Brain drain: Φόβος για νέο κύμα στις χώρες που ετοιμάζονται να εισέλθουν στην ΕΕ – Μπορεί να ανακοπεί;
Τι δείχνουν οι έρευνες για τον κίνδυνο του brain drain - Τι είχε συμβεί όταν εισήλθαν στην ΕΕ Κροατία και Ρουμανία - Τι μέτρα μπορούν να παρθούν
Η προσχώρηση νέων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ενδέχεται να επιδεινώσει την έλλειψη εργαζομένων σε κρίσιμους τομείς στα νεότερα κράτη μέλη, με ένα νέο κύμα brain drain, όπως σημειώνει το Euronews.
«Ενώ η έξοδος των (εξειδικευμένων) μεταναστών από τα Δυτικά Βαλκάνια συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες, η ένταξη στην ΕΕ θα μπορούσε να επιδεινώσει αυτό το φαινόμενο»
Σύμφωνα με την ανάλυση του γνωστού μέσου, ενώ η ενσωμάτωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να δημιουργήσει επιχειρηματικές και επενδυτικές ευκαιρίες, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μαζική μετανάστευση εργαζομένων που αναζητούν καλύτερους μισθούς και θέσεις εργασίας σε πλουσιότερα κράτη μέλη, μόλις εφαρμοστεί η ελεύθερη κυκλοφορία.
Έτσι, η διεύρυνση μπορεί να έχει αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις στις τοπικές οικονομίες, τονίζεται.
Τα παραδείγματα της Κροατίας και της Ρουμανίας
Η Κροατία, η οποία προσχώρησε στην ΕΕ το 2013, έχασε σχεδόν 400.000 κατοίκους την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία κατατάσσει τη χώρα μεταξύ των πέντε πρώτων χωρών της ΕΕ με τη μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού.
Στην περίπτωση της Ρουμανίας, η οποία προσχώρησε το 2007, η έξοδος ήταν ακόμη πιο ακραία. Ένας στους τέσσερις Ρουμάνους ζει εκτός της χώρας, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Το ζήτημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη εργατικού δυναμικού λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και του χαμηλού ποσοστού γεννήσεων.
Προβλέπεται ότι η Ένωση θα χάνει ένα εκατομμύριο εργαζομένους κάθε χρόνο μέχρι το 2050.
Τα τελευταία χρόνια, η κινητικότητα των εργαζομένων μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ένωσης έχει μετριάσει εν μέρει αυτή την έλλειψη.
Ωστόσο, αυτό δεν γίνεται ισομερώς, καθώς οι χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης υποφέρουν από διαρροή εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, με αρνητικές συνέπειες για τις οικονομίες τους, προς όφελος των πιο αναπτυγμένων χωρών.
«Ενώ η έξοδος των (εξειδικευμένων) μεταναστών από τα Δυτικά Βαλκάνια συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες, η ένταξη στην ΕΕ θα μπορούσε να επιδεινώσει αυτό το φαινόμενο, όπως είδαμε στην προηγούμενη διεύρυνση», δήλωσε στο Euronews η Λίεν Γιάνσεν, διδακτορική ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο KU Leuven.
«Η απελευθέρωση των θεωρήσεων Σένγκεν έχει διευκολύνει την κινητικότητα και έχει επιταχύνει αυτή τη μακροπρόθεσμη τάση, με πολλούς εργαζόμενους να εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να ταξιδέψουν στην ΕΕ για εποχιακή εργασία», δήλωσε η Γιάνσεν.
«Η ένταξη στην ΕΕ τείνει να εντείνει περαιτέρω αυτή τη διαδικασία, καταργώντας τα εναπομείναντα εμπόδια στην αγορά εργασίας», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, η είσοδος νέων μελών στην ΕΕ μπορεί να επιταχύνει το brain drain.
Συνεχής δημογραφική μεταβολή
Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι ο αντίκτυπος της ένταξης στην ΕΕ ενδέχεται να μην είναι τόσο μεγάλος στην επόμενη διεύρυνση, καθώς ορισμένες υποψήφιες χώρες έχουν «κολλήσει» στη διαδικασία εδώ και δεκαετίες και έχουν ήδη βιώσει ένα κύμα μετανάστευσης προς πλουσιότερα κράτη μέλη.
Το Μαυροβούνιο και η Αλβανία υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στην ΕΕ το 2008 και το 2009, αντίστοιχα. Η Βόρεια Μακεδονία το έκανε πριν από 22 χρόνια. Από τότε, η μετανάστευση συνεχίζεται.
Στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων παρατηρείται μια συνεχής δημογραφική μεταβολή, καθώς ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας έχει μειωθεί και προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά περίπου 20% έως το 2050, τονίζει το Euronews.
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει έλλειμμα άνω των 190.000 εργαζομένων, εάν η τρέχουσα δυναμική της αγοράς εργασίας παραμείνει αμετάβλητη στην περιοχή των Βαλκανίων.
Η μελέτη του Bruegel για τα Δυτικά Βαλκάνια
Μια μελέτη του Bruegel για το 2025 δείχνει ότι ορισμένοι οικονομικοί τομείς στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων — Αλβανία, Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία — βρίσκονται υπό σοβαρή πίεση, ιδίως οι τομείς της υγειονομικής περίθαλψης, των κατασκευών και της μεταποίησης.
«Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η μετανάστευση μπορεί να έχει οικονομικά οφέλη, όπως το εμπόριο, οι άμεσες ξένες επενδύσεις και τα εμβάσματα από τις χώρες υποδοχής των μεταναστών», αναφέρει η έρευνα του Bruegel. «Η μελέτη μας δείχνει ότι αυτό θα μπορούσε να ισχύει και στην περίπτωση αυτή», τονίζεται.
Τι κάνει η ΕΕ για τις πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις;
Σύμφωνα με το Euronews, από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, η ΕΕ επιχειρεί να έχει ως στρατηγική της προτεραιότητα τη διεύρυνση της Ένωσης.
Το 2023, ανακοίνωσε το Σχέδιο Ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο στοχεύει στην οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνικοοικονομική σύγκλιση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι το σχέδιο έχει τη δυνατότητα να διπλασιάσει τις οικονομίες της περιοχής μέσα στην επόμενη δεκαετία.
«Για πρώτη φορά, η ΕΕ προσφέρει σε αυτές τις χώρες μερική είσοδο στην ενιαία αγορά πριν από την πλήρη ένταξή τους στην ΕΕ, με βάση όρους και μεταρρυθμίσεις», δήλωσε στο Euronews η Νίνα Βουγιάνοβιτς, συνεργάτιδα του Bruegel.
Ένας από τους περιοριστικούς παράγοντες, ωστόσο, είναι ότι οι αναπτυγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες επωφελούνται επίσης βραχυπρόθεσμα από αυτή τη μετανάστευση εξειδικευμένων εργαζομένων από τα Δυτικά Βαλκάνια, ιδίως σε τομείς που αντιμετωπίζουν έλλειψη εργατικού δυναμικού, όπως η υγειονομική περίθαλψη, πρόσθεσε η Γιάνσεν.
«Τα οφέλη της ανάπτυξης από την ένταξη στην ΕΕ υπερτερούν των απωλειών πληθυσμού», υποστήριξε η Βουγιάνοβιτς. Πρόσθεσε ότι όλες οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που έχουν ενταχθεί στην Ένωση έχουν σημειώσει ισχυρότερη οικονομική σύγκλιση, παρά το φαινόμενο του brain drain.
Η Βουγιάνοβιτς υποστήριξε επίσης ότι η είσοδος στην ενιαία αγορά της ΕΕ ανοίγει δυνατότητες ανάπτυξης για τέτοιες μικρές οικονομίες, καθώς επιτρέπει την καλύτερη ενσωμάτωση στις αλυσίδες εφοδιασμού της ΕΕ.
Η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Μολδαβία συμμετέχουν στον Ενιαίο Χώρο Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA), μια προϋπόθεση που περιλαμβάνεται στο Σχέδιο Ανάπτυξης, πράγμα που σημαίνει ότι οι διασυνοριακές πληρωμές μεταξύ της ΕΕ και των χωρών αυτών είναι πολύ ταχύτερες και φθηνότερες.
Εξειδικευμένοι εργαζόμενοι από τις φτωχότερες χώρες της ΕΕ επιδιώκουν να μετακινηθούν σε πιο πλούσιες χώρες για καλύτερους μισθούς.
Τι μέτρα χρειάζεται να παρθούν
Η ΕΕ θα μπορούσε να ξεκινήσει αναγνωρίζοντας το φαινόμενο του brain drain ως μια κοινή πρόκληση που συνδέεται με τη διεύρυνση στην επικείμενη έκθεσή της για αυτή, δήλωσε η Λουν Μπερνστάιν, συν-συγγραφέας της έκθεσης του 2024 «Navigating brain drain in the Western Balkans» («Αντιμετωπίζοντας το brain drain στα Δυτικά Βαλκάνια»).
Η Μπερνστάιν δήλωσε ότι θα χρειαστούν επίσης μέτρα στήριξης για τη διατήρηση και την προσέλκυση ταλέντων, όπως η σύνδεση της χρηματοδότησης με την τοπική απασχόληση ή η προώθηση της κυκλικής μετανάστευσης.
«Οι υποψήφιες χώρες θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στη μείωση των παραγόντων που ωθούν τους εξειδικευμένους εργαζομένους να μεταναστεύουν, για παράδειγμα, βελτιώνοντας τη μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία, ενισχύοντας βασικούς τομείς και προσφέροντας καλύτερες συνθήκες εργασίας», πρόσθεσε.
Ορισμένες χώρες, έχοντας συνειδητοποιήσει το πρόβλημα, έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζουν μεταρρυθμίσεις για να ενθαρρύνουν την επιστροφή των πολιτών τους.
Στη Σερβία, για παράδειγμα, οι εργοδότες που προσλαμβάνουν άτομα που επιστρέφουν από τη διασπορά για να εργαστούν σε τομείς καινοτομίας και ειδικευμένων επαγγελμάτων, λαμβάνουν φορολογική ελάφρυνση, γράφει το Euronews.
Η Πολωνία δοκίμασε έναν παρόμοιο μηχανισμό το 2022, όταν εισήγαγε φορολογική ελάφρυνση για τους Πολωνούς που επέστρεφαν στη χώρα. Μέχρι στιγμής, 25.000 άτομα έχουν επωφεληθεί από το πρόγραμμα.
Για να δικαιούται το πρόγραμμα, ο υποψήφιος πρέπει να επιστρέφει στην Πολωνία μετά από τουλάχιστον τρία χρόνια διαμονής στο εξωτερικό. Το πρόγραμμα εγγυάται τετραετή απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων για εισοδήματα κάτω των 85.500 ζλότι (περίπου 20.166 ευρώ).
- Πούτιν, Τραμπ ή αδέσμευτος; – Ιδού το ερώτημα για Μόντι
- Κακοκαιρία Byron: Υδροστρόβιλος «σάρωσε» οικισμό στο Ηράκλειο Κρήτης
- H Meta εγκαταλείπει το metaverse – Απολύσεις καθώς το όραμα σβήνει
- Κιμ Κατράλ: Η 69χρονη Σαμάνθα του «Sex And The City» ανέβηκε τα σκαλιά της εκκλησίας για 4η φορά
- Γιασέρ Αμπού Σαμπάμπ: Νεκρός ο ηγέτης ένοπλης συμμορίας που υποστήριζε το Ισραήλ στη Γάζα
- Ο Λουίς Ενρίκε το έχει… πάει σε άλλο επίπεδο: Το «τρικ» με τον γιγαντιαίο πίνακα που «μπερδεύει» τον αντίπαλο (vid)
