Προτεραιότητα 3: Ανακύκλωση – Πολλά και σημαντικά τα οφέλη

Με τον όρο Ανακύκλωση εννοείται ο διαχωρισμός των απορριμμάτων σε επιμέρους συστατικά ή ομοιογενείς κατηγορίες συστατικών και η επαναφορά τους στο φυσικό και οικονομικό κύκλο.

Τα σημαντικότερα προς ανακύκλωση υλικά με βάση τις ποσότητές τους στα απορρίμματα είναι τα ακόλουθα. Κατ’ αρχάς το χαρτί αποτελεί το 15-25% (κ.β.) των απορριμμάτων και μπορεί να διαχωρίζεται και σε τρείς ποιότητες. Το γυαλί αποτελεί το 3-7% (κ.β.) των απορριμμάτων και μπορεί να διαχωρίζεται και σε τρείς ποιότητες ανάλογα με το χρώμα του. Τα μέταλλα αποτελούν το 3-5% (κ.β.) των απορριμμάτων. Το σημαντικότερο μέταλλο είναι το αλουμίνιο (~0.6% κ.β.) για το οποίο υπάρχει σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον, λόγω της υψηλής τιμής του. Τέλος, τα πλαστικά αποτελούν το 10-20% (κ.β.) των απορριμμάτων και τα σημαντικότερα είναι το πολυαιθυλένιο (χαμηλής και υψηλής πυκνότητας), το PET, το PVC, το πολυπροπυλένιο και το πολυστυρένιο. Με εξαίρεση τα πλαστικά για όλα τα υπόλοιπα υλικά δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα στο διαχωρισμό τους, ούτε στην τεχνολογία ανακύκλωσή τους ή στην απορρόφησή τους από τις ελληνικές βιομηχανίες, από τη στιγμή που τηρούνται στοιχειώδεις προϋποθέσεις καθαρότητας των υλικών. Αντίθετα, για τα πλαστικά υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στο διαχωρισμό τους και στην καθαρότητά τους.

Τα οφέλη που προκύπτουν από την ανακύκλωση των υλικών είναι πολλά και σημαντικά.
Κατ’ αρχάς η εξοικονόμηση ενέργειας για την παραγωγή των πρώτων υλών από την ανακύκλωση των υλικών είναι πολύ σημαντική. Για το γυαλί φθάνει το 90%, για το λευκοσίδηρο το 78%, για το αλουμίνιο το 95% και για το PET το 99%. Σε επίπεδο παραγωγής προϊόντων, το ενεργειακό όφελος από την ανακύκλωση είναι 68% (ή 2,7 Kwh/kg) για το χαρτί, 31% (ή 0,32 Kwh/kg) για το γυαλί, 95% (ή 49 Kwh/kg) για το αλουμίνιο και 85-90% (ή 7,4 Kwh/kg) για τα πλαστικά.

Εκτός από τα ενεργειακά, υπάρχουν και άλλα περιβαλλοντικά οφέλη από την ανακύκλωση υλικών. Στον πίνακα 2 φαίνονται αυτά τα περιβαλλοντικά οφέλη από την ανακύκλωση αλουμινίου, χάλυβα, χαρτιού και γυαλιού.

Πίνακας 2 Περιβαλλοντικά οφέλη από ανακύκλωση αλουμινίου, χάλυβα, χαρτιού και γυαλιού

Επιπρόσθετα, η ανακύκλωση ενός τόνου χαρτιού που ανακυκλώνεται εξοικονομεί 15-20 δέντρα, 30 κυβικά μέτρα νερού, εκατοντάδες κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας και περίπου 230 κιλά ισοδυνάμου πετρελαίου. Αν μάλιστα υπολογιστεί ο πλήρης κύκλος παραγωγής και διάθεσης του χαρτιού, τότε η ανακύκλωση εξοικονομεί 700-900 κιλά ισοδυνάμου πετρελαίου ανά τόνο χαρτιού. Για κάθε ένα τόνο ανακυκλωμένου γυαλιού εξοικονομούνται 1,2 τόνοι πρώτων υλών (ΕΛΚΕΠΑ, 1986) και 180-200 κιλά καυσίμου. Επίσης, το γυαλί σε αντίθεση με το χαρτί μπορεί να ανακυκλωθεί πολλές φορές χωρίς αλλοίωση, καθώς επίσης χαρακτηρίζεται από μηδενική διαπίδυση προς το περιεχόμενο. Για όλους αυτούς τους λόγους, το γυαλί θεωρείται για πολλές χρήσεις ίσως το φιλικότερο προς το περιβάλλον υλικό, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με προγράμματα επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης. Τέλος, για κάθε τόνο αλουμινίου που ανακυκλώνεται εξοικονομούνται περισσότεροι από 4 τόνους βωξίτη, 500 Kg σόδας, 100 Kg ασβεστόλιθου, 700 Kg κάρβουνο πετρελαίου, 25 Kg κρυολίτη και 35 Kg φθοριούχου αλουμινίου (Aluminium Beverage cans).

Με την ανακύκλωση μειώνεται ο όγκος των απορριμμάτων και μεγαλώνει έτσι ο χρόνος ζωής των χώρων ταφής. Πρακτικά μπορεί να διπλασιασθεί ή τριπλασιασθεί ή να αυξηθεί πολύ περισσότερο ο χρόνος ζωής των ΧΥΤΥ, ανάλογα με τη μείωση των απορριμμάτων που θα επιτευχθεί, με τεράστια οικονομικά οφέλη για όλη την κοινωνία, που σε πανελλαδικό επίπεδο είναι της τάξης μερικών τρις δρχ./20ετία.

Παράλληλα, οι χρόνοι αποδόμησης μέσα σε ένα χώρο ταφής των απορριμμάτων των σημαντικότερων υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν (μέταλλα, πλαστικά, γυαλί), είναι πολύ μεγαλύτεροι από τους χρόνους αποδόμησης των υπολοίπων υλικών. Άρα, η αποδόμηση των υπολοίπων υλικών μπορεί να ολοκληρωθεί σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα από ότι πριν, με αποτέλεσμα ο χώρος ταφής να μπορεί να αποκατασταθεί και να διαμορφωθεί για άλλες χρήσεις πολύ πιο γρήγορα.

Η ανακύκλωση υλικών για να πετύχει θα πρέπει να οργανωθούν κατάλληλα για κάθε περιοχή προγράμματα ανακύκλωσης, το είδος των οποίων θα επιλεγεί από μια πληθώρα σχετικών μοντέλων και τεχνικών που εφαρμόζονται διεθνώς. Τα μοντέλα συλλογής και ανακύκλωσης των υλικών μπορούν να είναι συνεχή ή περιοδικά, ανάλογα με τις συνθήκες κάθε περιοχής. Τέτοια μοντέλα είναι τα Μοντέλα συλλογής με κάδους (με ένα ή περισσότερους κάδους και πολλών τύπων), το Μοντέλο συλλογής πόρτα-πόρτα, το Μοντέλο συλλογής με ραντεβού και το Μοντέλο συλλογής με Κέντρο Ανακύκλωσης. Για την επιτυχία του οποιοδήποτε μοντέλου εφαρμοσθεί σε κάθε περιοχή θα πρέπει να συμπληρώνεται και με εκτεταμένα και συνεχή προγράμματα ενημέρωσης των πολιτών.