Αυτά που μας ντροπιάζουν, όλους

Η Ιστορία το επιβεβαιώνει: η συμπεριφορά των αστυνομικών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διαταγές που τους δίνονται, από την αυστηρότητα με την οποία τους υπενθυμίζονται οι διαδικασίες και ο νόμος, από την υπόσχεση της ατιμωρησίας που τους δίνεται ή δεν τους δίνεται. «Είστε καλυμμένοι», δήλωνε στους αστυνομικούς του Παρισιού ο αστυνομικός διοικητής Μορίς Παπόν λίγες ημέρες πριν από τη σφαγή αλγερινών διαδηλωτών, στις 17 Οκτωβρίου του 1961. Αντιθέτως, γνωρίζουμε πόσα οφείλει η απουσία δράματος κατά τις ταραχές του Μάη του ’68 στις εντολές του αστυνομικού διοικητή Μορίς Γκριμό: «Το να χτυπάς έναν διαδηλωτή πεσμένο στο έδαφος είναι σαν να χτυπάς τον ίδιο σου τον εαυτό αφού προσβάλλεις έτσι όλη την αστυνομία»».

Απόσπασμα από πρόσφατο κύριο άρθρο της «Le Monde», με τίτλο «Αστυνομία: μια σοβαρή κρίση διοίκησης».

Ο Βαλεντέν Ζεντρό είναι δημοσιογράφος. Ενας δημοσιογράφος που θέλησε να διεισδύσει ως μυστικός πράκτορας στους κόλπους της γαλλικής αστυνομίας προκειμένου να καταγράψει εκ των έσω την καθημερινότητά της. Δεν δυσκολεύτηκε να εγγραφεί στη σχολή του Σεν-Μαλό: η γαλλική αστυνομία στρατολογεί μαζικά. Χρησιμοποίησε μάλιστα το πραγματικό του όνομα, κανείς δεν το έψαξε παραπάνω. Για τις δώδεκα εβδομάδες που διήρκεσε η εκπαίδευσή του μέχρι να χριστεί «adjoint de securité», «βοηθός ασφάλειας», κάτι σαν «ειδικός φρουρός» στα καθ’ ημάς, μοιραζόταν το ίδιο δωμάτιο με τον Μικ, έναν απροκάλυπτα ρατσιστή, και τον Ρομάν, έναν παθιασμένο καθολικό, που είχε συγχρωτιστεί στο παρελθόν με συλλέκτες (φιλο)ναζιστικών αναμνηστικών.

Μόλις «αποφοίτησε», ο Ζεντρό διορίστηκε στο ψυχιατρικό νοσηλευτήριο της αστυνομικής διοίκησης του Παρισιού. Ανέλαβε ουσιαστικά – ο ίδιος το διατυπώνει έτσι – «σοφέρ των τρελών». Εναν χρόνο έμεινε σε αυτό το πόστο, στη διάρκειά του είδε επανειλημμένως να παραβιάζονται τα δικαιώματα των κρατουμένων, ούτε μία φορά δεν είδε κάποιον δικηγόρο σε αυτή την ιατρική δομή που τελεί υπό την εποπτεία της αστυνομίας. Σε κάθε περίπτωση, τον Μάρτιο του 2019, ο Ζεντρό πέτυχε επιτέλους εκείνο που ήθελε, μετατέθηκε στο αστυνομικό τμήμα μιας λαϊκής συνοικίας, εν προκειμένω του 19ου Διαμερίσματος του Παρισιού. Ανακάλυψε ένα αστυνομικό σύμπαν γεμάτο ρατσισμό, και σεξισμό, και αστέρες που είχαν χτίσει κατά κανόνα τη φήμη τους πάνω σε βίαιες επεμβάσεις και αποστολές δίχως νόημα. Συχνά σηκωνόταν χαράματα προκειμένου να κυνηγήσει με τους συναδέλφους του πλανόδιους μικροπωλητές – μια αποστολή που τους επέτρεπε να συμπληρώνουν τις απαραίτητες ποσοστώσεις προσαγωγών.

Η συμπεριφορά των συναδέλφων του τού δημιουργεί την αίσθηση ότι συνοδεύει «μια παντοδύναμη συμμορία». Εχει στενή συνεργασία με τον «Μπουλίτ», έναν λάτρη των ρατσιστικών ύβρεων, του ξύλου και των ψευδών πρακτικών. Και τον «Μανό»: ο Ζεντρό τον παρακολουθεί μια μέρα να ξυλοκοπεί άγρια έναν 16χρονο. Στη συνέχεια, συμμετέχει και ο ίδιος στη σύνταξη μιας ψευδούς κατάθεσης, που καλύπτει τον αστυνομικό και ενοχοποιεί το θύμα. Ο Ζεντρό θα πει ψέματα και στη διάρκεια της δικαστικής έρευνας: «το να καλύψω αυτή την κατάχρηση εξουσίας θα μου επιτρέψει να καταγγείλω χίλιες άλλες», δικαιολογείται στο βιβλίο που υπέγραψε στο πέρας της διετούς δημοσιογραφικής αποστολής του, με τίτλο «Flic», «Μπάτσος».

Το βιβλίο κυκλοφόρησε στη Γαλλία τον Σεπτέμβριο, ο σάλος που προκάλεσε όμως καλύφθηκε γρήγορα από άλλους – τα κρούσματα αστυνομικής βίας είναι άλλωστε άφθονα στη χώρα. Δύο ερευνητικοί ιστότοποι, ο Mediapart και ο StreetPress, δημοσίευσαν στα μέσα Νοεμβρίου δύο μεγάλες έρευνες με μαρτυρίες προσαχθέντων στο ίδιο αυτό αστυνομικό τμήμα – άγριο ξύλο, ύβρεις, εξευτελισμός, συγκάλυψη, ομερτά. Μόλις πρόσφατα, ενώ η Γαλλία έβραζε ακόμα λόγω του νομοσχεδίου περί «καθολικής ασφάλειας» (κι ας υποσχέθηκε η κοινοβουλευτική πλειοψηφία να «ξαναγραφεί εξ ολοκλήρου» το άρθρο που ποινικοποιεί την «κακόβουλη» δημοσίευση φωτογραφιών αστυνομικών), το αστυνομικό τμήμα του 19ου Διαμερίσματος επανήλθε στην επικαιρότητα εξαιτίας ενός βίντεο κατά τι διαφορετικού: δείχνει (από ψηλά) αστυνομικούς να πετούν αλεύρι και λάδι σε έναν ακινητοποιημένο, δεμένο στα κάγκελα εξωτερικού χώρου, συνάδελφό τους. Αρχικά θεωρήθηκε πως επρόκειτο για κάποιο «καψώνι σε νέο συνάδελφο». Σύμφωνα με τη «Libération», ωστόσο, δεν ήταν καψώνι αλλά ο αποχαιρετισμός ενός «ιδιαίτερα αγαπητού στους συναδέλφους του αστυνομικού» που προήχθη και μετατίθεται…

Από ψηλά είναι τραβηγμένο και το ερασιτεχνικό βίντεο που δείχνει άνδρα των ΜΑΤ να ραπίζει εν είδει αστείου συνάδελφό του με μια ανθοδέσμη αφημένη στο σημείο της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου – τα γέλια τους μπορεί εύκολα να τα φανταστεί κανείς, παρακολουθώντας την ανθοδέσμη να καταλήγει, χωρίς λουλούδια πια, στο έδαφος. Δεν είναι βέβαια το χειρότερο βίντεο αστυνομικής αυθαιρεσίας που έχουμε δει. Δεν μπορεί όμως να μην αναρωτηθεί κανείς πόση διαστροφή χωρά τελικά σε μια στολή αστυνομικού. Και τι περιμένει η ηγεσία της αστυνομίας, φυσική και πολιτική, για να δηλώσει, αν μη τι άλλο, το προφανές, αυτό που δεν δίστασε να πει την Παρασκευή ο Εμανουέλ Μακρόν, παρ’ όλες τις ασκήσεις ισορροπίας, τις υπεκφυγές και το κλείσιμο του ματιού στην Ακροδεξιά, στα οποία (και εκείνος) επιδίδεται: «Αυτό που μας ντροπιάζει, όλους, είναι το να μη συμπεριφέρονται υποδειγματικά οι αστυνομικοί. Τίποτα δεν το συγχωρεί, τίποτα δεν το δικαιολογεί».