Η υπογονιμότητα δεν είναι έννοια ταυτόσημη με τη στειρότητα

Υπογονιμότητα ονομάζεται η αδυναμία σύλληψης μετά από ένα χρόνο ή 6 μήνες για γυναίκες άνω των 35 ετών φυσιολογικών, ελεύθερων και τακτικών σεξουαλικών επαφών. Η υπογονιμότητα δεν είναι έννοια ταυτόσημη με τη στειρότητα. Η στειρότητα είναι ένας όρος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις ζευγαριών που δεν έχουν καμιά απολύτως πιθανότητα, με τη χρήση οποιασδήποτε θεραπευτικής αγωγής, να επιτύχουν σύλληψη.

Αντίθετα, ο όρος υπογονιμότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε ζευγάρι της αναπαραγωγικής ηλικίας που, αν και φαινομενικά αδυνατεί να τεκνοποιήσει, στην πραγματικότητα, με τη χρήση κατάλληλων θεραπευτικών χειρισμών, είναι σε θέση τελικά να επιτύχει κύηση.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) το 12-15% όλων των ζευγαριών της αναπαραγωγικής ηλικίας αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Στα γόνιμα ζευγάρια η πιθανότητα επίτευξης σύλληψης ανέρχεται στο 20-25% ανά μήνα, ποσοστό που αθροιστικά ανέρχεται στο 70% μετά από ένα χρόνο τακτικών επαφών ή στο 85% μετά από δύο χρόνια συνεχούς προσπάθειας.

Είναι δεδομένο ότι προκειμένου να επιτευχθεί κύηση απαιτείται η συνύπαρξη πολλαπλών ευνοϊκών παραγόντων και παραμέτρων. Η φυσιολογική ροή των γεγονότων που οδηγούν σε κύηση είναι η ακόλουθη:

• Απελευθέρωση ενός ώριμου φυσιολογικού ωαρίου, σε κάθε έμμηνο κύκλο, από την ωοθήκη και προώθηση του στη σάλπιγγα.
• Εναπόθεση φυσιολογικού, ποσοτικά και ποιοτικά, σπέρματος στο βάθος του κόλπου.
• Προώθηση του σπέρματος στο γυναικείο γεννητικό σωλήνα (τράχηλος, ενδομήτρια κοιλότητα, σαλπιγγικά τρήματα, σάλπιγγες) υπό ευνοϊκές συνθήκες, μέχρι να συναντήσει το ωάριο στη λήκυθο της σάλπιγγας.
• Γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο και εμφύτευση του αναπτυσσόμενου εμβρύου στο φιλικό ενδομήτριο.

Είναι προφανές ότι οποιαδήποτε διαταραχή σε κάποια από τα παραπάνω σημεία μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι το πρόβλημα αυτό αφορά εξίσου και τους δύο συντρόφους. Στο 40% των περιπτώσεων το αίτιο εντοπίζεται στη γυναίκα, στο 40% στον άνδρα και στο υπόλοιπο 20% και στους δύο. Για το λόγο αυτό, σε κάθε συζήτηση ή θεραπευτικό χειρισμό που αφορά το πρόβλημα της υπογονιμότητας κρίνεται απαραίτητη η ουσιαστική συμμετοχή και των δύο συντρόφων.

Τα αίτια που σχετίζονται με τη γυναικεία υπογονιμότητα περιλαμβάνουν διαταραχές στην ωοθυλακιορρηξία, βλάβες των σαλπίγγων, βλάβες του τραχήλου, διαταραχές που αφορούν τη μήτρα και ενδομητρίωση.

Τα αίτια που αφορούν τους άνδρες είναι διαταραχές σπέρματος και κάποιοι μηχανικοί παράγοντες: καταστάσεις που μπορούν να εμποδίσουν τη μεταφορά του σπέρματος κατά την εκσπερμάτωση – ανικανότητα.

Τα αίτια που αφορούν και τα δύο φύλα αποτελούν συνδυασμό των παραπάνω. Άλλα αίτια που σχετίζονται με την υπογονιμότητα είναι ανοσολογικοί παράγοντες, γενετικοί νόσοι, η ανεπαρκής σεξουαλική συμπεριφορά, το άγχος, το αλκοόλ, η χρήση διαφόρων ουσιών ή φαρμάκων καθώς και άγνωστης αιτιολογίας παράγοντες.

Από τη στιγμή που θα τεθεί η διάγνωση προτείνεται από τον ειδικό η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Διάγνωση
Η διερεύνηση της υπογονιμότητας με στόχο τη διάγνωση του αίτιου που έχει οδηγήσει στην αδυναμία τεκνοποίησης είναι μια διαδικασία που αφορά και τους δύο συντρόφους.
Το πρώτο βήμα της διαγνωστικής προσέγγισης είναι το ιατρικό ιστορικό του ζευγαριού. Μερικά από τα κύρια στοιχεία που πρέπει να συλλεχθούν κατά τη συμπλήρωση του ιατρικού ιστορικού είναι για παράδειγμα οι παρούσες νόσοι ή νόσοι σε αποδρομή, τυχόν χειρουργικές επεμβάσεις, ο τρόπος ζωής, η διατροφή, οι κίνδυνοι από την εργασία, η χρήση αντισυλληπτικών, προηγούμενες εγκυμοσύνες, αποβολές ή αποξέσεις, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, κ.λπ.

Μετά από ενδελεχή ορμονολογικό και υπερηχογραφικό έλεγχο πρέπει να ακολουθεί σωστή εκτίμηση της ωοθηκικής λειτουργίας και του ωοθηκικού δυναμικού έτσι ώστε να δοθεί η κατάλληλη φαρμακευτική διέγερση ή να ακολουθηθεί προσπάθεια σε φυσικό κύκλο. Ο σωστότερος λοιπόν τρόπος ιατρικής προσέγγισης και ένταξης σε προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης αυτών των γυναικών είναι η εξατομικευμένη θεραπεία.

Παράμετροι που επηρεάζουν τη θεραπεία
Πολλές παράμετροι μπορούν να επηρεάζουν τη γονιμότητα ενός ατόμου χωρίς να είναι απαραίτητα συνυφασμένες με τη χρήση φαρμάκων για τη θεραπεία της υπογονιμότητας.

Καταρχήν, η επιτυχία, με την έννοια της υγιούς κύησης, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, το αίτιο του συγκεκριμένου προβλήματος υπογονιμότητας, η ποιότητα του εμβρυολογικού εργαστηρίου (συσχέτιση με τον αριθμό των διαθέσιμων εμβρύων), η ποιότητα των κλινικών πράξεων (πχ. τεχνική ωοληψίας και εμβρυομεταφοράς), η συμβατότητα εμβρύου – μήτρας, το είδος των φαρμακευτικών σκευασμάτων που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη θεραπεία (επίδραση στον αριθμό των ωοθυλακίων, ληφθέντων ωαρίων, κ.λπ.)

Δύο σημεία της θεραπείας υπογονιμότητας αποτελούν το κλειδί για τη βελτίωση της ωοθηκικής διέγερσης και συνεπώς των πιθανοτήτων επίτευξης κύησης:

1. Τα αποτελεσματικά φάρμακα για τον ακριβή έλεγχο της διέγερσης των ωοθηκών
2. Η ικανότητα εξατομίκευσης της θεραπείας, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενούς.

Το τελευταίο μάλιστα σημείο είναι αυτό που έκανε τη μεγαλύτερη διαφορά κατά τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια, και βάσει αυτού, πιστεύεται ότι θα συντελεστούν ακόμα μεγαλύτερα επιτεύγματα στον τομέα της υπογονιμότητας. Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας ’80, οι ορμόνες που χρησιμοποιούνταν ως φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία της υπογονιμότητας εξάγονταν από ούρα εμμηνοπαυσιακών γυναικών. Χιλιάδες ζευγάρια χρησιμοποιούσαν με επιτυχία τις ορμόνες που εξάγονταν με τη μέθοδο αυτή.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ανακαλύφθηκε ότι ήταν δυνατή η παρασκευή ορμονών μέσω μιας καινοτόμου διαδικασίας που αφορούσε το γενετικά ανασυνδυασμένο δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ (DNA). Η ανακάλυψη αυτή, γνωστή ως Τεχνολογία Ανασυνδυασμένου DNA ή Βιοτεχνολογία, έδρασε καταλυτικά στην εστίαση σε νέους τρόπους παραγωγής των φαρμακευτικών σκευασμάτων που απαιτούνται στη θεραπεία της υπογονιμότητας, παρέχοντας έτσι βελτιωμένη αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα δραστικής ουσίας με μεγαλύτερη ομοιογένεια δραστικής ουσίας μεταξύ των διαφόρων παρτίδων, ευκολότερη διαδικασία επεξεργασίας και καθαρισμού και υψηλότερη ασφάλεια.

Η αντιμετώπιση της γυναικείας υπογονιμότητας διακρίνεται σε τρία στάδια τα οποία αντιστοιχούν σε τρία διαδοχικά βήματα. Σε αρκετές περιπτώσεις, το πρώτο βήμα μπορεί να καταλήξει σε επιτυχία οπότε να μην χρειαστούν τα επόμενα.

• Πρώτο Βήμα: Αγωγή με τη βοήθεια της Κιτρικής Κλομιφαίνης.
• Δεύτερο Βήμα: Αγωγή με τη βοήθεια Γοναδοτροπινών για πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας.
• Τρίτο Βήμα: αγωγή με τη βοήθεια Γοναδοτροπινών και εφαρμογή ART (Τεχνικές Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής).

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει επίσης ένα έντονο, επιστημονικό, ιατρικό ενδιαφέρον σε ότι αφορά την ανδρική υπογονιμότητα. Έτσι το εύρος των διαθέσιμων θεραπευτικών επιλογών σε περιστατικά υπογονιμότητας ανδρικής αιτιολογίας περιλαμβάνει πιθανή φαρμακευτική αγωγή, χειρουργική επέμβαση και Τεχνολογίες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ART).

* Ο Κωνσταντίνος Δ. Γιατράς, Χειρούργος-Μαιευτήρ- Γυναικολόγος, είναι επίκουρος καθηγητής
Υπογονιμότητας, Εξωσωματικής γονιμοποίησης και Ενδοσκοπική Χειρουργική του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ειδικευθείς στο Πανεπιστήμιο Pierre – Marie Curie της Γαλλίας και μετεκπαιδευθείς στο Πανεπιστήμιο Κορνελ της Νέας Υόρκης.

health.in.gr