27 Δεκεμβρίου 537: Τα εγκαίνια της Αγια-Σοφιάς

Στις 27 Δεκεμβρίου του σωτηρίου έτους 537 τελέστηκαν τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, ενός από τα πλέον σημαντικά ανθρώπινα δημιουργήματα όλων των εποχών, ενός μνημείου με παγκόσμια φήμη και ακτινοβολία.

Η περιώνυμη και περιλάλητη Αγια-Σοφιά κατέλαβε τη θέση της παλαιότερης βασιλικής της Αγίας Σοφίας, που είχε καταστραφεί το 532, κατά τη Στάση του Νίκα.

Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ ανέθεσε τη μελέτη και την κατασκευή του νέου, μεγαλοπρεπούς ναού στους μικρασιάτες μαθηματικούς και αρχιτέκτονες Ανθέμιο (από τις Τράλλεις) και Ισίδωρο (από τη Μίλητο).

Η ανέγερση του περικαλλούς ναού με τα πολύχρωμα μάρμαρα και τα πολυάριθμα ψηφιδωτά διήρκεσε πέντε και πλέον έτη, από τις 23 Φεβρουαρίου του 532 έως τις 27 Δεκεμβρίου του 537.

Τέσσερις υπερμεγέθεις τετράγωνοι χτιστοί πεσσοί (στύλοι), που απέχουν μεταξύ τους 30 μέτρα, στηρίζουν τέσσερα μεγάλα τόξα και συνιστούν τη βάση τετραγωνικού σχήματος επί της οποίας εδράζεται ο τεράστιος θόλος του ναού (διαμέτρου 31 μέτρων), ο οποίος δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται.

Η Αγία Σοφία λεγόταν και Μεγάλη Εκκλησία όχι μόνο λόγω του μεγέθους της αλλά και λόγω της μεγάλης σημασίας της για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τη χριστιανική εκ­κλησία.

Στο ναό της Αγίας Σοφίας γινόταν η στέψη των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Εδώ, εξάλλου, συνήλθε, υπό την προεδρία του Πατριάρχη Φωτίου, η  Σύνοδος του 879/880, επί Βασιλείου Α’ του Μακεδόνος. Η Σύνοδος αυτή επικύρωσε τις αποφάσεις της Z’ Οικουμενικής Συνόδου (787, Νίκαια Βιθυνίας) και καταδίκασε τις Συνόδους του Καρλομάγνου στη Φρανκφούρτη (794) και το Άαχεν (809), λόγω της προσθήκης στο Σύμβολο της Πίστεως του περίφημου Filioque («και εκ του Υιού») αναφορικά με την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος.

Η Μεγάλη Εκκλησία υπέστη πολλά δεινά όταν η Κωνσταντινούπολη κατελήφθη από τους Λατίνους κατά τη Δ’ Σταυροφορία, το 1204. Ως γνωστόν, οι Σταυροφόροι λεηλατούσαν τη Βασιλεύουσα επί τέσσερις ημέρες.

Το 1261 ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος ανακατέλαβε τη Βασιλεύουσα. Όμως, στις 29 Μαΐου 1453 η Κωνσταντινούπολη κυριεύτηκε από τον Μωάμεθ Β’ τον Πορθητή και ο ναός της Αγίας Σοφίας μετατράπηκε σε τέμενος.

Κατά την Οθωμανική Περίοδο σημειώθηκαν σημαντικές καταστροφές στις τοιχογραφίες του ναού, που καλύφθηκαν με ασβέστη.

Από το 1935 και μετά η Αγια-Σοφιά αποτελεί μουσειακό χώρο.