Ο δρόμος προς την καρδιά περνά από το στομάχι

«Τρώμε για να ζούμε ή ζούμε για να τρώμε;». Το ερώτημα που όλοι θυμόμαστε από το Μολιέρο είναι διαχρονικό και έρχεται πάντα στο προσκήνιο σε τόπους και περιόδους ευμάρειας. Βεβαίως, δίλημμα δεν υπάρχει: τρώμε για να ζούμε. Όσοι κάνουν το λάθος να ζούνε για να τρώνε, διαπιστώνουν σύντομα ότι η ζωή τους επιβραχύνεται και η ποιότητά της μειώνεται.

Η παχυσαρκία είναι μία από τις μάστιγες της εποχής μας. Οι ποσότητες που καταναλώνουν οι πληθυσμοί στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες, σε συνδυασμό με τα διατροφικά είδη που επιλέγονται, έχουν αυξήσει δραματικά τον αριθμό των ατόμων που πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα.

Τα προβλήματα αρχίζουν ήδη στην παιδική ηλικία. Και ενός κακού μύρια έπονται. Βλέπουμε γύρω μας παιδιά των οποίων η ηλικία αποτυπώνεται σε μονοψήφιο αριθμό να είναι υπέρβαρα, όπως άλλωστε και άλλα μέλη της οικογένειάς τους. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς Κασσάνδρα για να προφητεύσει ότι η παχυσαρκία θα συνοδεύει αυτά τα παιδιά σε όλη τους τη ζωή και μετά την εφηβεία θα συνδυαστεί ενδεχομένως με σακχαρώδη διαβήτη ή υψηλές τιμές χοληστερίνης στο αίμα ή υπέρταση. Αμέσως αμέσως έχουμε τέσσερις βασικούς παράγοντες για την πρόκληση αθηροσκλήρυνσης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα που αυτή συνεπάγεται. Αν υπολογίσουμε ότι αυτά τα παχύσαρκα παιδιά γίνονται στην εφηβεία τους καπνιστές και εγκαταλείπουν τη σωματική δραστηριότητα, τότε έχουμε το πιο χαρακτηριστικό προφίλ του μέλλοντος καρδιοπαθούς.

Οι Σουηδοί παρακολούθησαν το ζήτημα επί σαράντα χρόνια και βρήκαν ότι τα καρδιαγγειακά επεισόδια ήταν σαφώς περισσότερα σε όσους είχαν αυξημένο βάρος, από την εφηβεία. Στο ίδιο αποτέλεσμα κατέληξαν στο Harvard, όπου παρακολούθησαν συνεχώς παιδιά από τη δεκαετία του 1920 και διαπίστωσαν ότι τα παχύσαρκα ήταν πιο ασθενικά στη διάρκεια της ζωής τους έναντι των άλλων1.

Αν λοιπόν το πρόβλημα έχει τη ρίζα του στην παιδική ηλικία, τότε τη λύση έχουν στα χέρια τους οι μητέρες. Αν δεν το συνειδητοποιήσουν αυτό, τότε καταγράφουν το χρονικό μιας προαναγγελθείσας νόσου, γιατί παιδιά που έχουν μάθει να διατρέφονται λουκούλλεια είναι πολύ δύσκολο όχι μόνο να μπουν σε δίαιτα, αλλά και να μάθουν να τηρούν σε όλη τους τη ζωή τους κανόνες της σωστής διατροφής. Ποιοι είναι όμως αυτοί και ποιο είναι το ιδανικό βάρος;

Υπάρχουν πολλοί τύποι για να υπολογίσει κανείς το φυσιολογικό βάρος. Τελευταία, οι γνώσεις μας μας έχουν οδηγήσει σε υπολογισμούς πιο πολύπλοκους. Ας κάνουμε όμως τα πράγματα απλά. Η Ελληνίδα σήμερα κινείται στα όρια του φυσιολογικού βάρους όταν η περίμετρος της μέσης της -στο ύψος του ομφαλού- είναι 80 έως 84cm. Ο Έλληνας μπορεί να φτάνει τα 94cm ή και τα 98, αν είναι πολύ ψηλός. Βεβαίως, πολλοί άνθρωποι έχουν λεπτή μέση, αλλά υπερβάλλον βάρος στους μηρούς ή τους γλουτούς. Λόγοι αισθητικής επιβάλλουν να το χάσουν και αυτό, σήμερα όμως ξέρουμε ότι τα καρδιαγγειακά εκδηλώνονται κυρίως σε ανθρώπους που συγκεντρώνουν το λίπος στην κοιλιά.

Η παχυσαρκία σχετίζεται με την πρόσληψη και την κατανάλωση θερμίδων. Όταν το «δούναι», με τη σωματική δραστηριότητα, είναι ανάλογο του «λαβείν» των θερμίδων από τη διατροφή, τότε έχουμε την ισορροπία που αποτρέπει την παχυσαρκία. Όταν η ισορροπία διαταράσσεται, αρχίζουν τα προβλήματα. Αν η πρόσληψη θερμίδων με τη διατροφή είναι μεγάλη, τότε χρειάζεται έντονη κίνηση για να καταναλωθούν αυτές οι θερμίδες. Αν αυτή δεν υπάρχει, τότε η πρόσληψη θερμίδων πρέπει να μειώνεται. Είναι ευνόητο, λοιπόν, ότι τα παιδιά δικαιούνται περισσότερες θερμίδες, οι οποίες συν τω χρόνω πρέπει να μειώνονται.

Δεν αρκεί όμως να προσέχουμε πόσο τρώμε, αλλά και τι καταναλώνουμε. ‘Η, μάλλον σωστότερα, πρέπει να έχουμε γνώση και επίγνωση του συνδυασμού ποσότητας και είδους διατροφής. Ας το ξεκαθαρίσουμε: πρέπει να αποφεύγουμε τα ζωικά λίπη. Ωστόσο, τα λίπη είναι βασικό συστατικό, απαραίτητο στον οργανισμό. Αντικαθιστούμε λοιπόν τα ζωικά με φυτικής προέλευσης και, κατά κύριο λόγο, με το ελαιόλαδο που είναι η καλύτερη επιλογή για ένα υγιές καρδιαγγειακό σύστημα. Ωραία έως εδώ. Η υπερκατανάλωση ελαιολάδου όμως έχει συνέπεια την αύξηση του σωματικού βάρους.

Η διατροφή λοιπόν είναι επιστήμη, της οποίας τις βάσεις πρέπει να θέτουν στην οικογένεια οι μητέρες και οι «σπουδές» να συνεχίζονται σε όλη τη ζωή. Είναι και τέχνη, γιατί το φαγητό αποτελεί καθημερινή απόλαυση. Μια μικρή «περίληψη» όμως των κανόνων της επιστήμης και της τέχνης της διατροφής περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά κατά βούληση, πολλές φορές την ημέρα, κάθε μέρα. Το ψάρι αποτελεί εξαίρετη ζωική πρωτεΐνη. Γαύρος, σαρδέλα και άλλα ανάλογα παρέχουν στον οργανισμό Ω3 λιπαρά οξέα που κάνουν καλό στο καρδιαγγειακό σύστημα. Το γάλα και το αβγό είναι απαραίτητα για τα παιδιά, αλλά, όσο τα χρόνια περνούν, πρέπει να διαλέγουμε με χαμηλά λιπαρά το πρώτο και να αποφεύγουμε το δεύτερο. Το ψωμί είναι η βάση της διατροφής μας, αλλά θέλει προσοχή, όπως και τα ζυμαρικά και το ρύζι, γιατί παχαίνει. Το ψωμί της σίκαλης, όπως και το μαύρο ρύζι και τα όσπρια και όλα τα δημητριακά που είναι αναποφλοίωτα, βοηθά πολύ στην καλή λειτουργία του εντέρου και διατηρεί τον οργανισμό σε καλή κατάσταση. Ωραίους συνδυασμούς κάνουν οι πατάτες, βραστές, ψητές με σαλάτες. Επίσης, μπορούμε να τρώμε λίγο κοτόπουλο ψητό με το λεμόνι του. Μακριά από τα αλμυρά, γιατί στις ημέρες μας το ψωμί και μόνο περιλαμβάνει σχεδόν ολόκληρη την ποσότητα άλατος που χρειαζόμαστε καθημερινά. Ας κρατήσουμε και την αλατιέρα μακριά από το τραπέζι και να την κινούμε με σύνεση πάνω από την κατσαρόλα. Τα λίπη θέλουν πολλή προσοχή, γιατί συχνά είναι κρυμμένα μέσα στις σάλτσες ή «συντροφιά» με τη ζάχαρη μέσα σε γλυκά και παγωτά.

Ομαλή συμπεριφορά, ευχάριστη διάθεση και εσωτερική ειρήνη, καθημερινή σωματική άσκηση, αποφυγή τοξικών ουσιών και φυσικά υγιεινή διατροφή αποτελούν το χρυσό κανόνα για την πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

1. Sinako A.R. και συνεργάτες: Relation of weight and rate increase in weight during childhood and adolescence to body size, blood pressure, fasting insulin and lipids in young adults. Circulation 1999:99:1471-1476

health.in.gr