Αντρέ Γερολυμάτος: Αν η Ελλάδα δεν παρέμενε στη Δύση θα ήταν… Αλβανία, μια πολύ φτωχή χώρα

Για να ερμηνεύσει μάλιστα κανείς τα συμπτώματα, τις αιτίες και τις επιπτώσεις του οφείλει να ξεκινήσει από τη γέννηση του ελληνικού κράτους – άρα και των παθογενειών του: «Ηταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσουν οι Ελληνες για την οργανωμένη αντίστασή τους ενάντια στον Αξονα. Ο πόλεμος όμως αντανακλούσε και τις διαιρέσεις στην ελληνική κοινωνία. Αν και τα αίτια ανάγονται στην ίδρυση του ελληνικού κράτους το 1830, η Κατοχή και η Αντίσταση γέννησαν την κουλτούρα της βίας καθιστώντας τον εμφύλιο πόλεμο σχεδόν αναπόφευκτο». Στην τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του ο ίδιος επέμεινε αρκετές φορές στην ένταξη του ελληνικού Εμφυλίου στο μεγαλύτερο κάδρο της ψυχροπολεμικής περιόδου.

Νομίζω ότι όλοι μοιράζονται το ίδιο μερίδιο ευθύνης. Ο Ζαχαριάδης, ειδικότερα, είχε να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση. Στην εξουσία βρισκόταν μια δεξιά κυβέρνηση, η Αριστερά είχε χάσει τα Δεκεμβριανά και υφίστατο την επίθεση του προπολεμικού καθεστώτος – μέλη του οποίου υπήρξαν συνεργάτες των Ναζί -, το οποίο εν μέρει είχε επανέλθει παίρνοντας το πάνω χέρι. Ενιωσε ότι δεν είχε πολλές επιλογές. Σχετικά με τις εκλογές του 1946 προφανώς αποφάσισε ότι υπό τις δεδομένες συνθήκες δεν θα ήταν δίκαιες ή ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα θα διαλυόταν θριαμβευτικά ενδυναμώνοντας έτσι τη Δεξιά. Η εναλλακτική, λοιπόν, ήταν μια στρατιωτική «ζαριά». Ενα ρίσκο για την τύχη του πολιτικού μέλλοντος της Ελλάδας. Αν και το 1945 δεν ήταν και τόσο ρίσκο. Αν κοιτάξει κανείς τα μεγέθη, ο Ελληνικός Στρατός αριθμούσε συνολικά 75.000 στρατιώτες και το ΚΚΕ μπορούσε να ρίξει στη μάχη την πρώτη περίοδο, τουλάχιστον 20.000 – 30.000 με πιθανότητες νίκης. Αλλά φυσικά ο Ζαχαριάδης δεν μπόρεσε να προβλέψει ούτε την ανάμειξη των ΗΠΑ ούτε την καταλυτική απουσία της ΕΣΣΔ, η οποία στήριζε από απόσταση.

Φυσικά. Οι άνθρωποι της περιόδου κουβαλούν τα δικά τους τραύματα και επιδίδονται σε αγριότητες επειδή το θέλουν. Είναι «τέρατα» και μέλη του ΚΚΕ ταυτοχρόνως. Αλλά το ΚΚΕ δεν παύει να είναι επικεφαλής των αποφάσεων, όπως στα Δεκεμβριανά ή υπεύθυνο για την έλλειψη αποφάσεων. Γι’ αυτό λέω ότι φέρει την ηθική ευθύνη για τις αγριότητες στις οποίες επιδόθηκαν τα μέλη του.

«Δεν κέρδισαν οι ΗΠΑ: έχασαν οι κομμουνιστές»

Αποδέχεστε την υποθετική ερώτηση για την πορεία της Ελλάδας, αν δεν παρέμενε στη Δύση;
Θα ήταν Αλβανία, μια πολύ φτωχή χώρα των Βαλκανίων – με την εξαίρεση της Γιουγκοσλαβίας τότε. Θα επικρατούσε ο κομμουνισμός και θα προσπαθούσε να αντικρούσει την εξέλιξη προς τον 21ο αιώνα.