Ουκρανία: Έντονη παρασκηνιακή κινητικότητα εν μέσω νέων τετελεσμένων στα πολεμικά μέτωπα

Η αιματηρή παρτίδα στη γεωπολιτική σκακιέρα που έχει στηθεί στην Ουκρανία διανύει μια από τις πιο κρίσιμες καμπές της, καθώς οι διπλωματικές διεργασίες ανάμεσα σε Ουάσιγκτον, Κίεβο, Βρυξέλλες και Μόσχα έχουν εισέλθει σε μια φάση έντονης παρασκηνιακής κινητικότητας.

Παράλληλα, οι εξελίξεις στα μέτωπα της ανατολικής Ουκρανίας διαμορφώνουν νέα τετελεσμένα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα τη διαπραγματευτική ισχύ των εμπλεκόμενων πλευρών. Η προσέγγιση της Ουάσιγκτον στο ζήτημα έχει υποστεί σημαντική διαφοροποίηση, με την αμερικανική πλευρά να επιδιώκει πλέον έναν ταχύτερο ρυθμό στις συνομιλίες.

Οι πρόσφατες επαφές στο Μαϊάμι και τη Γενεύη, στις οποίες συμμετείχαν ειδικοί απεσταλμένοι του Λευκού Οίκου, επικεντρώθηκαν στην αναζήτηση ενός πλαισίου που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν οριστικό διακανονισμό.

Ενώ αρχικά το αμερικανικό σχέδιο είχε προκαλέσει ανησυχία στο Κίεβο και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ως υπερβολικά ευνοϊκό προς τις ρωσικές θέσεις, η αναθεωρημένη εκδοχή του μοιάζει να ενσωματώνει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, χωρίς ωστόσο να ξεκαθαρίζεται το τοπίο σχετικά με την ένταξη στο ΝΑΤΟ – ένα σημείο που παραμένει «κόκκινη γραμμή» για τη Μόσχα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την πλευρά της, εμφανίζεται διχασμένη.

Από τη μια πλευρά, εντείνει τις οικονομικές πιέσεις προς τη Ρωσία, προχωρώντας σε νέες απαγορεύσεις εισαγωγών φυσικού αερίου και προγραμματίζοντας πλήρες εμπάργκο στο πετρέλαιο έως το 2027. Από την άλλη, υπάρχει ένας διάχυτος φόβος στις Βρυξέλλες ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να καταλήξουν σε μια συμφωνία με τη Μόσχα ερήμην της Ευρώπης.

Η θέση «τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία και τίποτα για την Ευρώπη χωρίς την Ευρώπη» επαναλαμβάνεται συχνά, αντανακλώντας την ανάγκη των Ευρωπαίων ηγετών να διατηρήσουν τον ρόλο τους ως εγγυητές της ηπειρωτικής ασφάλειας.

Από την πλευρά του Κρεμλίνου, η ρητορική παραμένει αμετακίνητη όσον αφορά στη φύση της επιζητούμενης λύσης. Η ρωσική ηγεσία ξεκαθαρίζει σε κάθε τόνο ότι δεν ενδιαφέρεται για μια απλή κατάπαυση του πυρός ή ένα «πάγωμα» της σύγκρουσης, το οποίο θα επέτρεπε στον ουκρανικό στρατό να ανασυγκροτηθεί.

Η Μόσχα επιδιώκει αποκλειστικά μια «συνολική και διαρκή ειρήνη», η οποία θα εδράζεται στην αποδοχή των νέων εδαφικών πραγματικοτήτων και στην πλήρη ικανοποίηση των όρων που έθεσε από την έναρξη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης».

Στις ρωσικές επίσημες τοποθετήσεις, η έμφαση δίνεται πλέον στα «ιστορικά εδάφη» της Ρωσίας, όρος που υποδηλώνει ότι οι αξιώσεις της Μόσχας ενδέχεται να μην περιορίζονται μόνο στο Ντονμπάς, αλλά να επεκτείνονται σε ολόκληρη τη ζώνη της λεγόμενης «Νέας Ρωσίας» (Novorossiya).

Οι Ρώσοι διπλωμάτες χαρακτηρίζουν τις προτάσεις του Κιέβου και της Ευρώπης ως «μη εποικοδομητικές», επιμένοντας ότι η μόνη βάση για συζήτηση είναι οι συμφωνίες που είχαν δρομολογηθεί παλαιότερα στην Κωνσταντινούπολη, προσαρμοσμένες στα σημερινά δεδομένα του μετώπου.

Ρωσική «μέγγενη»

Στο πεδίο των μαχών, η ρωσική πλευρά διατηρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων, ασκώντας ασφυκτική πίεση κατά μήκος της γραμμής του μετώπου στο Ντονέτσκ και το Χάρκοβο.

Η στρατηγική της «αργής αλλά σταθερής προέλασης» μοιάζει να αποδίδει καρπούς, με τις ρωσικές δυνάμεις να καταλαμβάνουν κρίσιμους οικισμούς και να αποκόπτουν τις οδούς ανεφοδιασμού των Ουκρανών.

Όσον αφορά στο Ποκρόφσκ, τα δεδομένα από το πεδίο και τους χάρτες επιχειρήσεων επιβεβαιώνουν ότι η πόλη βρίσκεται πλέον υπό τον ουσιαστικό έλεγχο των ρωσικών δυνάμεων.

Παρόλο που το ουκρανικό Γενικό Επιτελείο αναφέρει ότι συνεχίζονται οι σποραδικές συγκρούσεις σε περιφερειακούς θύλακες και ότι οι αμυνόμενοι αποκρούουν επιθέσεις, η πραγματικότητα είναι ότι πάνω από το 80% της πόλης έχει καταληφθεί. Η ρωσική πλευρά έχει ήδη ανακηρύξει την κατάληψη του Ποκρόφσκ ως μια στρατηγική νίκη ορόσημο.

Το Ποκρόφσκ λειτουργούσε ως ο κεντρικός εφοδιαστικός κόμβος για ολόκληρη την ουκρανική άμυνα στο Ντονμπάς. Με την απώλειά του, οι ουκρανικές δυνάμεις αναγκάζονται να υποχωρήσουν σε νέες αμυντικές γραμμές προς τα δυτικά, ενώ η Μόσχα έχει πλέον ανοιχτό τον δρόμο για να πιέσει προς την κατεύθυνση του Ντνίπρο.

Η πτώση αυτής της πόλης θεωρείται η μεγαλύτερη ρωσική επιτυχία μετά την κατάληψη του Μπαχμούτ, αλλάζοντας δραματικά την ψυχολογία και την επιχειρησιακή εικόνα του πολέμου.

Η κατάσταση σε άλλα κρίσιμα μέτωπα:

• Σεβέρσκ: Οι ρωσικές δυνάμεις ολοκλήρωσαν την εκκαθάριση της πόλης και έχουν καταλάβει τα στρατηγικά υψώματα στα δυτικά και βορειοδυτικά. Αυτό θέτει σε άμεσο κίνδυνο την αμυντική γραμμή Σλοβιάνσκ-Κραματόρσκ.
• Κουπιάνσκ: Στον τομέα του Χαρκόβου, οι Ουκρανοί επιχείρησαν σειρά αντεπιθέσεων, ανακτώντας ορισμένες θέσεις στο κέντρο της πόλης και σε κοντινούς οικισμούς. Ωστόσο, οι Ρώσοι παραμένουν στην ανατολική όχθη του ποταμού Οσκίλ, διατηρώντας την ικανότητα να πλήττουν τις υποδομές της πόλης.
• Ζαπορίζια και Χουλιαϊπόλε: Παρατηρείται μια νέα κινητικότητα των ρωσικών δυνάμεων προς το Χουλιαϊπόλε, με μικρά αλλά σταθερά εδαφικά κέρδη, γεγονός που υποδηλώνει ότι η Μόσχα ενδέχεται να ετοιμάζει μια ευρύτερη επίθεση στον νότιο τομέα για να διευρύνσει τη ζώνη ασφαλείας γύρω από τη χερσαία γέφυρα προς την Κριμαία.

Παράλληλα με τις χερσαίες επιχειρήσεις, η Ρωσία έχει εντείνει τις αεροπορικές επιθέσεις με drones και πυραύλους εναντίον του ενεργειακού δικτύου της Ουκρανίας. Στόχος είναι η πλήρης αποδιοργάνωση της βιομηχανικής παραγωγής και η κάμψη του ηθικού του πληθυσμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Οι επιθέσεις αυτές έχουν προκαλέσει εκτεταμένες διακοπές ρεύματος σε μεγάλες πόλεις όπως το Κίεβο και η Οδησσός, αυξάνοντας την πίεση προς τον Πρόεδρο Ζελένσκι να επιδείξει διπλωματικά αποτελέσματα.

Η Ουκρανία βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη θέση

Η τρέχουσα συγκυρία δείχνει ότι ο πόλεμος έχει εισέλθει σε μια φάση όπου το πεδίο της μάχης υπαγορεύει τους όρους της διπλωματίας. Η Ρωσία, έχοντας το πάνω χέρι στρατιωτικά και έχοντας καταλάβει κομβικά σημεία όπως το Ποκρόφσκ, δεν αισθάνεται την ανάγκη για υποχωρήσεις.

Η επιμονή της στην «ειρήνη μέσω ικανοποίησης όρων» και όχι στην «κατάπαυση πυρός» δείχνει ότι στοχεύει σε μια ολιστική επαναρρύθμιση της αρχιτεκτονικής ασφαλείας στην Ευρώπη.

Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη θέση, προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις στρατιωτικές απώλειες και την ανάγκη να διατηρήσει την υποστήριξη της Δύσης.

Οι ΗΠΑ παρουσιάζονται διατεθειμένες να ηγηθούν μιας λύσης, αλλά η έλλειψη ομοφωνίας με τους Ευρωπαίους εταίρους αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για ένα ενιαίο δυτικό μέτωπο στις συνομιλίες με το Κρεμλίνο.