Λεύκη: αθώα αλλά παρεξηγημένη

Αν υπάρχει ένα νόσημα που να προκαλεί τόση δυσανάλογη δυσφορία και στενοχώρια σε σχέση με τους πραγματικούς κινδύνους που περικλείει, αυτή είναι χωρίς αμφιβολία η λεύκη: μία δυσάρεστη αισθητικά και δύσκολα αντιμετωπίσιμη κατάσταση χωρίς, ευτυχώς, άλλες επιπτώσεις στην υγεία.

Η λεύκη ανήκει στη γενικότερη κατηγορία των υπομελανινώσεων. Αφορά το 1-2% του πληθυσμού και προσβάλλει εξίσου άνδρες και γυναίκες. Οι μισοί πάσχοντες το εκδηλώνουν έως την ηλικία των 20 ετών. Παρουσιάζεται με τη μορφή άλλοτε άλλου μεγέθους και αριθμού λευκών, αποχρωματισμένων περιοχών του δέρματος, που ξεχωρίζουν σαφώς από το γύρω υγιές δέρμα. Αυτές οι κηλίδες έχουν στρογγυλό ή ωοειδές σχήμα. Σε καμία περίπτωση δεν είναι μεταδοτική.

Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος με συνήθη σημεία το πρόσωπο, τα χείλη, τα χέρια, τα πόδια και την γενετική περιοχή. Μετά από μερικούς μήνες ανάπτυξης, οι λευκές κηλίδες σταθεροποιούνται σε αριθμό και μέγεθος για πολλά χρόνια, χωρίς όμως να είναι σίγουρο ότι θα παραμείνουν έτσι. Έχει, μάλιστα, παρατηρηθεί ότι η εξέλιξη της νόσου συχνά συσχετίζεται με περιόδους σωματικού και ψυχικού στρες. Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, το χρώμα του δέρματος επανέρχεται. Γενικά, δεν είναι δυνατόν να προβλεφτεί η εξέλιξη της νόσου.

Αίτια και θεωρίες
Η λεύκη οφείλεται στην απώλεια της μελανίνης όταν για κάποιο λόγο καταστρέφονται τα μελανινοκύτταρα που την παράγουν. Στη μελανίνη οφείλεται όχι μόνο το χρώμα του δέρματος αλλά και των τριχών και των ματιών.

Αν και είναι αγνώστου αιτιολογίας, θεωρείται ότι υπεισέρχεται ο παράγοντας κληρονομικότητα. Πολλοί πάσχοντες έχουν κάποιο συγγενή με λεύκη. Αυτό σημαίνει ότι κληρονομείται με περισσότερα από ένα γονίδια και ενδεχομένως κάποιο ερέθισμα από το περιβάλλον να δίνει την αφορμή εκδήλωσης της νόσου. Από εκεί και πέρα, έχουν υποστηριχτεί τέσσερις διαφορετικές θεωρίες:

Ανωμάλως λειτουργούντα νευρικά κύτταρα παράγουν τοξικές για τα μελανινοκύτταρα ουσίες.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού καταστρέφει τα μελανινοκύτταρα, αντιδρώντας ίσως σε κάποια ουσία που εκλαμβάνει ως ξένη.
Τα μελανινοκύτταρα αυτοκαταστρέφονται, ενδεχομένως από κάποιο βλαβερό παραπροϊόν της διαδικασίας σύνθεσης της μελανίνης.
Κάποια γενετική ανωμαλία καθιστά τα μελανινοκύτταρα ευπαθή.

Οι περισσότεροι πάσχοντες είναι κατά τα άλλα καλά στην υγεία τους. Ωστόσο, η λεύκη έχει συσχετιστεί με μια σειρά από ασθένειες. Ενώ στο γενικό πληθυσμό, όπως προαναφέρθηκε, η συχνότητα της είναι 1-2%, στους πάσχοντες από επινεφριδιακή ανεπάρκεια, υποθυρεοειδισμό, γυροειδή αλωπεκία, κακοήθη αναιμία, σκληρόδερμα, και κάποιες μορφές ιριδίτιδας αγγίζει το 8-20%.

Αυτή η παρατήρηση οδήγησε και στην διατύπωση των προηγούμενων θεωριών. Επίσης, για τον ίδιο λόγο ο ιατρός μπορεί να ζητήσει ορισμένες συμπληρωματικές εξετάσεις, παρ’ ότι η διάγνωση είναι μάλλον εύκολη.

Αντιμετωπίζοντας τη λεύκη
Καθώς απουσιάζει η μελανίνη που απορροφά την ηλιακή ακτινοβολία και μας προστατεύει από αυτήν, οι πάσχοντες από λεύκη κινδυνεύουν να υποστούν εγκαύματα. Έτσι, συνίσταται να χρησιμοποιούν αντηλιακά με SPF τουλάχιστον 15 στις λευκές περιοχές που δεν καλύπτονται από ρούχα. Πάντως, δεν διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.

Πέραν αυτού, η λεύκη σε γενικές γραμμές δεν απαιτεί ιδιαίτερη αντιμετώπιση, με την προϋπόθεση ότι δεν ενοχλείται ο πάσχων. Αν μάλιστα έχει ανοιχτόχρωμο δέρμα και αποφεύγει την έκθεση στον ήλιο, οι ανοιχτόχρωμες περιοχές γίνονται δυσδιάκριτες. Είναι, όμως, κατανοητό ότι μεγάλος αριθμός ατόμων δυσανασχετεί με το κοινωνικό στίγμα που συχνά συνοδεύει τις όποιες αισθητικές δυσμορφίες, όσο αθώες κι αν είναι αυτές.

Ένα εύκολο και ασφαλές πρώτο βήμα μπορεί να επιτευχθεί με την βοήθεια της κοσμετολογίας. Υπάρχει μεγάλος αριθμός προϊόντων μέικ απ, γενικών και ειδικών, που μπορούν να συγκαλύψουν τις λευκές κηλίδες ώστε να μοιάζουν με το φυσιολογικό δέρμα. Μία εναλλακτική λύση προσφέρουν και οι κρέμες τεχνητού μαυρίσματος καθώς δεν χρειάζονται μελανινοκύτταρα για να μεταβάλλουν το χρώμα του δέρματος. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις (πχ χείλη) μπορεί να δοκιμαστεί και τατουάζ.

Η ιατρική έχει διάφορους τρόπους παρέμβασης στο πρόβλημα. Πρέπει να τονιστεί ότι καμία μέθοδος δεν προσφέρει τέλειο και μόνιμο αποτέλεσμα. Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται συνήθως στις κηλίδες του προσώπου και του λαιμού παρά των χεριών και των ποδιών.

Όταν οι κηλίδες είναι λίγες και μικρές, ιδιαίτερα κατά την έναρξη της νόσου, χορηγούνται κρέμες κορτικοστεροειδών. Για να υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα απαιτούνται ισχυρά κορτικοστεροειδή τα οποία μπορεί να έχουν παρενέργειες σε μακροχρόνια χρήση. Η στενή παρακολούθηση από το δερματολόγο είναι απαραίτητη προκειμένου αυτές να αποφευχθούν.

Η πιο αποτελεσματική μέθοδο που έχουμε στη διάθεση μας είναι μάλλον η λεγόμενη φωτοχημειοθεραπεία με ψωραλένια (PUVA). Τα ψωραλένια είναι φάρμακα που περιέχουν χημικές ουσίες που αντιδρούν με την υπεριώδη ακτινοβολία (UVA), ευαισθητοποιούν το δέρμα και τελικά προκαλούν την παραγωγή μελανίνης. Η υπεριώδης ακτινοβολία προέρχεται από τον ήλιο ή συνηθέστερα από ειδική λάμπα στο νοσοκομείο ή το ιατρείο υπό τη στενή παρακολούθηση του ιατρού.

Όταν οι κηλίδες είναι λίγες και μικρές, τα ψωραλένια απλώνονται τοπικά στις αποχρωματισμένες περιοχές με τη μορφή κρέμας και μετά από 30 λεπτά εκτίθενται στην UVA ακτινοβολία. Αυτή η τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί και σε παιδιά άνω των δύο ετών. Υπάρχουν δύο πιθανές παρενέργειες: έγκαυμα και υπέρχρωση των γύρω υγιών περιοχών.

Όταν η λεύκη είναι πιο εκτεταμένη ή έχει αποτύχει η τοπική θεραπεία, χορηγούνται ψωραλένια από του στόματος. Είναι πιο αποτελεσματικό από τη τοπική θεραπεία αλλά αντενδείκνυται σε παιδιά κάτω των 10 ετών. Οι δυνητικές παρενέργειες περιλαμβάνουν, πέρα από αυτές της τοπικής αγωγή, τάση προς έμετο, κνησμό, διαταραχές της όρασης (καταρράκτης) και αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος. Το 50% των ασθενών έχει καλά αποτελέσματα ενώ όταν οι συνεδρίες ξεπερνούν τις 200 το ποσοστό ανεβαίνει στο 80%.

Όταν η λεύκη είναι γενικευμένη, είναι συχνά προτιμότερο να αποχρωματίσουμε το εναπομείναν φυσιολογικό δέρμα παρά να σκουρύνουμε τις λευκές κηλίδες. Έτσι, το συνολικό αποτέλεσμα είναι πιο ομοιόμορφο. Αυτό επιτυγχάνεται με τη βοήθεια του μονοβενζυλαιθέρα της υδροκινόνης. Η θεραπεία διαρκεί περίπου ένα χρόνο και τα αποτελέσματα είναι μόνιμα. Κύρια παρενέργεια της μεθόδου είναι η γενικευμένη φλεγμονή που παρουσιάζει το δέρμα. Επίσης, το άτομο θα έχει πάντοτε μια ευαισθησία στην ηλιακή ακτινοβολία. Υπάρχει κίνδυνος αλλεργικής αντίδρασης στο φάρμακο.

Έχει επίσης δοκιμαστεί αυτομεταμόσχευση νησιδίων υγιούς δέρματος στις πάσχουσες περιοχές, με πιθανές επιπλοκές και όχι πάντα αποδεκτά αποτελέσματα.

Πειραματικά, αναμένονται με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της αυτόλογης (δηλαδή από τον ίδιο τον πάσχοντα) μεταμόσχευσης μελανινοκυττάρων.

Λεύκη και παιδιά
Ιδιαίτερη μνεία απαιτεί το παιδί που εκδηλώνει λεύκη. Σε μία φάση της ζωής του που προσπαθεί να κοινωνικοποιηθεί και να ενσωματωθεί ομαλά στο σχολικό περιβάλλον, η «διαφορετική» παρουσία του δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες.

Οι γονείς οφείλουν να ανησυχούν λιγότερο και να ενημερώνονται περισσότερο. Η ανοικτή συζήτηση με το παιδί του δίνει τα κατάλληλα εφόδια να κατανοήσει το πρόβλημα και να αντιμετωπίσει όσους του δημιουργούν δυσκολίες. Επίσης, είναι χρήσιμο να ενημερώνονται οι δάσκαλοι για μια πάθηση που πιθανώς αγνοούν.

Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να απομονώνεται το παιδί αλλά να υπάρχει υποστήριξη και ενθάρρυνση ώστε να συμμετέχει σε όσο το δυνατόν περισσότερες δραστηριότητες.

Με λίγη υπομονή, καλή ενημέρωση και τη βοήθεια ενός έμπειρου δερματολόγου, η λεύκη μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί ικανοποιητικά.

health.in.gr