Τι μπορεί να σημαίνει ο «πόνος στη μέση»;

Οκτώ στους δέκα ενήλικους θα εμφανίσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους «πόνο στη μέση», ένα ιδιαίτερα ενοχλητικό σύμπτωμα το οποίο, στις περιπτώσεις που δεν καθηλώνει τον ασθενή, τουλάχιστον περιορίζει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να θυμηθούμε κάποια στιγμή που ύστερα από μια απότομη κίνηση, παρατεταμένη κακή στάση του σώματος ή ακόμα και χωρίς λόγο, ήταν αδύνατο να σταθούμε όρθιοι χωρίς να αισθανόμαστε δυνατό πόνο χαμηλά στη μέση.

Λίγα στοιχεία ανατομίας

Επειδή συνήθως ο πόνος σχετίζεται με τη σπονδυλική στήλη, ας αναφερθούμε στην ανατομία της περιοχής.

Η σπονδυλική στήλη αποτελεί ακριβώς μια στήλη οστών, τα οποία ονομάζονται σπόνδυλοι. Για να είναι δυνατή η κίνηση μεταξύ των σπονδύλων χωρίς να «τρίβονται» ο ένας πάνω στον άλλο (π.χ., όταν θέλουμε να σκύψουμε), ανάμεσά τους υπάρχει ένα «μαξιλαράκι», ο μεσοσπονδύλιος δίσκος.
Βασικός σκοπός της σπονδυλικής στήλης είναι να στηρίζει το σώμα, αλλά και να προστατεύει ένα πολύτιμο όργανο που βρίσκεται μέσα σε αυτήν, το νωτιαίο μυελό. Ο νωτιαίος μυελός αποτελεί συνέχεια του εγκεφάλου και από αυτόν ξεκινούν τα περισσότερα νεύρα, για να καταλήξουν, αφού περάσουν ανάμεσα από τους σπονδύλους, στα άνω και τα κάτω άκρα, αλλά και σε μυς του κορμού. Η συμπίεση ή βλάβη αυτών ακριβώς των νεύρων προκαλεί το δυσάρεστο συναίσθημα που αποκαλούμε οσφυαλγία.

Τι ονομάζουμε οσφυαλγία

Αναφερόμενοι στον όρο αυτόν εννοούμε τον έντονο πόνο που εντοπίζεται στην οσφυϊκή χώρα (δηλαδή χαμηλά στη μέση). Επομένως, η οσφυαλγία δεν αποτελεί από μόνη της νόσημα, αλλά είναι ένα σύμπτωμα -ένα υποκειμενικό αίσθημα δηλαδή- που μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες καταστάσεις.

Τα χαρακτηριστικά της οσφυαλγίας

Καθώς η οσφυαλγία αποτελεί σύμπτωμα, ως εκ τούτου, συνήθως συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα και σημεία που στο σύνολό τους συνιστούν την κλινική εικόνα κάθε νοσήματος.

Τα συμπτώματα που συνοδεύουν πολλές φορές την οσφυαλγία μπορεί να είναι ακόμα πιο χαρακτηριστικά και να βοηθήσουν τελικά το γιατρό να θέσει την τελική του διάγνωση. Τέτοια συμπτώματα είναι τα εξής:

• Μυϊκή θλάση ή τράβηγμα των μυών της οσφυϊκής μοίρας. Πρόκειται για το αίσθημα σφιξίματος ή σύσπασης των μυών της περιοχής και εμφανίζεται συνήθως έπειτα από έντονη άσκηση. Το σύμπτωμα αυτό πολλές φορές προηγείται κατά ένα 24ωρο από την εκδήλωση της οσφυαλγίας.
• Γενικευμένη μυαλγία. Πολλές φορές μπορεί πέραν του πόνου στη μέση, να «πονά όλο το σώμα μας». Ενδέχεται, για παράδειγμα, να μην μπορούμε να στρίψουμε το κεφάλι μας, καθώς πονά ο αυχένας μας, να νιώθουμε μια γενικότερη αδυναμία και να έχουμε την αίσθηση ότι κουραζόμαστε πολύ εύκολα.
• Οίδημα, ερυθρότητα και αύξηση της θερμότητας της περιοχής. Για ένα
  γιατρό, όλα αυτά με μια λέξη σημαίνουν φλεγμονή. Με απλά λόγια, η περιοχή που
  μας πονά εμφανίζεται πρησμένη, είναι ζεστή και έχει μια έντονη κόκκινη απόχρωση.
• Γενικευμένη αδυναμία, απώλεια βάρους. Συνήθως αυτά τα συμπτώματα
  εμφανίζονται όταν η οσφυαλγία είναι αποτέλεσμα πιο σοβαρών καταστάσεων, όπως, για παράδειγμα, σοβαρά ρευματικά νοσήματα ή ακόμα και ανάπτυξη όγκου ή μεταστάσεων.
• Αντανάκλαση ή επέκταση του πόνου. Ο πόνος συχνά δεν εστιάζεται στη
  συγκεκριμένη περιοχή της οσφύος, αλλά επεκτείνεται προς τα κάτω άκρα ή αντανακλά στο πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα.
• Υψηλός πυρετός. Σε ορισμένες περιπτώσεις το χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα μετά τον πόνο είναι ο υψηλός και κατά κύματα πυρετός. Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής είναι ιδιαίτερα ανήσυχος και οδηγείται πολύ γρήγορα στο γιατρό, προκειμένου να ανακουφιστεί.

Ποια νοσήματα μπορεί να συνοδεύονται από οσφυαλγία;

• Διάταση ή τραυματισμός των οσφυϊκών μυών. Είναι συνήθως αποτέλεσμα τραυματισμού κατά τη διάρκεια κάποιου σπορ -ιδιαίτερα συχνό, εάν δεν έχει προηγηθεί καλό ζέσταμα-, αλλά και έντονης φόρτισης της σπονδυλικής μας στήλης, είτε λόγω κακής τεχνικής κατά την ανύψωση βαρέων αντικειμένων είτε λόγω παχυσαρκίας (μην ξεχνάμε ότι το βάρος μας το «κρατά» η σπονδυλική στήλη).
• Νόσος ή τραυματισμός κάποιου σπονδύλου. Κατάγματα κάποιων σπονδύλων (π.χ., ύστερα από κάποιο πέσιμο ή λόγω οστεοπόρωσης) ή ανάπτυξη ευμεγεθών οστεοφύτων (των αλάτων όπως -κακώς- συνηθίζεται να λέγεται) εκδηλώνονται κατά πρώτον με έντονη οσφυαλγία.
• Φλεγμονώδεις αρθρίτιδες. Πρόκειται για ρευματικά νοσήματα που προσβάλλουν τις αρθρώσεις μεταξύ των σπονδύλων και, εκτός από τα άλλα συμπτώματα και σημεία, εμφανίζουν και πόνο στη μέση.
• Πρόπτωση μεσοσπονδυλίου δίσκου. Οι περισσότεροι έχουν συνδέσει την οσφυαλγία με τη «δισκοπάθεια». Όταν ο μεσοσπονδύλιος δίσκος μετατοπίζεται, τότε πιέζει παρακείμενα νεύρα και προκαλείται το έντονο αίσθημα του πόνου. Επειδή μάλιστα τα νεύρα αυτά καταλήγουν στα κάτω άκρα, παρατηρείται επέκταση του πόνου προς την οπίσθια επιφάνεια του ενός ή και των δύο ποδιών, οπότε το σύμπτωμα ονομάζεται οσφυοϊσχιαλγία.
• Ανάπτυξη όγκου ή μετάσταση όγκου στη σπονδυλική στήλη. Σε αυτή την περίπτωση η έναρξη των συμπτωμάτων είναι ύπουλη και πολλές φορές μπορεί να
  προηγηθούν άλλα συμπτώματα, λιγότερο έντονα και λιγότερο σαφή, όπως απώλεια
  βάρους, αδυναμία κ.λπ.
• Λοίμωξη. Όταν μιλάμε για λοίμωξη εννοούμε ότι η βασική αιτία είναι
  κάποιο μικρόβιο. Η λοίμωξη σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να αφορά στο μεσοσπονδύλιο διάστημα, στο σπόνδυλο (οστεομυελίτιδα) ή στο νεφρό.
• Στην περίπτωση που η λοίμωξη αφορά στο νεφρό μιλάμε για πυελονεφρίτιδα, και η εντόπιση του πόνου δεν σχετίζεται με τη σπονδυλική στήλη, αλλά με τη
  γειτνίαση του νεφρού με την περιοχή της οσφύος.
• Νεφρολιθίαση. Ακριβώς για τον ίδιο λόγο που εξηγήσαμε παραπάνω, η
  ανάπτυξη πέτρας στο νεφρό εκδηλώνεται με πόνο στη μέση.

Τι θα σας ρωτήσει ο γιατρός;

Στην προσπάθειά του να καθορίσει την αιτία που προκαλεί την οσφυαλγία, ο γιατρός θέτει συνήθως στον ασθενή κάποια ερωτήματα:

• Πότε και πώς ακριβώς ξεκίνησε ο πόνος;(Απότομα; Σταδιακά; Σηκώσατε κάποιο βαρύ αντικείμενο;)
• Αντανακλά κάπου; (Στην κοιλιά; Τα γεννητικά όργανα;
  Τα πόδια;)
• Υπάρχει κάποια θέση που σας ανακουφίζει και ποια;
• Παρουσιάζετε άλλα συμπτώματα; (Πυρετός; Κόπωση; Ακράτεια ούρων; Αδυναμία; Απώλεια βάρους; κ.λπ.)
• Στο παρελθόν έχει εμφανιστεί το ίδιο σύμπτωμα;

Στη συνέχεια θα προχωρήσει στην αντικειμενική εξέταση, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την τοποθέτηση σε ορισμένες στάσεις -κυρίως ανύψωση των κάτω άκρων- με σκοπό να εκδηλωθεί, να επιταθεί ή να μειωθεί η ένταση του πόνου.

Πώς τίθεται η διάγνωση

Το καλό ιστορικό, σε συνδυασμό με την αντικειμενική εξέταση, μπορεί να βοηθήσει πολύ ένα γιατρό να καταλήξει σε συμπεράσματα σχετικά με τα αίτια της οσφυαλγίας. Είναι μάλιστα αρκετά πιθανό να βασιστεί μόνο σε αυτά και να δώσει οδηγίες χωρίς άλλες εξετάσεις. Εφόσον όμως υποψιάζεται κανείς πιο σοβαρές καταστάσεις, θα πρέπει να προχωρήσει σε εκτεταμένες εργαστηριακές εξετάσεις:

• Απλές ακτινογραφίες της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
• Εξετάσεις αίματος και ούρων.
• Μαγνητική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης. Σε αυτήν τη σύγχρονη και δαπανηρή εξέταση, ο ασθενής τοποθετείται σε ισχυρά μαγνητικά πεδία και έτσι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής λαμβάνει μαγνητικά σήματα, τα οποία ανασυνθέτει δημιουργώντας εικόνες κάθετων και οριζόντιων τομών της συγκεκριμένης περιοχής. Πλεονεκτεί απέναντι στην Αξονική Τομογραφία, αφενός γιατί δεν έχει καθόλου ακτινοβολία, αφετέρου γιατί μας δίνει πολύ καλές εικόνες για το μυοσκελετικό και το νευρικό σύστημα.
• Αξονική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης. Αντί για
  τις απλές ακτινογραφίες, με τη βοήθεια υπολογιστή σχηματίζεται η εικόνα τομής
  της περιοχής που σαρώνουν οι ακτίνες.
• Ηλεκτρομυογραφήματα και μελέτες νευρικής αγωγιμότητας.
• Σπινθηρογραφήματα οστών.

Πότε απαλλάσσεται κανείς από τα συμπτώματα;

Η διάρκεια των συμπτωμάτων σχετίζεται με το αίτιο που τα προκαλεί, αλλά και την εφαρμογή θεραπευτικών μέτρων.

Έπειτα από ένα «τράβηγμα» κατά τη διάρκεια άθλησης, η ξεκούραση, ο κλινοστατισμός και η χρήση αντιφλεγμονωδών οδηγούν σε σταδιακή αλλά σύντομη ανάρρωση. Το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση που ο πόνος είναι αποτέλεσμα πυελονεφρίτιδας, οπότε η εφαρμογή κατάλληλης αντιμικροβιακής θεραπείας θα οδηγήσει σε ανακούφιση σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Ασθενείς όμως που εμφανίζουν πόνο στη μέση λόγω ανωμαλιών των σπονδύλων ή των νωτιαίων νεύρων, μπορεί να υποφέρουν ακόμα και χρόνια. Σε αυτούς υπάρχει η πιθανότητα να αποτύχει η συντηρητική θεραπεία, οπότε τίθεται θέμα ακόμα και χειρουργικής αποκατάστασης της βλάβης.

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχει έντονη συζήτηση για το εάν και πότε θα καταφύγει κανείς στη χειρουργική θεραπεία, καθώς και για την αποτελεσματικότητά της. Πάντως, ο θεράπων γιατρός είναι αυτός που θα εκτιμήσει τα στοιχεία που διαθέτει και, αφού εξηγήσει στον ασθενή τις προοπτικές μιας χειρουργικής θεραπείας, θα τον καθοδηγήσει στο νευροχειρουργό ή (σπανιότερα) στον ορθοπεδικό για την επέμβαση.

Υπάρχει πρόληψη;

Για κάθε περίπτωση η πρόληψη είναι προτιμότερη από τη θεραπεία. Επομένως, καλό είναι να ακολουθήσουμε ορισμένες συμβουλές για να αποφύγουμε την έντονη φόρτιση της σπονδυλικής μας στήλης και τους τραυματισμούς της:

• Αποφύγετε την κακή στάση του σώματος κατά τη διάρκεια τόσο της ημέρας
  όσο και της νύχτας -στον ύπνο.
• Να γυμνάζεστε όσο πιο συχνά μπορείτε, αλλά πάντα να προηγείται
  μια καλή προθέρμανση και να ακολουθεί χαλάρωμα.
• Να γυμνάζετε τους κοιλιακούς σας, γιατί οι ισχυροί κοιλιακοί βοηθούν στην καλύτερη στήριξη της μέσης.
• Να σηκώνετε τα αντικείμενα με προσοχή, ανυψώνοντάς τα με τα πόδια λυγισμένα και όχι σκύβοντας τη μέση.
• Να αποφεύγετε την παρατεταμένη ορθοστασία αλλά και την έντονη καθιστική ζωή.
• Να αποφεύγετε τα ψηλοτάκουνα παπούτσια. Προτιμάτε άνετα και με μαλακές σόλες.

health.in.gr