Οστεοπόρωση: Μία πάθηση που μπορεί να προληφθεί

Η οστεοπόρωση, για την οποία όλοι έχουμε λίγο έως πολύ ακούσει να γίνεται λόγος, είναι μία πάθηση που προσβάλλει την πλειονότητα των γυναικών μέσης και προχωρημένης ηλικίας. Όμως, τι ακριβώς είναι και τι συνεπάγεται αυτή η ασθένεια;
Πρόκειται για ένα πρόβλημα που δικαιολογημένα απασχολεί μόνο τα άτομα προχωρημένης ηλικίας ή για μια πάθηση που μπορεί να προληφθεί αν πάρουμε ορισμένες απλές προφυλάξεις από μικρή ηλικία;

Η οστεοπόρωση πλήττει την ανθεκτικότητα των οστών

Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από ελάττωση της οστικής μάζας και μείωση της μηχανικής αντοχής των οστών, με αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.

Τα αυτόματα κατάγματα -δηλαδή όσα δεν οφείλονται σε ατύχημα- είναι ενδεικτικά της συγκεκριμένης ασθένειας. Εμφανίζονται συνήθως στη σπονδυλική στήλη, στο ισχίο και στο περιφερικό άκρο του πήχη (αντιβράχιο). Αυτά προκαλούνται με εφαρμογή ελάχιστης δύναμης ή και εντελώς αυτόματα, π.χ., έπειτα από απότομο σκύψιμο της μέσης.

Πότε ξεκινά η πάθηση

Η οστεοπόρωση αναπτύσσεται χωρίς προειδοποίηση. Η απώλεια της οστικής μάζας συντελείται σταδιακά, δεν υπάρχουν προειδοποιητικά συμπτώματα. Αυτά εμφανίζονται όταν η ασθένεια έχει ήδη προχωρήσει αρκετά και είναι πολύ θορυβώδη.

Λίγα λόγια για την ανάπτυξη των οστών

Κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία παρατηρείται ταχεία αύξηση των οστών τόσο σε μήκος όσο και σε πάχος, η οποία φτάνει στο μέγιστο επίπεδο στην ηλικία των 20 ετών. Στη συνέχεια, η οστική μάζα εξακολουθεί να παρουσιάζει μια μικρή αύξηση και η ωρίμανσή της ολοκληρώνεται στην τρίτη δεκαετία της ζωής.

Αφού επιτευχθεί η μέγιστη οστική μάζα, ακολουθεί μια περίοδος σταθεροποίησης. Δεν είναι γνωστό σε ποια ηλικία ακριβώς αρχίζει η απώλεια οστού. Πιστεύεται, όμως, ότι αυτό συμβαίνει περίπου στο 40ό έτος τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.

Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των οστών

Ο κίνδυνος οστεοπόρωσης εξαρτάται τόσο από το βαθμό οστικής πυκνότητας που επιτεύχθηκε κατά τα πρώτα έτη της ενηλικίωσης όσο και από το ρυθμό απώλειας οστού αργότερα στη διάρκεια της ζωής.

Την οστική πυκνότητα επηρεάζουν οι γενετικοί παράγοντες, ο βαθμός φυσικής δραστηριότητας και άσκησης, η διατροφή και το προφίλ των ορμονών του ατόμου σε κάθε περίοδο της ζωής του.

Η μέγιστη οστική μάζα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από ορμονικούς παράγοντες. Ο πρωτοπαθής υπογοναδισμός (υπολειτουργία των όρχεων ή των ωοθηκών) και στα δύο φύλα συσχετίζεται με χαμηλή οστική μάζα. Επίσης, η δευτεροπαθής αμηνόρροια (πρόωρη διακοπή της εμμήνου ρήσεως) στις γυναίκες, λόγω, π.χ., ψυχογενούς ανορεξίας, υπερβολικής άσκησης ή χρόνιας πάθησης, έχει ως αποτέλεσμα τη χαμηλή μέγιστη οστική μάζα και τον αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης.

Ορισμένες παράμετροι των διατροφικών συνηθειών του ατόμου, όπως η πρόσληψη ασβεστίου, βιταμίνης D, πρωτεϊνών και αλάτων επηρεάζουν την οστική πυκνότητα.

Τέλος, όπως φαίνεται από μελέτες, η σωματική άσκηση συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη και στην αρχιτεκτονική των οστών. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι η άσκηση με βάρη στην παιδική και στην εφηβική ηλικία σχετίζεται με αύξηση της οστικής μάζας.

Γιατί εμφανίζεται κυρίως στις γυναίκες

Η ταχύτητα οστικής απώλειας αυξάνεται περίπου 2% ετησίως στις γυναίκες, στη διάρκεια της εμμηνόπαυσης (κυρίως λόγω της ανεπάρκειας οιστρογόνων).
Η μικρότερη οστική πυκνότητα, σε συνδυασμό με τον ταχύτερο ρυθμό οστικής απώλειας λόγω της εμμηνόπαυσης και το μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης των γυναικών, θεωρείται ο κύριος παράγοντας για την εμφάνιση της οστεοπόρωσης στο γυναικείο κυρίως φύλο. Γι’ αυτό τα οστεοπορωτικά κατάγματα είναι συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.

Τύποι οστεοπόρωσης

Υπάρχουν ουσιαστικά δύο τύποι οστεοπόρωσης: η μετεμμηνοπαυσιακή και η γεροντική.
Ο πρώτος τύπος οφείλεται στη δραματική πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων κατά την εμμηνόπαυση και παρατηρείται σε γυναίκες ηλικίας
50- 70 ετών. Παρατηρείται και σε άνδρες αντίστοιχης ηλικίας, αλλά σε πολύ μικρότερο ποσοστό (αναλογία έξι γυναίκες προς έναν άνδρα). Σε αυτήν την περίπτωση οφείλεται σε ελάττωση της παραγωγής της τεστοστερόνης με την πάροδο της ηλικίας.

Η γεροντική οστεοπόρωση αφορά σε άτομα ηλικίας άνω των 70 ετών και παρατηρείται και στα δύο φύλα (αν και πάλι υπερτερούν οι γυναίκες με αναλογία δύο προς ένα). Η απώλεια της οστικής πυκνότητας αποδίδεται σε σταδιακό εκφυλισμό των οστών λόγω αδυναμίας επαρκούς λήψης και απορρόφησης ασβεστίου και βιταμίνης D. Η ελαττωμένη ανθεκτικότητα των οστών, συνδυαζόμενη με τις συχνές πτώσεις των ηλικιωμένων ατόμων, οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας καταγμάτων σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.

Πώς διαγιγνώσκεται η πάθηση

Συνήθως οι γιατροί υποβάλλουν προληπτικά σε έλεγχο οστικής πυκνότητας όλες τις γυναίκες που μπαίνουν στην εμμηνόπαυση. Πρόκειται για απλή και ανώδυνη μέθοδο, με την οποία εξακριβώνεται ο ρυθμός οστικής απώλειας και αποφασίζεται η περαιτέρω αντιμετώπιση της πάθησης.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης

– Πρόωρη εμμηνόπαυση
– Πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής αμηνόρροια
– Πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής υπογοναδισμός σε άνδρες
– Λήψη στεροειδών (π.χ., κορτιζόνη).
– Κάπνισμα
– Αποφυγή άσκησης και ακινητοποίηση παρατεταμένης διάρκειας
– Υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος
– Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου με τις τροφές
– Ανεπάρκεια βιταμίνης D

Τι μπορείτε να κάνετε για να αποφύγετε την οστεοπόρωση ή να καθυστερήσετε την έλευσή της

– Καταναλώστε γαλακτοκομικά προϊόντα σε τέτοια ποσότητα, ώστε να
προσλαμβάνεται η συνιστώμενη ποσότητα ασβεστίου (περίπου τρία ποτήρια άπαχου γάλακτος την ημέρα ή ισοδύναμη ποσότητα τυριού ή γιαουρτιού).
– Ασχοληθείτε συστηματικά με κάποιο άθλημα ή άλλες φυσικές δραστηριότητες (μέτρια προς έντονη άσκηση).
– Περιορίστε το χρόνο που περνάτε μπροστά στην τηλεόραση και γενικά αποφύγετε την καθιστική ζωή.
– Διακόψτε ή τουλάχιστον περιορίστε στο ελάχιστο το κάπνισμα και την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος.
– Πίνετε άφθονο νερό.

Φαρμακευτική αγωγή

Η αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης ποικίλλει ανάλογα με τις ανάγκες και το ρυθμό οστικής απώλειας κάθε ατόμου. Στοχεύει κυρίως στην επιβράδυνση του ρυθμού οστικής απώλειας, στην αποφυγή των καταγμάτων και στην αντιμετώπιση του πόνου.
Υπάρχουν διάφορες εναλλακτικές λύσεις, όπως η χορήγηση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης, ή ρινικού σπρέι καλσιτονίνης.
Μεγάλη σημασία όμως έχουν η συστηματική ενασχόληση με άσκηση μέτριας έντασης η οποία ενδυναμώνει το μυϊκό σύστημα, καθώς και η σωστή διατροφή με δίαιτα πλούσια σε ασβέστιο.

Εάν βρίσκεστε στην εμμηνόπαυση

Η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης (ΘΟΥ) αποσκοπεί κυρίως στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Αν και υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις για τη γενικότερη ένδειξη της ΘΟΥ, οι οποίες σχετίζονται με τις πιθανές επιπλοκές από τη χρήση της, η ωφέλεια όσον αφορά στην οστεοπόρωση είναι αποδεκτή από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας.
Επίσης, κατά την εμμηνόπαυση ίσως χρειαστεί η χορήγηση συμπληρωμάτων ασβεστίου. Αυτό όμως θα το αποφασίσει ο γιατρός σας, αφού συνεκτιμήσει τις ανάγκες σας και την ποσότητα θρεπτικών συστατικών που λαμβάνετε με τη διατροφή σας και με το ρυθμό οστικής απώλειας της κάθε γυναίκας.

health.in.gr