Νέοι ήρωες. Το τέλος της αθωότητας

Σπάιντερμαν, Σούπερμαν, Τρανσφόρμερς, Πάουερ Ρέιντζερς… Είναι οι ήρωες που στοιχειώνουν τη φαντασία τους και τα διδάσκουν την έννοια του καλού και του κακού. Τελικά, τα νέα παιχνίδια είναι όσο επικίνδυνα υποστηρίζουν οι θιασώτες του συντηρητισμού ή όσο ακίνδυνα μας λένε οι παιχνιδοβιομηχανίες;

Της Ελένης Καραγιάννη

Κυριακή πρωί. Οι μικροί τηλεθεατές είναι καρφωμένοι μπροστά στη μικρή οθόνη και παρακολουθούν τις ιστορίες των αγαπημένων τους ηρώων. Κάθε τόσο, οι σειρές διακόπτονται για να προβληθούν διαφημίσεις για προϊόντα που απευθύνονται σε ανήλικους καταναλωτές. Πρόκειται πάνω κάτω για τις ίδιες φιγούρες που πρωταγωνιστούν και στα καρτούν, αποτυπωμένες αυτή τη φορά σε κουτιά δημητριακών και μπισκότων ή με τη μορφή κούκλας και video game. «Κάθε φορά που συνειδητοποιώ τι βλέπει στην τηλεόραση και με τι παίζει ο πεντάχρονος γιος μου, αναρωτιέμαι μήπως είναι καλύτερα να του νοικιάσω σε dvd το “Pulp Fiction”! Έχω την εντύπωση ότι τα “παιδικά” προγράμματα έχουν περισσότερη βία», μας λέει με αληθινή αγωνία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό της η Λιάνα, μητέρα του μικρού Λευτέρη. Είναι γεγονός ότι η γενιά που μεγάλωσε συλλέγοντας αυτοκόλλητες φωτογραφίες της Χάιντι, που αγκαλιάζει τρυφερά νεογέννητα κατσικάκια, και παρακολουθούσε με μανία τη Μάγια τη μέλισσα να πετά ζωηρά από λουλούδι σε λουλούδι έρχεται σε πραγματική αμηχανία όταν καλείται να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των σημερινών παιδιών για ένα ακόμα πλαστικό ανθρωπόμορφο τέρας που έχει στην κατοχή του όπλα βιολογικού πολέμου και τη δυνατότητα να μετατρέπεται με το πάτημα ενός κουμπιού σε διαστημόπλοιο που εκτοξεύει πυραύλους! Τη στιγμή, μάλιστα, που στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ερευνήθηκε πρόσφατα η περίπτωση του Μπομπ του Σφουγγαράκη και τα πρότυπα βίας που ενδεχομένως μεταδίδει στα παιδιά. Αν οι διαπληκτισμοί ανάμεσα σ’ ένα σφουγγάρι που δουλεύει σε fast food και σ’ ένα καλαμάρι που παίζει κλαρινέτο είναι πιθανώς επιβλαβείς, τι λέει αυτό για όλους τους άλλους ήρωες που συναντάει κανείς στις παιδικές σειρές και στα καταστήματα παιχνιδιών, εκείνους που έχουν από ένα αεροβόλο ενσωματωμένο σε κάθε χέρι; Μήπως αυτή η υπόσχεση βίας κάνει κακό στην ψυχοσύνθεση των παιδιών; Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, οι ειδικοί απαντούν «όχι». Σύμφωνα με τον Γιάννη Κούρο, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχολογικής Ψυχιατρικής Ενηλίκου & Παιδιού, «όλες οι ιστορίες με πρωταγωνιστές τέτοιους ήρωες έχουν ένα κοινό στοιχείο: τελειώνουν με τη νίκη του καλού και του δικαίου. Ακόμα κι αν υπάρχουν καρικατούρες του “κακού” –οι οποίες περισσότερο διασκεδάζουν παρά φοβίζουν τα παιδιά– το μήνυμα που δίνουν είναι πως στη ζωή κάποιες φορές ίσως χρειαστεί να τσακωθείς, να αντιπαρατεθείς με άλλους, όμως στο τέλος όποιος έχει το δίκιο με το μέρος του θα κερδίσει. Πρόκειται για έναν συμβολικό τρόπο για να μάθει το παιδί ότι πρέπει να είναι με το μέρος των καλών, γιατί με αυτό τον τρόπο στο τέλος θα βγει κερδισμένο. Γι’ αυτό το λόγο, δεν είναι επιβλαβείς στην ψυχολογία του, αρκεί βέβαια αυτό να έχει την κατάλληλη ηλικία ώστε να μπορεί να καταλάβει το νόημα της δράσης χωρίς να τρομάζει από τις σκηνές βίας». Για παράδειγμα, ο Μπομπ ο Σφουγγαράκης είναι μια χαρά για παιδιά νηπιαγωγείου ή των πρώτων τάξεων του δημοτικού, που όμως ίσως είναι πολύ μικρά για τις ιστορίες του Σπάιντερμαν, ο οποίος απευθύνεται σε μεγαλύτερες ηλικίες –όταν οι μικροί θεατές μπορούν να αντιληφθούν πως αυτό που βλέπουν είναι φανταστικό.

Όταν η πραγματικότητα γίνεται παιχνίδι

«Μέσα από την αντιπαράθεση των δυνατών και πάντα δίκαιων υπερ-ηρώων με τους τερατόμορφους ανταγωνιστές τους το παιδί διδάσκεται την ύπαρξη του κακού, κι αυτό είναι ένα χρήσιμο μάθημα, γιατί το βοηθάει σιγά σιγά να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα», συνεχίζει ο κ. Κούρος. Πώς θα κατανοήσουν τα παιδιά ότι, για παράδειγμα, δεν πρέπει να μιλάνε, να δέχονται δώρα ή να ακολουθούν ξένους όταν βρίσκονται σε κάποιο χώρο όπου δεν ελέγχονται από τους γονείς τους, αν επιμένουμε να εθελοτυφλούμε παρουσιάζοντάς τους έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο; «Σε γενικές γραμμές, η αντιγραφή της πραγματικότητας με τη μορφή παιχνιδιού δεν μπορεί να είναι αρνητική», λέει ο ειδικός. «Στη ζωή μας υπάρχει και η σύγκρουση ή η αντιπαράθεση με άλλους. Άλλωστε, αν παρακολουθήσετε παιδιά στα προαύλια των νηπιαγωγείων ή των δημοτικών σχολείων, θα διαπιστώσετε ότι μαλώνουν μεταξύ τους, πολλές φορές με μεγαλύτερη ένταση απ’ ό,τι οι σούπερ-ήρωες». Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ως γονείς το ελεύθερο να εξοπλίζουμε την πολεμική μηχανή που λέγεται… Κωστής με όλα τα απαραίτητα της μάχης χωρίς ενοχές; «Κανείς δεν υποστηρίζει ότι δεν πρέπει τα παιδιά να παίζουν με σπαθιά ή με ιππότες, ζωντανεύοντας με τη φαντασία τους όσα έχουν μάθει στα παραμύθια και στους μύθους που έχουν ακούσει», συνεχίζει. «Αυτό που πρέπει να αποφεύγουμε είναι τα πολεμικά παιχνίδια ή τα εργαλεία εξόντωσης, στα οποία δεν είναι πλέον ξεκάθαρος ποιος είναι ο στόχος της αντιπαράθεσης –απλά σκοτώνει όποιος είναι ο πιο δυνατός–, ή τα βιντεοπαιχνίδια στα οποία αρκεί να εξοντώσεις όσους περισσότερους γίνεται για να αλλάξεις πίστα. Δεν θέλουμε πολίτες-εξολοθρευτές, αλλά πολίτες προσαρμοσμένους στο κοινωνικό σύνολο. Αντίθετα, μάλιστα, απ’ ό,τι πιστεύουμε, αυτά τα παιχνίδια δεν βοηθούν το παιδί να εκτονώσει την ενέργειά του, αντίθετα το κάνουν πιο επιθετικό. Η μπάλα ή τα σπορ είναι καλύτερες ιδέες για να εκτονώσουν την ενέργειά τους».

Η μάχη των φύλων

«Ευτυχώς που περιμένω κοριτσάκι και δεν ανησυχώ γι’ αυτά», σχολίασε μια φίλη. Ίσως γιατί ακόμα δεν ξέρει ότι και στο ροζ θηλυκό σύμπαν πρωταγωνιστούν συμμορίες κοριτσιών που κατατροπώνουν τους αντιπάλους τους με κινήσεις καράτε.

Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα» παιχνίδια είναι πιο λεπτή από ποτέ.

Πόσο μάλλον όταν διαπιστώσει κανείς ότι και ο (κάθε) Κωστής αφήνει με ευχαρίστηση τα όπλα, προκειμένου να βάλει μια φανταστική πλύση με το πλαστικό φούξια μίνι πλυντήριο της αδερφής του. Μήπως κάτι πάει πολύ λάθος; «Είναι φυσιολογικό, ειδικά

σε σπίτια όπου υπάρχουν παιδιά και των δύο φύλων, να παίζουν πότε με αγορίστικα και πότε με κοριτσίστικα παιχνίδια», μας καθησυχάζει ο κ. Κούρος. Σήμερα οι ρόλοι του αρσενικού και του θηλυκού δεν είναι πια ξεκάθαροι. Γιατί περιμένουμε από το γιο να αντιγράψει μόνο τη συμπεριφορά του μπαμπά όταν και η μαμά φεύγει την ίδια ώρα για το γραφείο της; Οι εποχές αλλάζουν κι όσο πιο ήρεμοι νιώθουμε παρακολουθώντας τα παιδιά μας να παίζουν με εξωγήινους ή με σιδερώστρα μινιατούρα, τόσο καλύτερα εκείνα μεγαλώνουν μαζί μας. Άλλωστε, ο Κωστής είναι πιο πιθανό να χρειαστεί κάποτε να βάλει πλυντήριο, παρά να ξιφομαχήσει!

Τι πρέπει να προσέχετε όταν αγοράζετε παιχνίδια

Σύμφωνα με τον κ. Κούρο, είναι πολύ πιθανό ένα παιχνίδι να βλάψει σωματικά παρά ψυχικά το παιδί, γι’ αυτό και η ποιότητα κατασκευής του ή το επίπεδο ανάπτυξης που προϋποθέτει είναι πιο σημαντικά από τα πρότυπα συμπεριφοράς που ενδέχεται να εμπνέει. Ο γενικός γραμματέας της ΕΚΠΟΙΖΩ Ηλίας Κουκογιάννης μας ενημερώνει για όλα όσα πρέπει να έχουμε υπόψη:

– Ανταποκρίνεται το παιχνίδι στο επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού;

Στη συσκευασία των περισσότερων παιχνιδιών θα δείτε να αναγράφεται η προτεινόμενη ηλικία που θα πρέπει να έχει το παιδί. Αυτό είναι το πρώτο στοιχείο που θα λάβετε υπόψη. Από την άλλη, πρέπει να έχετε μια ρεαλιστική εικόνα για το πόσο ώριμο είναι το παιδί. Υπάρχουν παιχνίδια που απευθύνονται σε ηλικίες τεσσάρων ετών και άνω τα οποία κάποια εξάχρονα δεν έχουν την ικανότητα να χειριστούν, όπως κάποια με μέρη που συναρμολογούνται. Επίσης, αν και θεωρητικά όσα έχουν μικρά εξαρτήματα απευθύνονται σε ηλικίες άνω των τριών ετών, αν το δικό σας τετράχρονο συνηθίζει να βάζει ακόμα τα πάντα στο στόμα του, πρέπει να τα αποφεύγετε.

– Το μέγεθος μετράει

Μέχρι το παιδί να γίνει τριών ετών, πρέπει τα παιχνίδια του να μην έχουν κανένα εξάρτημα που να χωράει να περάσει από το στόμα του, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πνιγμού. Για να είστε σίγουρη εάν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, προσπαθήστε να περάσετε το παιχνίδι μέσα από ένα ρολό χαρτί κουζίνας. Εάν περνάει, είναι πολύ μικρό για να είναι ασφαλές.

– Στροφή στην ποιότητα

Βεβαιωθείτε πως τα παιχνίδια που αγοράζετε είναι καλοφτιαγμένα, πως οι ουρές είναι γερά ραμμένες πάνω στα ζωάκια, οι ραφές στα υφασμάτινα είναι ενισχυμένες και η μπογιά δεν ξεφτίζει. Όσα απευθύνονται σε βρέφη πρέπει να μην έχουν κορδέλες, κουμπιά, πρόσθετα διακοσμητικά στοιχεία και γενικά οτιδήποτε μπορεί ένα μωρό να ξεκολλήσει και να βάλει στο στόμα του. Επίσης, σχοινιά μεγαλύτερα των 30 εκατοστών μπορεί να τυλιχτούν γύρω από το λαιμό των παιδιών και να προκαλέσουν πνιγμό.

– Timing is everything

Υπάρχουν γονείς που προτιμούν να αγοράζουν, για παράδειγμα, ένα πιο μεγάλο ποδήλατο από αυτό που αναλογεί στην ηλικία και τη φυσική διάπλαση του παιδιού τους, για να μη χρειαστεί να αγοράσουν άλλο τον επόμενο χρόνο.

Αυτή η συνήθεια όμως μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα.

– Εξαρτήματα που μαγνητίζουν τον κίνδυνο

Το 2007 η Επιτροπή Προστασίας Καταναλωτή στις ΗΠΑ ανακήρυξε τους μαγνήτες ως τον Νο1 παράγοντα κινδύνου στο σπίτι. Μικροί αλλά πολύ ισχυροί μαγνήτες χρησιμοποιούνται συχνά στα παιχνίδια.

Το πρόβλημα προκύπτει εάν για κάποιο λόγο το παιδί καταπιεί δύο ή περισσότερους (ή ένα μαγνήτη και κάποιο μεταλλικό αντικείμενο), οι οποίοι θα έχουν την τάση να ενωθούν μέσα από τα τοιχώματα του πεπτικού του συστήματος.

Για το λόγο αυτό, παιδιά ηλικίας κάτω των έξι ετών δεν συνιστάται να παίζουν με παιχνίδια που περιέχουν μαγνήτες.

kids.in.gr