Kαρκίνος του δέρματος: το «κακό» σπυρί

Έχουμε το προνόμιο και την ευτυχία να ζούμε σε μια ηλιόλουστη χώρα. Δυστυχώς αυτό το προνόμιο συνοδεύεται από το βάρος του σημαντικά αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος. Η διαρκής αύξηση των κρουσμάτων τις τελευταίες δεκαετίες, που αποτελούν πλέον το 30-40% του συνόλου των περιστατικών καρκίνου, δείχνει ότι παρά τις προσπάθειες υπάρχει κενό ενημέρωσης για αυτήν την εξαιρετικά συνήθη νεοπλασία.

Το δέρμα

Αν και συχνά το ξεχνάμε, το δέρμα είναι ένας πολύτιμος, περίπλοκος, ζωντανός ιστός η απουσία του οποίου είναι ασύμβατη με τη ζωή. Μας προστατεύει από τη ζέστη, το κρύο, την ακτινοβολία, τις μολύνσεις και τους τραυματισμούς. Παράλληλα, αποτελεί αποθήκη λίπους, φράγμα στην απώλεια νερού, τόπο σύνθεσης βιταμίνης D και… πηγή ομορφιάς.

Αποτελείται από δύο κύριες στοιβάδες: εξωτερικά την επιδερμίδα και βαθύτερα το χόριο. Η πρώτη φέρει επίπεδα λεπιδώδη κύτταρα που ονομάζονται ακανθωτά ενώ λίγο βαθύτερα βρίσκονται τα κύτταρα της βασικής στιβάδας από τα οποία ανανεώνεται η επιδερμίδα και τα μελανινοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για το χρώμα του δέρματος και… το μαύρισμα. Το χόριο είναι η στιβάδα που στηρίζει το δέρμα και περιέχει, αγγεία, νεύρα καθώς και τα εξαρτήματα του δέρματος, δηλαδή τις τρίχες, τους ιδρωτοποιούς και σμηγματογόνους αδένες.

Καθένα από τα επιμέρους κύτταρα μπορεί να εξαλλαγεί προς καρκινικό. Κατά σειρά συχνότητας αυτό συμβαίνει στα βασικά κύτταρα (βασικοκυτταρικό καρκίνωμα), τα ακανθωτά (ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα) και τα μελανινοκύτταρα (κακόηθες μελάνωμα). Θα επικεντρωθούμε στις δύο πρώτες περιπτώσεις που είναι πολύ συχνότερες αλλά ευτυχώς με πολύ καλύτερη πρόγνωση. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το μελάνωμα, κάντε κλικ εδώ.

Αίτια και προδιαθεσικοί παράγοντες

Ας το ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξαρχής: είναι αναμφισβήτητο ότι το κύριο αίτιο του καρκίνου του δέρματος είναι ο ήλιος και συγκεκριμένα η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Χώρες όπως η Νότια Αφρική και η Αυστραλία παρουσιάζουν τα περισσότερα κρούσματα καθώς είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στην υπεριώδη ακτινοβολία. Αλλά και η Ελλάδα δεν υστερεί.

Μεταξύ των αιτιών της σταθερής αύξησης των κρουσμάτων την τελευταία πενηντακονταετία είναι η καταστροφή του στρώματος του όζοντος, η ευρεία διάδοση του ‘μαυρίσματος’ στις παραλίες και τα καλοκαιρινά σπορ με ελαφρά ένδυση χωρίς τη λήψη προστατευτικών μέτρων.

Περισσότερο κινδυνεύουν τα άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, ιδιαίτερα οι ξανθοί με γαλάζια μάτια, οι άνδρες και όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος. Επίσης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο όσοι είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται κάτω από τον ήλιο, όπως αγρότες, ψαράδες κλπ.

Ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος για την έκθεση στον ήλιο θεωρείται η παιδική ηλικία, ειδικά αν προκληθεί έγκαυμα που σαφώς πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες να εμφανιστεί αργότερα καρκίνος. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και οι λάμπες μαυρίσματος εκπέμπουν υπεριώδη ακτινοβολία και επομένως δεν συνιστώνται.

Aλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η έκθεση σε ακτινοβολία Χ καθώς και σε ορισμένες τοξικές ουσίες όπως το αρσενικό, η πίσσα, διάφορα ορυκτέλαια και άλλα. Τέλος, επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί του δέρματος και ειδικά μιας ουλής ή ενός σπίλου επίσης προδιαθέτουν.

Πώς εκδηλώνεται – είδη καρκίνου

Η εμφάνιση του καρκίνου του δέρματος δεν είναι σταθερή και ενιαία αλλά ποικίλλει. Συνήθως εμφανίζεται σε περιοχές του σώματος που εκτίθονται στον ήλιο αρχικά σαν ένα ‘σπυρί’ ή μια πληγή που δεν επουλώνεται. Aλλοτε είναι ένα μικρό λείο κόκκινο ογκίδιο και άλλοτε τραχύ με λέπια.

Ειδικότερα το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, που είναι και ο συχνότερος τύπος, εμφανίζεται σαν ένα μικρό, λείο ογκίδιο με ευδιάκριτα αγγεία και ‘μαργαριταροειδή’ όψη στα όρια του. Δεν δίνει μεταστάσεις αλλά επεκτείνεται σε πλάτος και βάθος και αν παραμεληθεί μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα καταστροφικός στους γύρω ιστούς.

Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αναπτύσσεται συχνότερα στην άκρη της μύτης, στο κάτω χείλος, στο μέτωπο και τα χέρια. Εμφανίζεται σαν ένα ερυθρό ογκίδιο καλυμμένο με λέπια και με μια κεντρική εξελκωμένη περιοχή που συχνά αιμορραγεί. Δεν προκαλεί τις καταστροφές του βασικοκυτταρικού αλλά δίνει μεταστάσεις στους τοπικούς λεμφαδένες.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην ακτινική υπερκεράτωση που δεν είναι καρκίνος αλλά θεωρείται προκαρκινική κατάσταση. Εμφανίζεται στο δέρμα ανθρώπων που εκτίθενται διαρκώς στον ήλιο ως ερυθρές ή καφέ πλάκες με λέπια.

Διάγνωση – θεραπεία

Κάθε βλάβη που εμφανίζεται στο δέρμα δεν είναι καρκίνος αλλά ο μόνος αρμόδιος να το αξιολογήσει είναι ο δερματολόγος. Αν τεθεί κλινική υποψία από την παρατήρηση της βλάβης, ο ιατρός θα προχωρήσει σε βιοψία προκειμένου να αποσαφηνιστεί αν πρόκειται για κακοήθεια και να προσδιοριστεί ο ιστολογικός τύπος. Όπως σε όλες τις περιπτώσεις καρκίνου, και εδώ ισχύει όσο νωρίτερα ανακαλυφτεί και αντιμετωπιστεί, τόσο καλύτερα.

Γενικά, τα ποσοστά ίασης κυμαίνονται μεταξύ 85 και 95%. Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές με παρεμφερή αποτελεσματικότητα και η καθεμιά έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά:

– Η χειρουργική αφαίρεση αποτελεί τη συνηθέστερη μέθοδο και μπορεί μάλιστα να γίνει ταυτόχρονα με τη βιοψία. Συχνά καταλείπεται ουλή στο σημείο της εκτομής.

– Η κρυοχειρουργική έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη πολλών ιατρών και ασθενών εξαιτίας της εύκολης και γρήγορης εφαρμογής της. Επιπλέον, η καταστροφή του όγκου με έντονη ψύξη δεν καταλείπει ουλή αλλά μερικές φορές μπορεί να υπάρξει αποχρωματισμός στην περιοχή.

– Η καταστροφή με απόξεση και διαθερμοπηξία (καυτηριασμός με ηλεκτρικό ρεύμα) χρησιμοποιείται ολοένα και λιγότερο.

– Το λέιζερ είναι χρήσιμο στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, κυρίως σε επιφανειακούς όγκους.

– Η ακτινοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική, ιδιαίτερα σε όγκους που είναι δυσπρόσιτοι στις άλλες τεχνικές λόγω θέσης ή μεγέθους καθώς και όταν υπάρχουν μεταστάσεις.

– Η τοπική χημειοθεραπεία με κρέμα 5-φθοριοουρακίλης είναι μία άλλη μέθοδος ενώ δοκιμάζονται και θεραπείες με βιολογικούς παράγοντες (ιντερφερόνες) που κινητοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα κατά της νεοπλασίας.

Σε κάθε περίπτωση, ο ασθενής δεν πρέπει να ξεχνάει ότι ο καρκίνος μπορεί να υποτροπιάσει και για το λόγο αυτό πρέπει να αυτοεξετάζεται και να παρακολουθείται τακτικά από το δερματολόγο του.

Πότε πάμε στον ιατρό

Αν ανιχνεύονταν έγκαιρα όλες οι περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος, τα ποσοστά ίασης θα άγγιζαν το 100%. Είναι επομένως απαραίτητο να γνωρίζουμε το δέρμα μας και να αυτοεξεταζόμαστε περιοδικά. Πρέπει απαραιτήτως να συμβουλευόμαστε τον δερματολόγο μας αν παρατηρήσουμε κάποιο σπίλο ή έγχρωμο σημείο στο δέρμα που δεν προϋπήρχε ή αν διαπιστώσουμε κάποιες αλλαγές σε προϋπάρχοντες σπίλους. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δώσουμε στα ακόλουθα σημεία:

– Ασυμμετρία σχήματος.

– Ακανόνιστη, ανώμαλη περιφέρεια.

– Ποικιλία χρώματος σε διαφορετικές περιοχές του ίδιου σπίλου.

– Διάμετρος μεγαλύτερη των έξι χιλιοστών.

Πρόληψη

Από την περιγραφή των προδιαθεσικών παραγόντων προκύπτουν αβίαστα και τα απλά μέτρα προστασίας που μπορούμε να λάβουμε ώστε να μειώσουμε δραματικά τις πιθανότητες να αναπτύξουμε καρκίνο του δέρματος:

– Δεν πρέπει να ξαπλώνουμε στον ήλιο για μαύρισμα αλλά να προτιμούμε την σκιά.

– Να αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο μεταξύ 10πμ και 4μμ όταν είναι εντονότερος.

– Να φοράμε ρούχα που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματός μας, καπέλο και γυαλιά ηλίου, ιδίως αν εργαζόμαστε σε εξωτερικούς χώρους.

– Να χρησιμοποιούμε αντηλιακό με βαθμό προστασίας τουλάχιστον 15 και να μην ξεχνάμε να ξαναβάζουμε κάθε δύο ώρες, ιδιαίτερα αν κολυμπάμε ή ιδρώνουμε πολύ.

– Ιδιαίτερη προσοχή απαιτούν τα παιδιά καθώς η έκθεση στον ήλιο και ιδιαίτερα ένα ηλιακό έγκαυμα αφήνει παρακαταθήκη για το μέλλον.

Τέλος, ένα συχνό ερώτημα που απευθύνεται στον ιατρό είναι αν πρέπει να αφαιρούνται προληπτικά ορισμένοι σπίλοι. Η απάντηση είναι ναι, αν σας ενοχλούν αισθητικά, μπορούν να αφαιρεθούν. Διαφορετικά, ελάχιστοι σπίλοι τελικά θα εξαλλαγούν προς καρκίνο, οπότε αφαιρούνται μόνο όταν ο ειδικός ιατρός κρίνει ότι ο κίνδυνος είναι τέτοιος που να δικαιολογεί μια επέμβαση.

Μην έχετε ψευδαισθήσεις: το χάδι του ηλίου δεν είναι τόσο αθώο και στοργικό, αλλά πριν το καταλάβετε μετατρέπεται σε χαστούκι. Στο χέρι σας είναι να αποφασίσετε αν θα το δεχτείτε αδιαμαρτύρητα ή θα κινητοποιηθείτε ώστε να το αποφύγετε.

health.in.gr