EyeHarp: Παίζοντας μουσική με τα μάτια – Ένα καινοτόμο πρόγραμμα με ελληνική υπογραφή

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον κόσμο τι θα ήταν αυτό;

O Ζαχαρίας Βαμβακούσης, απαντώντας έμπρακτα στο ερώτημα αυτό, έχει καταφέρει μέσα από το EyeHarp – ένα πρότζεκτ που ήδη έχει προσελκύσει παγκόσμιο ενδιαφέρον –  να αλλάξει τη ζωή ατόμων με  κινητικές αναπηρίες, ανοίγοντας τους νέους ορίζοντες στην δύσκολη και απαιτητική καθημερινότητά τους.

Έχοντας στην φαρέτρα του την αγάπη για τη μουσική και την πληροφορική, ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης είναι ο ιθύνων νους του EyeHarp, ένα ψηφιακό μουσικό όργανο που το χειρίζεται κανείς μόνο με κινήσεις των ματιών ή του κεφαλιού, επιτρέποντας σε ανθρώπους με σοβαρά κινητικά προβλήματα και αναπηρίες να παίζουν μουσική.

Ο ίδιος μας μιλά αναλυτικά για το ξεκίνημα και το ταξίδι του EyeHarp, αλλά και για την ανάγκη στήριξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας από την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς.

View this post on Instagram

A post shared by EyeHarp (@eyeharp)

View this post on Instagram

A post shared by EyeHarp (@eyeharp)

Πείτε μας δυο λόγια για το πώς προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία του EyeHarp και πώς ακριβώς λειτουργεί. Υπάρχει κάποια προσωπική ιστορία πίσω από την εφεύρεσή σας;

Το 2008 ένας φίλος μουσικός είχε ένα ατύχημα με την μηχανή. Τραυματίστηκε στην σπονδυλική στήλη και αρχικά οι γιατροί λέγαν πως είναι αβέβαιο αν θα κουνήσει τα χέρια του.

Γνωρίζοντας πόσο σημαντικό είναι για εκείνον να συνεχίσει να μπορεί να παίζει μουσική, αναρωτήθηκα αν υπάρχει τρόπος κάποιος άνθρωπος με τετραπληγία να παίζει μουσική.

Περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο έχουν τετραπληγία. Κάποιοι από αυτούς δεν μπορούν να κουνήσουν ούτε το κεφάλι, και ο μόνος τρόπος επικοινωνίας είναι με τα μάτια.

Τα τελευταία περίπου 20 χρόνια η τεχνολογία επιτρέπει την χρήση υπολογιστή με χρήση μίας ειδικής κάμερας που εντοπίζει το βλέμμα, το που κοιτάει δηλαδή ο χρήστης.

Πλέον σήμερα μπορεί κανείς να αγοράσει μία τέτοια κάμερα με περίπου 200 ευρώ.

Μέσω του EyeHarp, ο χρήστης μπορεί να παίζει νότες απλά κοιτώνας τες.

Μπορεί να επιλέξει από μία μεγάλη συλλογή ήχων μουσικών οργάνων.

Επίσης με την βοήθεια του λογισμικού μπορεί να μάθει να παίζει τραγούδια από μνήμης με τα μάτια.

Πώς προέκυψε ο συνδυασμός μουσικών και τεχνολογικών σπουδών για εσάς;

Από 8 χρονών ξεκίνησα να παίζω μουσική με μαθήματα στο σπίτι. Αρχικά αρμόνιο και μετά ακορντεόν. Παράλληλα από μικρός μου άρεσαν οι υπολογιστές και ο προγραμματισμός.

Ο πατέρας μου φρόντισε να μας εισαγάγει και στην μουσική και στον προγραμματισμό από μικρή ηλικία. Έτσι παράλληλα με το πτυχίο Πληροφορικής από το πανεπιστήμιο Αθηνών, απέκτησα και πτυχίο στο ακορντεόν.

Αργότερα αποφάσισα να συνδυάσω αυτά τα δύο και έκανα ένα μεταπτυχιακό στην μουσική πληροφορική στην Βαρκελώνη.

Εκεί συνέχισα και σε διδακτορικό με θέμα “Ψηφιακά μουσικά όργανα για ανθρώπους με αναπηρίες”. Κατά την διάρκεια την ερευνητικής μου δραστηριότητας γεννήθηκε το EyeHarp.

Αυτή την στιγμή συνεχίζουμε να το αναπτύσσουμε σαν επιχείρηση κοινωφελούς σκοπού. Σε αυτή μας την μας της προσπάθεια χρειαζόμαστε την στήριξη της κοινωνίας.

Μπορεί κάποιος που δεν γνωρίζει μουσική να χρησιμοποιήσει το EyeHarp;

Βεβαίως και μπορεί. Το λογισμικό EyeHarp περιλαμβάνει εκπαιδευτικά παιχνίδια εκμάθησης μουσικής. Ο υπολογιστής υποδεικνύει στον χρήστη που να κοιτάξει στην οθόνη προκειμένου να παίξει την σωστή νότα.

Μετά από πολλές επαναλήψεις ο χρήστης απομνημονεύει την μελωδία. Επίσης το EyeHarp βαθμολογεί κάθε ερμηνεία.

Έτσι ο χρήστης ξέρει αν έπαιξε καλά.

Τέλος να αναφέρω πως παραδίδουμε μαθήματα μουσικής με το EyeHarp μέσω διαδικτύου.

Παράλληλα εκπαιδεύουμε καθηγητές μουσικής και μουσικοθεραπευτές ώστε στο μέλλον να μπορούν οι νέοι μαθητές EyeHarp να κάνουνε μαθήματα δια ζώσης όπου κι αν βρίσκονται.

Τι χρειάζεται να διαθέτει ένας άνθρωπος με κινητικά προβλήματα για χρησιμοποιήσει το EyeHarp και πώς μπορεί να το αποκτήσει;

Το βασικό είναι να έχει καλό έλεγχο στις κινήσεις των ματιών. Να μπορεί να εστιάζει σε αντικείμενα.

Σε τεχνικό επίπεδο χρειάζεται ένας υπολογιστής με windows 10 και μία κάμερα εντοπισμού βλέμματος.

Το κόστος για αυτές τις κάμερες έχει πέσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

Με την ίδια κάμερα και διαφορετικό λογισμικό ο χρήστης μπορεί να πληκτρολογεί με τα μάτια και να χειρίζεται τον υπολογιστή.

Μπορούμε να καταλάβουμε ότι στις μέρες υπάρχουν τα τεχνολογικά μέσα για να διευκολύνουν άτομα και παιδιά με αναπηρίες στην καθημερινότητά τους. Ποιες οι δυνατότητες που προσφέρουν και γιατί είναι χαμηλό το ποσοστό των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν;

Υπάρχει ανάγκη επιμόρφωσης της κοινωνίας σε σχέση με το πόσο προσιτή έχει γίνει αυτή η τεχνολογία.

Δυστυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι με τετραπληγία καθώς και οι οικογένειές του και οι εργοθεραπευτές και φροντιστές τους ακόμα δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξη της δυνατότητας χειρισμού του υπολογιστή και γραφής με τα μάτια, πόσο μάλλον την ύπαρξη μουσικού οργάνου που παίζεται με τα μάτια.

Μέχρι πριν περίπου 20 χρόνια πολλοί άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με κανέναν τρόπο. Το μεγαλύτερο ποσοστό είναι άνθρωποι με εγκεφαλική παράλυση.

Σύνηθες σύμπτωμα είναι η σπαστική τετραπληγία.

Η αδυναμία δηλαδή ελέγχου των κινήσεων των άκρων.

Πολλές φορές συνδυάζεται με αδυναμία ομιλίας. Σήμερα η τεχνολογία εντοπισμού βλέμματος επιτρέπει στις περισσότερες περιπτώσεις αυτοί οι άνθρωποι να μάθουν να γράφουν και να χειρίζονται τον υπολογιστή με τα μάτια, καθώς και να παίζουν μουσική ή να ζωγραφίζουν.

Οι θετικές επιπτώσεις στην ενσωμάτωση αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία με την χρήση αυτής της τεχνολογίας είναι τεράστιες.

Με ποιους φορείς και οργανισμούς συνεργάζεστε σε Ελλάδα και εξωτερικό και ποιες διαφορές εντοπίζετε από την προσωπική σας εμπειρία στην διαχείριση της ειδικής εκπαίδευσης;

Στην Ελλάδα μόλις τώρα ξεκινάμε να δραστηριοποιούμαστε. Στις 14 Ιουνίου η πρώτη μας Ελληνίδα μαθήτρια θα παίξει σε μία συναυλία στο μέγαρο του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Αυτό θα πραγματοποιηθεί στα πλαίσια της συμμετοχής μας στο lullaby project. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που έχει σαν στόχο την ένταξη ευάλωτων ομάδων στην κοινωνία μέσω της μουσικής.

Επίσης μέσα στο Οκτώβρη είναι προγραμματισμένη μία συναυλία στο μέγαρο μουσικής Αθηνών σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Ερευνών Ήχου Μουσικής και Λόγου.

Το στοίχημα βεβαίως είναι να ξεκινήσει η συνεργασία με τα σχολεία ειδικής αγωγής καθώς και τα μεγάλα κέντρα δημιουργικής δραστηριότητας και εκπαίδευσης ανθρώπων με αναπηρίες σε όλη την χώρα.

Έτσι θα καταφέρουμε να πετύχουμε τον στόχο μας, που δεν είναι άλλος από το να βάλουμε την μουσική έκφραση στην ζωή όλο και περισσότερων ανθρώπων με τετραπληγία.

Στην Ισπανία, όπου και κατοικούσα μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2020 είμαστε σε συνεργασία δύο με μεγάλα ιδρύματα (Catalònia Fundació και Fundación Grupo SIFU) που σαν στόχο έχουν την ένταξη των ανθρώπων με αναπηρίες στην κοινωνία.

Επίσης ένας από τους βασικούς συνεργάτες μας σε όλη αυτήν την πορεία είναι η ερευνητική ομάδα μουσικής τεχνολογίας στο πανεπιστήμιο Pompeu Fabra στη Βαρκελώνη.

Σε αυτήν την ερευνητική ομάδα εργαζόμουν  8 χρόνια περίπου, κατά τα οποία και αναπτύχθηκε το EyeHarp.

Τέλος θεωρώ βασικό υποστηρικτή της προσπάθειάς μας τους δήμους της Βαρκελώνης και του Santa Perpetua. Και οι δύο δήμοι μας στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια.

Ο δήμος της Βαρκελώνης μας προσέφερε την συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα στήριξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Π

έρα της επιμόρφωσής μας σε θέματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας, κερδίσαμε και χρηματικά βραβεία που μας έχουν βοηθήσει να αναπτύσσουμε και να γνωστοποιούμε το EyeHarp.

Τόσο στην Ισπανία όσο και στην Ελλάδα διαπιστώνω την ανάγκη ενημέρωσης όσων ασχολούνται με την ειδική αγωγή σχετικά με τις νέες τεχνολογίες και προϊόντα που σαν στόχο έχουν να δίνονται ίσες ευκαιρίες στους ανθρώπους με αναπηρίες να είναι ενεργά και δημιουργικά μέλη της κοινωνίας.

Πολλοί από τους ανθρώπους με αναπηρίες θα μπορούσαν να είναι παραγωγικά μέλη της κοινωνίας μας, εφόσον είχαν πρόσβαση στις τεχνολογίες προσβασιμότητας, και έπαιρναν την κατάλληλη εκπαίδευση.

Δυστυχώς όμως παρατηρώ πως η κοινωνία μένει στην κάλυψη μόνο των πολύ βασικών αναγκών αυτών τον ανθρώπων, χωρίς να δίνεται όσο βάρος θα έπρεπε στην προετοιμασία των ανθρώπων με αναπηρίες για να γίνουν παραγωγικά μέλη της κοινωνίας.

Δικαίωμα δηλαδή στην εκπαίδευση και στην εργασία.

Στην Βαρκελώνη όπου κατοικούσα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω πολλές κοινωνικές επιχειρήσεις που συνέβαλαν θετικά στην ένταξη των ανθρώπων με αναπηρίες στην κοινωνία.

Όλα αυτά γίνονται βέβαια με την στήριξη κρατικών φορέων αλλά και οργανισμών κοινωνικού σκοπού. Χρειαζόμαστε περισσότερες τέτοιες πρωτοβουλίες και στην Ελλάδα.

Τι περιθώρια εξέλιξης έχει σήμερα ο τομέας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και με ποιους τρόπους μπορούν να ξεπεραστούν τα όποια εμπόδια στην περαιτέρω εφαρμογή του;

Καταρχήν να ορίσουμε τι είναι κοινωνική επιχειρηματικότητα. Εδώ ορισμένα χαρακτηριστικά που απαντώνται σε κοινωνικές επιχειρήσεις:

• Επίτευξη κάποιου κοινωνικού σκοπού. Για παράδειγμα στην περίπτωση του EyeHarp αυτός είναι η πρόσβαση των ανθρώπων με αναπηρίες στην μουσική έκφραση.
• Μέριμνα για τον σεβασμό των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων.
• Δημοκρατικές δομές λήψεις αποφάσεων από τα μέλη της.
• Μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Το κέρδος δηλαδή από την επιχειρηματική δραστηριότητα να επενδύεται για την επίτευξη του κοινωνικού σκοπού.
• Σεβασμός της ισότητας των φύλων. Φροντίζει να απασχολεί ίσο αριθμό γυναικών και ανδρών συμπεριλαμβανομένων των θέσεων λήψης αποφάσεων.
• Ελαχιστοποίηση περιβαλλοντολογικού αποτυπώματος.
• Ένταξη στο εργατικό της δυναμικό ευάλωτων κοινωνικών ομάδων όπως άτομα με ιστορικό ψυχικών νοσημάτων και με αναπηρίες.

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις να αποκτούν κάποια από τα χαρακτηριστικά κοινωνικής επιχείρησης. Βρισκόμαστε όμως ακόμα στα πρώτα βήματα και πίσω σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Καταρχήν απαιτείται περεταίρω ευαισθητοποίηση των καταναλωτών ούτως ώστε να προτιμούν τα προϊόντα επιχειρήσεων με κοινωνικές πολιτικές.

Έπειτα χρειάζονται επιπλέον κίνητρα επιβράβευσης κοινωνικών πολιτικών από το κράτος, όπως φοροελαφρύνσεις.

Όταν μιλάμε δε για μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις το βασικό πρόβλημα είναι η εύρεση αρχικού κεφαλαίου.

Οι ιδιώτες επενδυτές έχουν σαν βασικό σκοπό το κέρδος και συνεπώς δεν επενδύουν σε μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις.

Οι κοινωνικές επιχειρήσεις λοιπόν έχουν ανάγκη την οικονομική στήριξη της κοινωνίας στα πρώτα τους βήματα.

Στην Βαρκελώνη για παράδειγμα συμμετείχαμε σε ένα 6μηνο σεμινάριο κοινωνικής επιχειρηματικότητας πλήρως χρηματοδοτούμενο από τον δήμο.

Κατά την διάρκεια του προγράμματος μάθαμε τι είναι κοινωνική επιχείρηση και πως μπορεί να γίνει βιώσιμη και επιτύχει τον κοινωνικό της σκοπό. Χρειαζόμαστε περισσότερες τέτοιες πρωτοβουλίες και στην Ελλάδα.

Τέλος οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να απευθυνθούν απευθείας στον κόσμο για στήριξη. Όποιος από τους αναγνώστες θέλει να βοηθήσει το EyeHarp, μπορεί να ανακαλύψει πώς στην σελίδα μας eyeharp.org.

Περιγράψτε μας μια στιγμή από το ταξίδι του EyeHarp μέχρι σήμερα που δεν θα ξεχάσετε ποτέ.

Θα περιγράψω 2 στιγμές. Η πρώτη ήταν στην Σμύρνη στην Τουρκία. Εκεί κατοικεί ο Άλπερ, ένας μουσικός που εδώ και 25 χρόνια δεν μπορεί να παίξει μουσική λόγω μίας νευροεκφυλιστικής ασθένειας.

Ανακάλυψε το EyeHarp από το διαδίκτυο και ξεκίνησε να μελετάει. Μετά από ένα χρόνο διοργάνωσε ο ίδιος μία συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής της Σμύρνης όπου και παρουσίασε ρεπερτόριο κλασσικής μουσικής με το EyeHarp. Ήμουν επίτιμος καλεσμένος.

Η ευγνωμοσύνη που εξέλαβα από την οικογένεια του Άλπερ και η φιλοξενία τους είναι απερίγραπτη.

Η πιο δυνατή όμως στιγμή ήταν όταν ανέβηκα στην σκηνή μαζί του και παίξαμε μαζί τα τραγούδια “όλα σε θυμίζουν” και “Τσακιτζής”. Η συγκίνηση ήταν μεγάλη για όλους του παρευρισκόμενους.

Όλο το κοινό τραγουδούσε στα τούρκικα, εγώ στα ελληνικά και ο Άλπερ έπαιζε την μελωδία.

Η δεύτερη στιγμή που μου είναι αξέχαστη είναι η συναυλία στο μέγαρο μουσικής της Βαρκελώνης του πρώτου μαθητή του EyeHarp, Τζοέλ.

Ο Τζοέλ, ένα παιδί 10 χρονών έπαιζε μουσική με τα μάτια στο κατάμεστο teatre del liceu της Βαρκελώνης.

Πάνω από δύο χιλιάδες κόσμου συγκινημένοι χειροκροτούσαν. Αυτές οι στιγμές μου δίνουν κουράγιο να συνεχίζω στην επίτευξη του στόχου του EyeHarp.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανταμοιβή από το να βλέπεις την αναγνώριση των κόπων σου με το χειροκρότημα του κόσμου.

View this post on Instagram

A post shared by EyeHarp (@eyeharp)

Υπάρχει κάποιο άλλο project που έχετε αυτή τη στιγμή στα σκαριά;

Όχι, είμαστε συγκεντρωμένοι στο να φτάσει το EyeHarp στους τελικούς του χρήστες.

Πενήντα εκατομμύρια άνθρωποι με τετραπληγία σε όλον τον κόσμο δεν έχουν ακόμα ανακαλύψει πως μπορούν να μάθουν να παίζουν μουσική με τα μάτια ή το κεφάλι.

Σκοπός μας είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι να χαρούν σύντομα τα οφέλη της μουσικής έκφρασης.

View this post on Instagram

A post shared by EyeHarp (@eyeharp)