Γρίπη των πτηνών: Το νέο SARS;

Καθώς αυξάνονται τα θύματα της γρίπης των πτηνών και εκατομμύρια πουλερικά οδηγούνται στη θανάτωση, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου φοβούμενοι μια εν δυνάμει επιδημία μεγαλύτερη από το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS). Ποια είναι όμως αυτή η νέα(;) νόσος και πόσο απειλεί την υγεία μας;

Η νόσος, που έχει παγκόσμια κατανομή, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία πριν από έναν αιώνα. Κατά τα έτη 1983 και 1984 σημειώθηκε επιδημία στις Η.Π.Α. η οποία τέθηκε υπό έλεγχο αφού καταστράφηκαν περισσότερα από 17 εκατομμύρια πτηνά. Αντίστοιχη επιδημία στην Ιταλία μεταξύ 1999 και 2001 απαίτησε τη θανάτωση 13 εκατομμυρίων πτηνών.

Ο ιός
Η γρίπη των πτηνών είναι ένα λοιμώδες νόσημα που προκαλείται από τον ιό της γρίπης τύπου Α. Υπάρχουν 15 διαφορετικά στελέχη που μπορούν να μολύνουν οποιοδήποτε πουλί, αν και μερικά όπως οι άγριες πάπιες είναι πιο ανθεκτικές. Αντίθετα, τα κοτόπουλα και οι γαλοπούλες είναι ιδιαίτερα ευπρόσβλητες.

Ανάλογα με το υπεύθυνο στέλεχος, η νόσος ποικίλει από ήπια μέχρι εξαιρετικά ταχεία και επιθετική με θνησιμότητα 100%. Χαρακτηριστικό είναι ότι ιοί με περιορισμένη παθογένεια μπορούν να μεταλλαχθούν σε πιο επιθετικά στελέχη.

Ο ιός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και επιζεί για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα στο περιβάλλον. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορεί να μεταδοθεί και μέσω μηχανικών μέσων (ρούχα, εργαλεία, κλουβιά κλπ.)

Η μεταπήδηση στον άνθρωπο
Φυσιολογικά ο ιός προσβάλλει μόνο πτηνά και χοίρους. Ωστόσο, το 1997 αναφέρθηκαν τα πρώτα κρούσματα σε ανθρώπους στο Χονγκ Κονγκ. Μολύνθηκαν 18 άνθρωποι από το στέλεχος Η5Ν1, εκ των οποίων οι 6 κατέληξαν.

Μεταξύ των συμπτωμάτων αναφέρθηκαν πυρετός, πονόλαιμο, βήχας και σε πολλές περιπτώσεις συμπτώματα πνευμονίας, ενώ προσβλήθηκαν τόσο υγιείς ενήλικες και παιδιά, όσο και άτομα με χρόνια νοσήματα.

Οι μελέτες έδειξαν ότι η μετάδοση πραγματοποιήθηκε διαμέσου της στενής επαφής με μολυσμένα ζώντα κοτόπουλα. Η άμεση δραστηριοποίηση των αρχών του Χονγκ Κονγκ με την καταστροφή 1,5 εκατομμυρίων πουλερικών πιστεύεται ότι απέτρεψε την εξάπλωση της επιδημίας.

Το Φεβρουάριο του 2003 σημειώθηκαν δύο κρούσματα γρίπης και ένας θάνατος σε μια οικογένεια που είχε ταξιδέψει πρόσφατα στη νότια Κίνα. Υπεύθυνο ήταν και πάλι το στέλεχος Η5Ν1.

Την ίδια εποχή το στέλεχος Η7Ν7 προκαλεί ήπια ασθένεια σε 83 ανθρώπους και έναν θάνατο στην Ολλανδία. Ήπια κρούσματα αναφέρονται στο Χονγκ Κονγκ το 1999 και το 2003.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), κατά το 2004 σημειώθηκαν δύο κρούσματα στην Ταϊλάνδη και επτά στο Βιετνάμ, όπου οι έξι τελικά απεβίωσαν. Υπεύθυνο ήταν το ιδιαίτερα επιθετικό στέλεχος Η5Ν1.

Ανησυχία προκαλεί η έκταση της νόσου στην Ασία καθώς από τον Δεκέμβριο του 2003 έχουν προσβληθεί από το συγκεκριμένο στέλεχος πτηνά στην Κορέα, το Βιετνάμ, την Ιαπωνία, την Ταϊλάνδη, την Ινδονησία και την Καμπότζη.

Γιατί στη Ασία;
Πιστεύεται ότι σημαντικό ρόλο στη διάδοση του ιού στις χώρες αυτές παίζει η ύπαρξη υπαίθριων παζαριών με ζωντανά πουλερικά. Η στενή επαφή σε αυτούς τους χώρους ευνοεί την μετάδοση του ιού διαμέσου της σιέλου και των κοπράνων των πουλιών. Σημειώνεται ότι πουλιά που αρρώστησαν και ξεπέρασαν τη γρίπη εξακολουθούν να αποβάλλουν τον ιό επί 10 ημέρες περίπου.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η νόσος μπορεί να μεταδοθεί από προϊόντα κρέατος και αβγά, αλλά ούτε και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Παρόλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές χώρες απαγόρεψαν τις εισαγωγές πουλερικών από την Ταϊλάνδη, η οποία είναι μία από τους πέντε μεγαλύτερους εξαγωγείς παγκοσμίως.

Πόσο πιθανή είναι μια επιδημία;
Κάθε αιώνας σημαδεύεται από τρεις-τέσσερις μεγάλες επιδημίες γρίπης, όπως δείχνουν τα ιστορικά στοιχεία. Αυτό συμβαίνει όταν προκύψουν νέα στελέχη του ιού. Κατά τον 20ο αιώνα τέτοιες επιδημίες συνέβησαν το 1918-1919, το 1957-1958 και το 1968-1969. Ειδικά το 1918-1919 υπολογίζεται ότι η γρίπη προκάλεσε 40 με 50 εκατομμύρια θανάτους.

Για να δημιουργήσει ανάλογη κατάσταση η γρίπη των πτηνών θα πρέπει να καταφέρει να μεταδίδεται με ευκολία από άνθρωπο σε άνθρωπο, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, δεν αποκλείεται να προκύψει στο προσεχές μέλλον.

Ο εν λόγω ιός, και ειδικά το στέλεχος Η5Ν1, χαρακτηρίζεται από την μεγάλη συχνότητα με την οποία μεταλλάσσεται. Άλλη σημαντική ιδιότητα είναι η ευκολία με την οποία ενσωματώνει γονίδια προερχόμενα από στελέχη ιών που μολύνουν άλλα είδη.

Έτσι, καθώς αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που προσβάλλεται από τον εν λόγο ιό, αυξάνονται οι πιθανότητες να είναι κάποιος μολυσμένος παράλληλα και με τον ανθρώπινο ιό της γρίπης.

Η αλληλεπίδραση των διαφορετικών στελεχών και η ανταλλαγή γενετικού υλικού θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ενός ιού που πληροί τις προϋποθέσεις να προκαλέσει μια επιδημία.

Εκτός από τον άνθρωπο, ανάλογο ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν οι χοίροι, οι οποίοι επίσης προσβάλλονται και από τους δύο τύπους ιών της γρίπης. Άλλωστε, πιστεύεται ότι και ο κοροναϊός που προκάλεσε το SARS ήταν επίσης ζωικός ιός.

Προληπτικά μέτρα
Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητη η λήψη προληπτικών μέτρων. Ένα από τα βασικότερα είναι το σκληρό πλην απαραίτητο μέτρο της θανάτωσης πολυάριθμων ζώων ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω εξάπλωση του εξαιρετικά μεταδοτικού ιού.

Παράλληλα, οι άνθρωποι που χειρίζονται εν δυνάμει μολυσμένους πληθυσμούς είναι εμβολιασμένοι κατά της γρίπης ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες συνύπαρξης και ανταλλαγής γενετικού υλικού μεταξύ των ιών. Ο Π.Ο.Υ. θεωρεί σκόπιμη και τη χορήγηση προληπτικής αντϊικής αγωγής.

Σε περίπτωση εμφάνισης κρουσμάτων, ήδη διατίθενται ακριβή διαγνωστικά τεστ καθώς και αντιϊκά φάρμακα που μπορούν να χορηγηθούν στους πάσχοντες υπό προϋποθέσεις.

Τέλος, η παραγωγή εμβολίου κατά των νέων στελεχών είναι εφικτή χάρη στην εμπειρία που έχει αποκτηθεί από την παραγωγή νέου εμβολίου γρίπης κάθε χρόνο. Ωστόσο, η παραγωγή ικανών ποσοτήτων θα απαιτούσε τουλάχιστον τέσσερις μήνες.

health.in.gr