη βρίσκεται το μαστήρι που κτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Ο ναός της μονής έχει τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας.

ΔΗΜΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ

Ι. Ναός Αγίου Ταξιάρχη (Ασώματος)
Ο ναός χρονολογείται από το 1796.
Ι. Ναός Αγίου Προκοπίου (΄Ιππειος)
Ο ναός χρονολογείται από το 1741.
Ι. Ναός Αγίων Γεωργίου και Χαραλάμπους (Κεραμειά)
Είναι κτισμένος πάνω σε παλιό ναό της Αγίας Σοφίας που θεωρείται απομεινάρι του μεγάλου κάστρου Gieremia του 15ου αιώνα.
Ι. Ναός Παναγίας (Συκούντα)
Χρονολογείται από το 1870. Στο ναό υπάρχει μεγάλη επιγραφή που αναφέρεται στην ύπαρξη προγενέστερου ναού του 1740. Το τέμπλο του βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου.
Ι. Ναός Κοίμησης Θεοτόκου (Κάτω Τρίτος)
Ο ναός χρονολογείται από το 1859. Κοντά του βρίσκεται βυζαντινός ναΐσκος των Ταξιαρχών με τοιχογραφίες, γύρω από τον οποίο υπάρχουν ερείπια μοναστηριού.

ΔΗΜΟΣ ΜΗΘΥΜΝΑΣ
Χαρακτηριστικότερες εκκλησίες του οικισμού είναι:
Ι. Ναός του Ταξιάρχη, κτίσμα του 1795
Ι. Ναός του Αγίου Παντελεήμονα, κτίσμα του 1844
Ι. Ναός της Αγίας Κυριακής

ΔΗΜΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ
Ι. Ναός Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου-Μητρόπολη
Κτίστηκε στο τέλος του 16ου αιώνα. Είναι σταυροειδής τρίκλιτη βασιλική, είναι αφιερωμένη στους Αγίους Αθανάσιο και Κύριλλο. Η Αγία Τράπεζα είναι ξυλόγλυπτη, ενώ το καμπαναριό πέτρινο σε γοτθικό ρυθμό. Στην εκκλησία φυλάσσεται το λείψανο του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντινού. Υπάρχει επίσης υπόγεια στοά με τάφους και λείψανα πατριαρχών και μητροπολιτών. Στην πίσω πλευρά του ναού υπάρχουν ερείπια κτιρίου, το οποίο πιθανολογείται πως ήταν το βουλευτήριο της αρχαίας Μυτιλήνης.

Ι. Ναός Αγίου Θεράποντα
Κτίστηκε το 1860 και λέγεται πως βρίσκεται στον ίδιο χώρο όπου ήταν το αρχαίο Ασκληπιείο. Είναι τρίκλιτη βασιλική με νεοκλασικά στοιχεία. Στο ναό υπάρχει εικόνα του Ευαγγελιστή Ιωάννη, φιλοτεχνημένη το 15ο αιώνα.

Ι. Ναός των Ταξιαρχών
Τεσσεράμισι χιλιόμετρα έξω από τη Μυτιλήνη, στο ομώνυμο χωριό, βρίσκεται ο ναός των Ταξιαρχών. Σε αυτόν φυλάσσεται η εικόνα του Ταξιάρχη ύψους δύο μέτρων, που κατασκευάστηκε πριν από 800 χρόνια με κερί και μαστίχα.

ΔΗΜΟΣ ΠΕΤΡΑΣ
Ι. Ναός της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας
Είναι κτισμένος στην κορυφή του βράχου που βρίσκεται στο κέντρο της Πέτρας. Είναι ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής. Ένας μικρός ναός της Παναγίας υπήρχε στο εσωτερικό του οχυρού επί Ενετοκρατίας. Το 1609 κτίστηκε μεγαλύτερη εκκλησία με κελιά. Εντοιχισμένη επιγραφή στο κωδωνοστάσιο γράφει: ΕΤΟΣ 1609 ΒΡΑΝΑΣ ΒΑΤΑΤΣΗ. Με φιρμάνι του Σουλτάνου το 1840, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα, ο ναός ανακαινίζεται εκ θεμελίων και παίρνει τη σημερινή του μορφή. Εντοιχισμένη επιγραφή στο κωδωνοστάσιο γράφει: ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΗ ΚΑΡΕΚΟΣ 1840. Στο εσωτερικό του ναού κατασκευάστηκαν ξυλόγλυπτος δεσποτικός θρόνος και ξύλινο ζωγραφισμένο τέμπλο.
Η εκκλησία είναι γεμάτη τάματα από ανθρώπους που ζήτησαν βοήθεια για κάποιον άρρωστό τους. Από εκεί προήλθε και το λαϊκό δίστιχο: Ω Παναγιά μου πετρανή με τα πολλά καντήλια, τον άρρωστό μου γλίτωσε να σου τα κάνω χίλια.

Ι. Ναός Αγίου Νικολάου
Βρίσκεται στο κέντρο της Πέτρας και είναι μονόκλιτη βασιλική. Έχει τρία στρώματα τοιχογραφιών. Επίγραμμα αναφέρεται στο ζωγράφο Νικόλαο Φρίτζη από την Πελοπόννησο που το 1721 ευπρέπισε το ναό. Το 1937 αναστηλώθηκε και σήμερα είναι διατηρητέο μνημείο.

Ι. Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου
Βρίσκεται στο χωριό Σκουτάρος και είναι τρίκλιτη βασιλική με ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Ι. Ναός του Ταξιάρχη
Βρίσκεται στο χωριό Υψηλομέτωπο και είναι τρίκλιτη βασιλική. Είναι φτιαγμένη από σκούρο τραχείτη (γκρίζα λεσβιακή πέτρα) και έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Ξωκλήσι Αγίου Δημητρίου
Ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό Υψηλομέτωπο βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου, κτισμένο πάνω σε παλαιοχριστιανική εκκλησία, τρίκλιτη βασιλική, μήκους 30,10μ. και πλάτους 15,80 μέτρων. Ο παλαιοχριστιανικός ναός ανακαλύφθηκε και ανασκάφτηκε από τους χωρικούς επί Τουρκοκρατίας.

Ι. Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου
Είναι τρίκλιτη βασιλική εκκλησία με ξυλόγλυπτο τέμπλο και βρίσκεται στο χωριό Λαφιώνας. Κτίστηκε το 1807 και το 1920 ανακαινίστηκε.

ΔΗΜΟΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ

Ι. Ναός Αγίου Νικολάου
Είναι τρίκλιτη βασιλική που κτίστηκε το 1847. Αφιερωμένη στον Αγιο Νικόλαο, είναι η Μητρόπολη του Πλωμαρίου.

Ι. Ναός Αγίας Παρασκευής
Το τέμπλο της είναι φτιαγμένο από λευκό μάρμαρο.

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου