Τι θα σκεφτόταν ο «περιθωριακός» Κάφκα για το γεγονός ότι έχει γίνει παγκόσμιο brand σήμερα;

Η Αγκνιέσκα Χόλαντ δεν έχει αποφύγει ποτέ τα δύσκολα θέματα. Η Πολωνή σκηνοθέτις, τρεις φορές υποψήφια για Όσκαρ (Angry Harvest, Europa Europa, In Darkness) και νικήτρια του βραβείου της κριτικής επιτροπής της Βενετίας για το Green Border, έχει χτίσει την καριέρα της πάνω σε ιστορίες περιθωριακών που αντιμετωπίζουν καταπιεστικά συστήματα.

Η τελευταία της ταινία, Franz (Φραντς) ασχολείται με έναν από τους απόλυτους περιθωριακούς: τον Τσέχο συγγραφέα Φραντς Κάφκα. Μακριά από μια συμβατική βιογραφική ταινία, η ταινία αντικατοπτρίζει τη διάσπαρτη φύση της ζωής του Κάφκα και την αινιγματική του πρόζα.

Η Χόλαντ κατασκευάζει ένα κατακερματισμένο, καλειδοσκοπικό πορτρέτο που αναμιγνύει πραγματικά επεισόδια με τη μυθοπλασία του Κάφκα και την παράξενη μεταθανάτια ζωή του ως πολιτιστικού προφήτη και παγκόσμιου brand.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Idan Weiss (@idanweiss_)

Η άκαρδη μεταχείριση των ανθρώπων

Για τη Χόλαντ, το έργο αυτό είναι προσωπικό. Γνώρισε τον Κάφκα για πρώτη φορά ως έφηβη και αργότερα διασκεύασε το έργο «Η Δίκη» για την πολωνική τηλεόραση το 1981. Δεκαετίες αργότερα, τον βλέπει ακόμα ως έναν «εύθραυστο, μικρότερο αδελφό», έναν συγγραφέα του οποίου η οπτική για την άκαρδη μεταχείριση των ανθρώπων είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

Με τον Ίνταν Βάις στον ρόλο του Κάφκα και τον Πίτερ Κερθ στον ρόλο του πατέρα του, η ταινία Φραντς αποτελεί την πιο φιλόδοξη προσπάθεια της Χόλαντ μέχρι σήμερα να ξανασυστήσει τον Κάφκα σε μια νέα γενιά.

Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της ως ειδική παρουσίαση στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο και θα προβληθεί στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.

Η Χόλαντ μίλησε στο The Hollywood Reporter για τη διαχρονική γοητεία του Κάφκα, το κάστινγκ του και τα μελλοντικά του σχέδια.

«Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι είναι πιο επίκαιρος σήμερα από ό,τι ήταν πριν από 20 ή 30 χρόνια, επειδή αντιμετωπίζουμε και πάλι το είδος της απάνθρωπης μεταχείρισης που είχε προβλέψει στις δεκαετίες του 1930 και του 1940»

-Τι σας προσελκύει στα έργα του Κάφκα και γιατί εξακολουθεί να είναι επίκαιρος σήμερα;

Η υπαρξιακή διάσταση των έργων του Κάφκα ήταν πάντα σημαντική για μένα, όπως και τα ερωτήματα που θέτει χωρίς να δίνει απαντήσεις: Ποιοι είναι οι κανόνες που διέπουν τη ζωή μας – νομικοί, πολιτικοί, φιλοσοφικοί, θρησκευτικοί; Το έργο του είναι αινιγματικό, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε γενιά μπορεί να το διαβάσει με διαφορετικό τρόπο. Γι’ αυτό και παραμένει τόσο επίκαιρος.

Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι είναι πιο επίκαιρος σήμερα από ό,τι ήταν πριν από 20 ή 30 χρόνια, επειδή αντιμετωπίζουμε και πάλι το είδος της απάνθρωπης μεταχείρισης που είχε προβλέψει στις δεκαετίες του 1930 και του 1940.

-Όταν επιστρέψατε στον Κάφκα για αυτή την ταινία, είχε διαφορετική σημασία για εσάς από ό,τι όταν τον διαβάσατε για πρώτη φορά;

Προσπάθησα να επανασυνδεθώ με τα συναισθήματα που είχα όταν τον ανακάλυψα για πρώτη φορά ως έφηβη, πριν η εικόνα του θαφτεί κάτω από στρώματα ερμηνειών, μελετών και τουριστικού κιτς. Ο Κάφκα έγινε ένα εμπορικό σήμα, ακόμη και τουριστική ατραξιόν, και η πραγματική του ανθρώπινη πλευρά κρύφτηκε.

Ήθελα να αναβιώσω την αρχική μου αίσθηση για αυτόν, χωρίς να προσποιούμαι ότι μπορούσα να συλλάβω την πλήρη αλήθεια. Ο Κάφκα πάντα ξεφεύγει από την ερμηνεία. Όποτε νομίζεις ότι τον έχεις καταλάβει, σου ξεφεύγει. Ήταν σημαντικό να διατηρηθεί αυτό το μυστήριο στην ταινία.

-Επηρέασε αυτό και τη στιλιστική σας προσέγγιση;

Ναι. Ήξερα ότι δεν μπορούσα να κάνω μια παραδοσιακή βιογραφική ταινία. Η ζωή και το έργο του Κάφκα είναι κατακερματισμένα, οπότε και η ταινία έπρεπε να είναι κατακερματισμένη – να συνθέτει θραύσματα από τα μυθιστορήματά του, τις επιστολές του και τις εμπειρίες της ζωής του. Αυτή η προσέγγιση μου επέτρεψε να ανακαλύψω ξανά τη φρεσκάδα της πρώιμης σύνδεσής μου μαζί του.

Για τη Χόλαντ, το έργο αυτό είναι προσωπικό. Γνώρισε τον Κάφκα για πρώτη φορά ως έφηβη και αργότερα διασκεύασε το έργο «Η Δίκη» για την πολωνική τηλεόραση το 1981. Δεκαετίες αργότερα, τον βλέπει ακόμα ως έναν «εύθραυστο, μικρότερο αδελφό»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Agnieszka Holland (@holland.agnieszka)

-Γιατί ο Κάφκα έχει τόσο μεγάλη απήχηση στους νέους σήμερα;

Επειδή εκφράζει αυτό που πολλοί νιώθουν σήμερα: την αίσθηση ότι είναι διαφορετικοί, ότι δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν άμεσα, ότι είναι αποξενωμένοι από συστήματα – οικογένεια, εργασία, κοινωνία – που είναι ταυτόχρονα αυστηρά και ακατανόητα. Η αναζήτηση του Κάφκα για ελευθερία από αυτές τις δυνάμεις ανταποκρίνονται στις εμπειρίες της σημερινής νεολαίας.

-Πώς επιλέξατε τον Ίνταν Βάις για τον ρόλο του Κάφκα;

Ήταν σχεδόν άγνωστος, ένας νεαρός Γερμανός ηθοποιός θεάτρου, αλλά η Σιμόνε Μπαρ, η εξαιρετική μας διευθύντρια κάστινγκ, τον εντόπισε αμέσως. Από την αρχή ήταν σαφές ότι ήταν ο Φραντς. Όχι μόνο λόγω της φυσικής του εμφάνισης αλλά λόγω της ευαισθησίας του – της ιδιαιτερότητάς του, του χιούμορ του, της απομόνωσής του. Φαινόταν πραγματικά να φέρει την ψυχή του Κάφκα. Μερικές φορές ήταν δύσκολο, επειδή σκεφτόταν με τρόπο διαφορετικό από το κινηματογραφικό συνεργείο, αλλά κατάλαβα ότι αυτό ήταν ουσιαστικό. Χωρίς αυτόν, η ταινία δεν θα φαινόταν αληθινή.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Films Boutique (@filmsboutique)

-Τι θα σκεφτόταν ο Κάφκα για το γεγονός ότι έχει παγκόσμιο brand σήμερα;

Θα ήταν τρομοκρατημένος. Δεν είχε καμία ναρκισσιστική επιθυμία για φήμη. Ήθελε τα έργα του να αναγνωριστούν, αλλά με μυστήριο. Ταυτόχρονα, είχε μεγάλη αίσθηση του χιούμορ, οπότε ίσως θα το έβρισκε παράλογα αστείο. Ωστόσο, πιστεύω ότι η εμπορευματοποίηση του ονόματος και της εικόνας του θα τον είχε τρομοκρατήσει.

-Το χιούμορ του Κάφκα συχνά παραβλέπεται. Το είχατε αναγνωρίσει από την αρχή;

Ναι, το ήξερα από την αρχή. Το χιούμορ του είναι σκοτεινό, οδυνηρό, αλλά πολύ έντονο. Ήταν σημαντικό να το συμπεριλάβω στην ταινία.

-Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε το διήγημά του «Στη Σωφρονιστική Αποικία» και όχι, για παράδειγμα, τη «Μεταμόρφωση» ή τον «Πύργο»;

Ήταν η πιο εύκολη από τις ιστορίες του να απεικονιστεί και, για μένα, η πιο προφητική. Αποκαλύπτει το παράλογο της θεσμοθετημένης σκληρότητας. Οι αναγνώστες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αναγνώρισαν πώς ο Κάφκα είχε προβλέψει την ψυχρή, νομιμοποιημένη βία που χαρακτήρισε τον 20ό αιώνα. Δυστυχώς, νομίζω ότι ζούμε τώρα μια επιστροφή σε αυτή τη λογική και ήθελα αυτές τις εικόνες στην ταινία, επειδή αντικατοπτρίζουν αυτό που βλέπουμε όλο και περισσότερο στις ειδήσεις.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Idan Weiss (@idanweiss_)

-Τι θα έλεγε ο Κάφκα για την κατάσταση του κόσμου σήμερα;

Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι πέθανε πριν από τον Χίτλερ, αφού είχε προβλέψει τις φρικαλεότητες που επρόκειτο να συμβούν. Η οικογένειά του έζησε αυτό που είχε προβλέψει, αλλά ο ίδιος γλίτωσε. Νομίζω ότι αν αντιμετώπιζε τη σημερινή κυνική βία – πολέμους, πολιτική βία, απάνθρωπη μεταχείριση – δεν θα πολεμούσε. Ο Κάφκα δεν ήταν επιζών με κάθε κόστος. Ακόμη και με την ασθένειά του, φαινόταν να παραδίνεται παρά να αγωνίζεται. Αντιμετωπίζοντας τον σημερινό κόσμο, νομίζω ότι απλά θα εξαφανιζόταν.

-Η δημιουργία αυτής της ταινίας άλλαξε την άποψή σας για τον Κάφκα;

Ενίσχυσε τη σύνδεσή μου μαζί του. Η διαδικασία αναζωογόνησε τα αρχικά μου συναισθήματα για τον Κάφκα και μου έδωσε μια νέα στιλιστική ελευθερία. Η ταινία επιβεβαίωσε για μένα ότι ο Κάφκα δεν μπορεί να περιγραφεί με γραμμικό τρόπο. Η αλήθεια του υπάρχει μόνο σε θραύσματα, σε κομμάτια.

*Με στοιχεία από hollywoodreporter.com