Παχυσαρκία: Ένα νόσημα που αντιμετωπίζεται

H παχυσαρκία είναι ένα ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα που σε ορισμένες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου τείνει να γίνει επιδημία. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 300 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από τη νόσο. Το health.in.gr μίλησε για το ζήτημα αυτό με τον Ευθύμιο Καπάνταη, Ειδικό Παθολόγο-Διαβητολόγο.
Συνέντευξη: Γιώργος Χατζηγεωργίου, ιατρός, και Γιάννης Δεβετζόγλου.


health.in.gr: Τι εννοούμε με τον όρο «παχυσαρκία»;

Ε. Καπάνταης: Καταρχήν να διευκρινίσουμε ότι στον κόσμο επικρατεί λανθασμένα η άποψη ότι η παχυσαρκία συνδέεται μόνο με κάποια παραπάνω κιλά που δείχνει η ζυγαριά. Στην πραγματικότητα, η παχυσαρκία είναι η παθολογική εκείνη κατάσταση, δηλαδή η νόσος, στην οποία παρατηρείται αυξημένη εναπόθεση λίπους στο σώμα. Ένα κλασικό παράδειγμα αποτελεί ο Πύρρος Δήμας, ο οποίος, με κριτήριο μόνο το βάρος του σε σχέση με το ύψος, θεωρείται παχύσαρκος. Στην πραγματικότητα, ο αθλητής, ιδιαίτερα σε περιόδους αγώνων, έχει μία από τις χαμηλότερες περιεκτικότητες σε λίπος. Μπορεί να είναι υπέρβαρος, να έχει δηλαδή παραπάνω σωματικό βάρος, λόγω της υπερανάπτυξης του μυϊκού του ιστού, αλλά δεν έχει παραπάνω λίπος και, επομένως, δεν θεωρείται παχύσαρκος. Βέβαια, για τους περισσότερους ανθρώπους η αύξηση του βάρους οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση του λίπους τους, και έτσι απλοποιείται το θέμα.

health.in.gr: Υπάρχει απλός τρόπος να καθοριστεί εάν κάποιος είναι παχύσαρκος;

Ε. Καπάνταης: Ένας απλός τρόπος καθορισμού είναι ο δείκτης μάζας σώματος, γνωστός και ως BMI, ο οποίος υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το βάρος με το τετράγωνο του ύψους ενός ατόμου. Το βάρος είναι σε κιλά και το ύψος σε μέτρα. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για να γίνει πιο κατανοητό: Ένας μπασκετμπολίστας με βάρος 100 κιλά και ύψος 2 μέτρα, έχει BMI 100 διά 4, δηλαδή 25. Οι φυσιολογικές τιμές του δείκτη είναι μεταξύ 18,5 και 25. Όταν ο δείκτης είναι 25 έως 30, το άτομο βρίσκεται στο όριο μεταξύ του φυσιολογικού και υπέρβαρου, ενώ, όταν ο δείκτης είναι μεγαλύτερος από 30, το άτομο θεωρείται παχύσαρκο. Η παχυσαρκία έχει διαβαθμίσεις. Ο πρώτος βαθμός είναι μεταξύ 30 και 35, ο δεύτερος 35 έως 40 και ο τρίτος και τελευταίος, που ονομάζεται και «νοσογόνος παχυσαρκία», είναι πάνω από 40.

health.in.gr: Ποια τα αίτια της παχυσαρκίας; «Ενοχοποιείται» και η κληρονομικότητα;

Ε. Καπάνταης: Εκτός από κάποιες ενδοκρινοπάθειες που ευθύνονται για ένα πολύ μικρό μόνο ποσοστό παχυσαρκίας, της τάξεως του 1/1.000, όλοι οι υπόλοιποι δεν έχουν απολύτως κανένα άλλο πρόβλημα. Η κληρονομικότητα παίζει ένα σημαντικότατο ρόλο. Εκτός όμως από τα γονίδια, σημαντικότατο ρόλο παίζει και το περιβάλλον. Ένα παιδί δηλαδή δεν τρώει μόνο ό,τι του επιβάλλουν τα γονίδιά του αλλά, κυρίως, ό,τι βλέπει στο οικογενειακό του περιβάλλον. Ποσοτικά, μπορούμε να πούμε ότι η κληρονομικότητα ευθύνεται για ένα ποσοστό της τάξεως του 30%. Επομένως, η επίδραση του περιβάλλοντος είναι πολύ ισχυρότερη από την επίδραση των γονιδίων.

health.in.gr: Πώς μπορεί κάποιος να προσδιορίσει την αναλογία του λίπους στο σώμα του;

Ε. Καπάνταης: Σήμερα υπάρχουν σχετικά φθηνές μέθοδοι για κλινική χρήση. Υπάρχουν, βέβαια, και ακριβές και δύσκολες τεχνικές, που χρησιμοποιούνται μόνο για ερευνητικούς, επιστημονικούς σκοπούς και εργασίες, χωρίς να έχουν καμία πρακτική κλινική εφαρμογή. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κανείς να κάνει μαγνητική τομογραφία απλώς και μόνο για να προσδιορίσει το λίπος στο σώμα του. Οι συσκευές λιπομέτρησης στηρίζονται στην αρχή της ηλεκτρικής αντίστασης των ιστών. Δηλαδή περνά ένα πολύ μικρό ηλεκτρικό ρεύμα από το σώμα και, λόγω της διαφορετικής ηλεκτρικής αντίστασης του λίπους, από τους υπόλοιπους ιστούς μπορεί να υπολογιστεί η περιεκτικότητα του σώματος σε λίπος. Φυσικά, και αυτές οι συσκευές έχουν κάποιους περιορισμούς. Για παράδειγμα, δεν δίνουν σωστά αποτελέσματα σε περίπτωση που παίρνει κάποιος διουρητικά ή έχει αφυδατωθεί με διάφορους τρόπους, όπως έπειτα από έντονη άσκηση.

health.in.gr: Τα λίγα παραπάνω κιλά έχουν επιπτώσεις στην υγεία ενός ατόμου;

Ε. Καπάνταης: Το υπερβάλλον βάρος, όπως λέγεται επιστημονικά, είναι μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ του φυσιολογικού και του παχύσαρκου. Παλαιότερα, χρησιμοποιούσαμε τον όρο «προδιαβητικό άτομο». Έχει αποδειχθεί ότι και αυτό το λίγο παραπάνω βάρος σχετίζεται με προβλήματα όπως ο διαβήτης, τα καρδιακά νοσήματα και άλλες ασθένειες.

health.in.gr: Έχει σημασία η κατανομή του λίπους στο σώμα του ατόμου;

Ε. Καπάνταης: Ας θεωρήσουμε ότι δύο άνθρωποι έχουν το ίδιο βάρος και λίπος στο σώμα τους, αλλά ο ένας έχει προεξέχουσα κοιλιά και ο άλλος έχει λίπος στους γοφούς, στους γλουτούς ή στους μηρούς (αντρική ή γυναικεία κατανομή λίπους σώματος). Η εναπόθεση λίπους στην κοιλιά δημιουργεί πολλά προβλήματα υγείας. Φυσικά, στο μυαλό όλων έρχονται τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η αύξηση των επιπέδων της χοληστερίνης, ο διαβήτης και τα εγκεφαλικά επεισόδια. Έχει βρεθεί όμως ότι το αυξημένο ενδοκοιλιακό λίπος συνδέεται με κάποιους καρκίνους και αναπνευστικά προβλήματα. Αν μετρήσει δηλαδή κανείς 1.000 άτομα με ενδοκοιλιακό λίπος, θα βρει δύο καρκίνους, ενώ παράλληλα μεταξύ 1.000 ατόμων με περιφερικό λίπος (δηλαδή λίπος στους γοφούς, στους γλουτούς ή στους μηρούς) θα βρει έναν καρκίνο. Φυσικά, δεν θέλουμε να τρομάξουμε τον κόσμο. Απλώς, πρέπει να καταλάβετε ότι, εάν έχετε αυξημένο λίπος στην κοιλιά σας, θα πρέπει να χάσετε το παραπάνω βάρος ή, τουλάχιστον, να διατηρείστε στο βάρος σας και να μην παίρνετε άλλο.

health.in.gr: Χρειάζονται περισσότερο εξειδικευμένες εξετάσεις?

Ε. Καπάνταης: Περισσότερο ειδικές εξετάσεις πρέπει να γίνονται μόνο εφόσον το ζητήσει ο γιατρός. Στην πράξη, γίνεται ο βασικός εργαστηριακός έλεγχος, περισσότερο γιατί το ζητούν οι ίδιοι οι ασθενείς για να αισθανθούν καλύτερα. Εφόσον το ιστορικό και η φυσική εξέταση δημιουργήσουν στο γιατρό την υποψία μιας ενδοκρινοπάθειας ή ενός γυναικολογικού νοσήματος -π.χ. πολυκυστικές ωοθήκες- τα οποία προκαλούν και παχυσαρκία, τότε θα πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες εξετάσεις. Στο σημείο αυτό οφείλω να επαναλάβω ότι ο ασθενής θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σφαιρικά και να λαμβάνονται υπόψη όλα τα προβλήματά του. Δηλαδή δεν μπορούμε να συστήσουμε σε έναν ασθενή μια δίαιτα με τρεις μπριζόλες και τρία αβγά ημερησίως, χωρίς να μας ενδιαφέρει η χοληστερίνη του. Κάτι τέτοιο είναι ανήθικο ιατρικώς.

Επιμέλεια: Γιώργος Χατζηγεωργίου

health.in.gr