Ειδικά προϊόντα διατροφής για παιδιά: Είναι ωφέλιμα;

Ο ‘βομβαρδισμός’ των διαφημίσεων για τα νέα, ‘εμπλουτισμένα’ παιδικά τρόφιμα έχει αποτελέσει πηγή σύγχυσης για πολλούς γονείς. Η κυρία Μαίρη Μαυρή-Βαβαγιάννη, επίκουρη καθηγήτρια Βιοχημείας και Χημείας Τροφίμων στο τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλά για όλα αυτά τα προϊόντα, τις ωφέλειες αλλά και τις πιθανές επιπτώσεις που δύνανται να έχουν στον παιδικό οργανισμό.

Health.in.gr: Πόσο ασφαλή και πόσο ωφέλιμα είναι για τα παιδιά προϊόντα όπως αυτά με συμπληρώματα βιταμινών, ασβεστίου ή εκείνα που περιέχουν πρόσθετα ιχνοστοιχεία και μέταλλα; Για ποιες ηλικίες ενδείκνυνται;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Σύμφωνα με την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπληρώματα διατροφής είναι τρόφιμα που συμπληρώνουν τη συνήθη δίαιτα. Με βάση αυτόν τον ορισμό, ούτε οι ενήλικοι, ούτε τα παιδιά έχουν ανάγκη από συμπληρώματα διατροφής αν η καθημερινή τους δίαιτα είναι ισορροπημένη, εκτός ειδικών περιπτώσεων.

Η υπερβολική κατανάλωσή τους σαφώς ενέχει κινδύνους καθώς πολλές από τις βιταμίνες (ιδίως οι λιποδιαλυτές, δηλ. οι Α, D, Ε και Κ) αλλά και κάποια ανόργανα συστατικά, παρουσιάζουν αυξημένη τοξικότητα.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν υπάρχουν πλήρη στοιχεία για τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής από παιδιά ούτε για πιθανές ‘δηλητηριάσεις’ από αυτά. Ωστόσο, σε άλλες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, όπου τα στοιχεία δείχνουν ότι γίνεται υπερβολική χρήση, έχει αναφερθεί τα τελευταία χρόνια μεγάλος αριθμός τέτοιων κρουσμάτων.

Health.in.gr: Είναι ασφαλής η χορήγηση προβιοτικών προϊόντων (κρέμες, γαλακτοκομικά κ.λπ.); Ευνοούν όντως την καλή λειτουργία του εντέρου και πόσο χρονικό διάστημα μπορούν να χορηγούνται στα παιδιά;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Ως προβιοτικά χαρακτηρίζονται οι ζωντανοί μικροοργανισμοί που όταν καταναλώνονται, είτε ως συστατικά τροφίμων, είτε ως φάρμακα, συμβάλλουν στην καλή κατάσταση και λειτουργία του παχέος εντέρου.

Τα βακτήρια που κυρίως χρησιμοποιούνται ανήκουν φυσιολογικά στην εντερική χλωρίδα και η θετική επίδρασή τους βασίζεται στο ότι ανταγωνίζονται ορισμένα παθογόνα εντεροβακτήρια.

Τα προβιοτικά έχουν, όμως, και άλλες ευεργετικές επιδράσεις, όπως το ότι παράγουν βιταμίνες, διεγείρουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και προστατεύουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου και από ορισμένες αλλεργίες.

Η χορήγηση τους, ιδίως βακτηρίων όπως οι γαλακτοβάκιλλοι που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή γαλακτοκομικών προϊόντων όπως το γιαούρτι, φαίνεται ότι είναι ασφαλής.

Συχνά χρησιμοποιούνται και τα Bifidobacteria που, μαζί με τους γαλακτοβάκιλλους, αποτελούν τα κύρια βακτήρια της εντερικής χλωρίδας. Ωστόσο, παρά τα θετικά στοιχεία για την ασφάλεια των προβιοτικών προϊόντων, πολλές χώρες της Ένωσης εκφράζουν αμφιβολίες για τη χορήγησή τους σε υγιή βρέφη και παιδιά, κυρίως κατά τους πρώτους έξι μήνες της ζωής.

Health.in.gr: Τα προϊόντα με χαμηλά λιπαρά ενδείκνυνται για τον παιδικό οργανισμό και, αν ναι, ποιες ηλικιακές ομάδες πρέπει να καλύπτουν; Η συχνή κατανάλωσή τους παρέχει όντως προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα ή μήπως το παιδικό διαιτολόγιο οφείλει να αποτελείται και από τροφές με πλήρη θρεπτική αξία;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Τα εν λόγω προϊόντα ενδείκνυνται τόσο για ενήλικους, όσο και για παιδιά. Δυστυχώς και στη χώρα μας η διατροφή έχει γίνει πλούσια σε ζωικά λίπη, τα οποία περιέχουν κορεσμένα λιπαρά οξέα που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση αρτηριοσκλήρυνσης και καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ο περιορισμός των λιπών και η αντικατάστασή τους από φυτικά, όταν η χρήση λιπών είναι απαραίτητη, είναι προτιμότερος. Ωστόσο, τα λίπη δεν θα πρέπει να αποκλείονται από τη διατροφή, καθώς πολλά από αυτά δεν μπορούν να παραχθούν από τον οργανισμό.

Health.in.gr: Πόσο ενδεδειγμένη είναι η λήψη τεχνητών γλυκαντικών υλών (π.χ. ασπαρτάμης) από παιδιά που είναι παχύσαρκα αλλά και γενικότερα;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Οι τεχνητές γλυκαντικές ύλες επιτρέπουν την κατανάλωση γλυκών με μειωμένες θερμίδες. O FDA (Food and Drug Administration) έχει εγκρίνει τη χορήγηση 4 τεχνητών γλυκαντικών υλών από τις οποίες οι πιο κοινές είναι η σακχαρίνη και η ασπαρτάμη.

Από αυτές, η σακχαρίνη είχε, στο τέλος της δεκαετίας του ’70, ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση καρκίνου σε πειραματόζωα γι’ αυτό και η χορήγηση της περιορίστηκε, παρ’ όλο που νεότερες μελέτες καθησύχασαν το θόρυβο.

Η ασπαρτάμη θεωρείται περισσότερο ασφαλής, αν και μέσω του μεταβολισμού της παράγονται τοξικοί μεταβολίτες, των οποίων όμως η συγκέντρωση είναι κάτω από το όριο ασφαλείας του FDA.

Όμως, ένα παιδί που πίνει 4 κουτιά αναψυκτικών τύπου light και παίρνει ασπαρτάμη και από άλλα τρόφιμα ‘αγγίζει’ το όριο ασφαλείας. Συνεπώς, η χορήγηση της ουσίας σε παιδιά ενδείκνυται αποκλειστικά σε περιπτώσεις παχυσαρκίας ή σακχαρώδη διαβήτη και πάντοτε με μέτρο.

Εκτός των τεχνητών γλυκαντικών υλών υπάρχουν υποκατάστατα ζάχαρης όπως η σορβιτόλη και η μαννιτόλη που παρέχουν θερμίδες στον οργανισμό και ενδείκνυνται κυρίως για τους διαβητικούς, αφού η απορρόφηση τους γίνεται με πιο αργό ρυθμό από αυτόν της ζάχαρης. Μερικές φορές, όμως, δημιουργούν αέρια ή διάρροιες γι’ αυτό η χρήση τους δεν είναι πολύ δημοφιλής.

Health.in.gr: Κάποια γλυκίσματα, που μάλιστα τυγχάνουν ευρείας διαφήμισης, προβάλλονται ως υγιεινότερα εξαιτίας της υψηλότερης περιεκτικότητάς τους σε γάλα και της μικρότερης σε σοκολάτα. Πόσο ισχύει κάτι τέτοιο; Είναι όντως υγιεινότερα;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι τα γλυκίσματα αυτά είναι υγιεινότερα υπό την προϋπόθεση ότι το γάλα που χρησιμοποιείται είναι καλής ποιότητας και με χαμηλά λιπαρά. Όμως δεν μπορούν να θεωρηθούν υγιεινά, αφού περιέχουν αρκετές θερμίδες. Μάλιστα, ο χαρακτηρισμός τους ως ‘υγιεινά’ τρόφιμα ενέχει τον κίνδυνο να προσφέρει άλλοθι σε γονείς και παιδιά κατά την υπερκατανάλωσή τους.

Health.in.gr: Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η άποψη ότι τα προϊόντα σόγιας είναι περισσότερο υγιεινά όχι μόνο για την υγεία των ενηλίκων αλλά και των παιδιών. Μάλιστα, είναι γνωστό ότι στην αγορά είναι διαθέσιμο γάλα προερχόμενο από σόγια. Πόσο ωφέλιμα είναι αυτά τα προϊόντα για τον παιδικό οργανισμό;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Η σόγια είναι ένα φυτικό τρόφιμο που, αντίθετα με τα περισσότερα φυτικά τρόφιμα, περιέχει πρωτεΐνες με υψηλή θρεπτική αξία, αντίστοιχη των ζωικών πρωτεϊνών. Αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιείται από φυτοφάγους ή όσους αποφεύγουν τα ζωικά τρόφιμα.
Αν η κατανάλωση προϊόντων σόγιας γίνεται με μέτρο δεν δημιουργεί προβλήματα. Όμως η αντικατάσταση των ζωικών τροφίμων από προϊόντα σόγιας (όπως το γάλα σόγιας) αποστερεί από τον οργανισμό ανόργανα συστατικά και βιταμίνες.

Health.in.gr: Τα αβγά με ω-3 λιπαρά οξέα ενδείκνυνται ή όχι για κατανάλωση από παιδιά; Ευνοούν όντως την καλή λειτουργία της καρδιάς;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Ενδείκνυνται προς κατανάλωση από παιδιά μόνον εφόσον η παραγωγή τους γίνεται με τροποποίηση του διαιτολογίου της κότας. Σίγουρα, τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα προφυλάσσουν από καρδιοπάθειες, κάποιες μορφές καρκίνου και έχουν θετική επίδραση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Μείζονος σημασίας είναι η διατήρηση της αναλογίας ω-3 προς ω-6 λιπαρών οξέων στην καθημερινή δίαιτα, που πρέπει να κυμαίνεται από 1/5 έως 1/10.

Health.in.gr: Μεγάλος αριθμός παιδιών καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες των ευρέως διαδεδομένων energy drinks. Ποια η επίδραση των εν λόγω ροφημάτων στον οργανισμό; Εγκυμονούν κινδύνους και αν ναι, ποιους;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Υπάρχουν πολλών τύπων energy drinks. Σίγουρα δεν είναι όλα επικίνδυνα, αφού ορισμένα περιέχουν απλώς γλυκόζη, με στόχο την παροχή ενέργειας στον οργανισμό. Όμως υπάρχουν και άλλα που περιέχουν ουσίες με διεγερτική δράση, κυρίως καφεΐνη, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 2-3 ποτήρια καφέ.

Στα ποτά αυτά περιέχονται συχνά και άλλες ουσίες με φαρμακευτική δράση. Για το λόγο αυτό συχνά αναφέρονται στη συσκευασία τους αντενδείξεις, κυρίως από τότε που σε κάποιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεωρήθηκαν υπεύθυνα για σοβαρές παρενέργειες ακόμη και για θανάτους, και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται.

Health.in.gr: Πόσο υγιεινά είναι τα αδρά επεξεργασμένα δημητριακά (αλεύρι ολικής αλέσεως, μαύρο ρύζι, κ.λπ.) για τον παιδικό οργανισμό;

Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη: Η κατανάλωση της εν λόγω ομάδας τροφίμων ενδείκνυται στην περίπτωση παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας. Σαφώς υπερτερούν ως προς την περιεκτικότητα τους σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, ωστόσο μειονεκτούν ως προς την απορρόφηση των θρεπτικών υλών, μια διαδικασία που παρεμποδίζεται από τις φυτικές ίνες.

health.in.gr